Σταμάτης Σπανουδάκης: «Οι ταμπέλες είναι αρρώστια»

Ο συνθέτης Σταμάτης Σπανουδάκης μιλά στο Έθνος για το νέο του έργο «Ψυχή μου, μη λυγίζεις», το οποίο θα παρουσιάσει ζωντανά, στις 29 και 30 Οκτωβρίου, στο θέατρο «Παλλάς». Συνθέτης πρωτοπόρος, πολυσυλλεκτικός, τολμηρός αλλά και με «εμμονή» στις μουσικές εκείνες, στα θέματα και στις ιδέες που αγγίζουν κατά περιόδους την ψυχή του, ο Σταμάτης Σπανουδάκης αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο για τη σύγχρονη ελληνική μουσική.

Είναι από τους πρώτους Έλληνες δημιουργούς -αν όχι ο πρώτος- που τόλμησε να «παντρέψει» τη σύγχρονη με τη βυζαντινή μουσική, τον ροκ με τον κλασικό ήχο, το συνθεσάιζερ με το κλαρίνο, την ποιότητα με το λαϊκό αίσθημα. Χορτασμένος πλέον από επιτυχίες και διακρίσεις, σε Ελλάδα και εξωτερικό, τα τελευταία χρόνια έχει αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ορχηστρική μουσική, την οποία χαρακτηρίζει «μεγάλο έρωτα της ζωής του». Αντίστοιχου ύφους είναι και το νέο του άλμπουμ με τίτλο «Ψυχή μου, μη λυγίζεις» με την ενεργητικότητα και το πάθος που διαχρονικά τον χαρακτηρίζει.

«Ψυχή μου, μη λυγίζεις»: τι σηματοδοτεί ο τίτλος αυτός για εσάς καλλιτεχνικά αλλά και προσωπικά;

Είναι σαν να ακούω μια φωνή γλυκιά, γνώριμη, παρηγορητική, στις δύσκολες στιγμές μου ή στιγμές μας, που ψιθυρίζει τρυφερά στ’ αυτί μου. Και μου δίνει δύναμη, κουράγιο και σιγουριά για όσα έρχονται. Τώρα ή τρελάθηκα ή όντως είναι αυτό που νομίζω. Κατά πολλούς το πρώτο. Κατ’ εμέ το δεύτερο. Και καλλιτεχνική και ανθρωπίνη αδεία, έχω την ανάγκη να μοιραστώ αυτό που ακούω με όσους θέλουν να με ακούσουν. Άλλωστε, αυτό κάνω χρόνια τώρα, χωρίς φόβο και, με πρέπον και ευγενικό ελπίζω, πάθος.

Έχει χρειαστεί πολλές φορές να απευθύνετε στον εαυτό σας την παραπάνω προτροπή; Τι είναι αυτό που μπορεί να κάνει τον Σταμάτη Σπανουδάκη να λυγίσει;

Πολλά και διάφορα. Εύχομαι ο Θεός να μη μου δώσει παραπάνω από όσα αντέχω. Αλλά και αν μου δώσει, να μου δώσει συγχρόνως και τη δύναμη να τα αντέξω. Στις δύσκολες στιγμές, αν ξεφύγεις από την παγίδα τού «γιατί εγώ;» και γενικά του παράπονου και δεχτείς τον πόνο, την αρρώστια και τον θάνατο ακόμη με τα μάτια επάνω Του, θα μπεις στην άλλη πραγματική διάσταση, όπου όλα είναι φτιαγμένα όπως πρέπει. Με αγάπη και από αγάπη. Θα δεις το «εργόχειρο» από τη σωστή και όμορφη μεριά και όχι από κάτω τις κλωστές μπερδεμένες να κρέμονται. Έτσι μου έλεγε η γερόντισσα Γαβριηλία. Να ’ναι πάντα κοντά και δίπλα μας.

Πού βρίσκετε καταφύγιο στις δύσκολες στιγμές σας;

Ανθρωπίνως στη μουσική, είτε αυτή που εκείνη τη στιγμή δημιουργώ είτε αυτή που ακούω για να γεμίσω τις μπαταρίες μου, στην Ντόρη και όλα όσα σημαίνει για μένα, και στα χάδια και στην παρουσία των κατοικιδίων. Πολλές φορές και στους ανθρώπους. Βαθύτερα, γιατί θέλει προσπάθεια, στην προσευχή, στα κομποσκοίνια, στη Βίβλο, στους βίους των Αγίων, στο Γεροντικό και σε λίγους επιλεγμένους συγγραφείς.

Είστε ένας από τους πλέον σημαντικούς και πρωτοπόρους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα για το «πάντρεμα» της σύγχρονης μουσικής με τους βυζαντινούς ήχους;

Μακάρι να είμαι ή και να μην είμαι. Ποτέ δεν είδα τον εαυτό μου σαν κάτι σημαντικό. Γιατί δεν νομίζω ότι κάνω τίποτε από μόνος μου. Η έμπνευση δεν μου ανήκει, οι στιγμές που αισθάνομαι τον Χριστό κοντά μου, επίσης. Αν το καταλάβεις αυτό, γίνεσαι «ζητιάνος» που παρακαλεί για την καθημερινή «τροφή» του. Για το μουσικό, τώρα, μέρος, τίποτε δεν μου «γεννήθηκε» ως ιδέα. Αυτός είμαι. Έχω έναν πολύ προσωπικό τρόπο να ακούω και να βλέπω τα πράγματα. Μουσικά ή άλλα. Το γιατί μού διαφεύγει.

Θεωρείτε ότι η μουσική είναι ένα ενιαίο πεδίο με διάφορες πτυχές; Υπάρχει κάποιο είδος μουσικής το οποίο δεν θα θέλατε ποτέ να αγγίξετε;

Μακάρι να μπορούσα να τα αγγίξω και να τα μάθω όλα. Ρουφάω, όμως, ό,τι ωραίο ακούω και ποτέ δεν λογοκρίνω την ακοή μου. Η μουσική ή έχει έμπνευση ή δεν έχει. Αν έχει, κάτι χτυπάει την καρδιά σου και σε κάνει να «ζηλέψεις». Φτάνει να μην «ταμπελοποιήσεις». Αυτό είναι μια αρρώστια της εποχής μας. Οι ταμπέλες. Και έχω κατά καιρούς υποστεί πολλές. Βέβαια, δεν υποκύπτω, με την έννοια ότι εγώ αρνούμαι να κλείσω τους ορίζοντες μου με ταμπελίτσες. Μου αρέσει η θέα του όλου από ψηλά.

Το μόνο σίγουρο, πάντως, είναι πως εσείς δεν διακρίνετε τους τραγουδιστές σε ποιοτικούς και μη. Απόδειξη, το γεγονός ότι έχετε συνεργαστεί κατά καιρούς με καλλιτέχνες που εκπροσωπούν πολλά και διαφορετικά ρεύματα. Φοβηθήκατε ποτέ μήπως αυτό αποτελέσει πλήγμα για την καλλιτεχνική εικόνα σας; \

Σιγά μην ανησυχήσω για την εικόνα μου. Τι είμαι; Πολιτικός; Συνεργάζομαι με όποιον συγκινεί την ψυχή μου. Λαϊκό, έντεχνο, άτεχνο, Τσιγγάνο, αριστερό, δεξιό, μεσαίο, χριστιανό, βουδιστή, άθεο, άντρα, γυναίκα ή και ομοφυλόφιλο. Όλα αυτά δεν είναι σχήμα λόγου, είναι αληθινές και πολύτιμες στιγμές της μουσικής πορείας μου. Όλα αυτά με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα. Σας είπα, δεν «ταμπελοποιώ» τους ανθρώπους. Πρέπει να μην είσαι σίγουρος για την πίστη σου για να φοβάσαι τις ιδιομορφίες των ανθρώπων.

Ποιος είναι ο λόγος που ασχολείστε πλέον μόνο με την ορχηστρική μουσική;

Ένας και μόνο. Ότι πια έχω να κάνω μόνο με τη γλυκιά «τρέλα» μου. Είναι σαν να είσαι τόσο ερωτευμένος, ώστε να μη θες κανέναν άλλον από τον αγαπημένο σου. Μέρα και νύχτα. Γιατί νομίζετε ότι οι μοναχοί κρύβονται σε σπηλιές; Για τον ίδιο λόγο.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι, οικονομικό, πολιτικό, εθνικό. Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας μας και τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο;

Η «χώρα», και δη η Ελλάδα, δεν είναι κάτι αφηρημένο. Είναι σαν μια μεγάλη οικογένεια, με προγόνους, παππούδες, γονείς, θείους, ανίψια, παιδιά και εγγόνια. Ζει σε ένα σπίτι, έχει μια κοινή γλώσσα, μια κοινή πίστη, κοινές αναμνήσεις και όνειρα. Σέβεται και αγαπάει όσους υπήρξαν, όσους είναι και όσους απογόνους έρχονται. Σήμερα η Ελλάδα είναι μια διαλυμένη οικογένεια. Εύκολα λέμε «φταίει αυτός ο συγγενής» ή «εκείνος ο ξένος που μας ζηλεύει», αλλά η αλήθεια είναι ότι την οικογένειά μας τη διαλύσαμε μόνοι μας. Ο Θεός να δώσει -γιατί από μας δεν βλέπω φως- να ξαναγίνουμε αυτό για το οποίο προοριζόμαστε. «Τα αδύνατα παρ’ ανθρώποις δυνατά παρά τω Θεώ».