Προβλήματα μνήμης και πώς να κρατήσουμε τον εγκέφαλο σε εγρήγορση

Τα προβλήματα της μνήμης μπορούν να προληφθούν ή να περιοριστούν;

Για να μιλήσουμε για προβλήματα μνήμης πρέπει να έχουμε προσεγγίσει κατά το δυνατόν καλύτερα την αιτία. Συχνότερα πρόκειται για ήπια έκπτωση λόγω ηλικίας και αυτό ονομάζεται ήπια νοητική διαταραχή. Μπορεί όμως να υπάρχει και παθολογία, δηλαδή υποκείμενη βλάβη. Τότε μιλούμε για μια μορφή άνοιας, η πιο γνωστή από τις οποίες είναι η νόσος Alzheimer.

Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν άλλα ιατρικά προβλήματα (όπως αγγειακές βλάβες, διαταραχές του θυροειδούς). Αρα, τα προβλήματα μνήμης μπορεί να προληφθούν ή περιοριστούν ανάλογα με την αιτία. Στις περισσότερες περιπτώσεις που έχει ξεκινήσει η διεργασία της εκφυλιστικής άνοιας, δυστυχώς δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Τόσο με φάρμακα όσο και με άλλους τρόπους προσπαθούμε να διατηρήσουμε το νοητικό επίπεδο σταθερό. 

Πώς να διατηρήσουμε τη μνήμη μας σε καλή κατάσταση;
Ενας τρόπος να διατηρήσουμε τον εγκέφαλο «γυμνασμένο» είναι η σωματική άσκηση. Γι’ αυτό προγράμματα εργοθεραπευτικής υποστήριξης φαίνεται να επιδρούν θετικά. Τελευταία, σημαντικό πεδίο αποτελεί η ανάπτυξη ασκήσεων νοητικής ενδυνάμωσης. Υπάρχουν αρκετά προγράμματα που χρησιμοποιούνται και στην Ελλάδα. Μια εξαιρετική εφαρμογή που παρέχεται δωρεάν στο Διαδίκτυο είναι το «ΜeΜo (memory-motivation)», που ανέπτυξε το Institut Claude Pompidou, CoBTeK lab, Université Côte d’Azur, στη Νίκαια και μεταφέρθηκε στα ελληνικά με τη συνεργασία της Πανεπιστημιακής Νευρολογικής Κλινικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης. 

Ενας τρόπος να διατηρήσουμε τον εγκέφαλο «γυμνασμένο» είναι η σωματική άσκηση 

Υπάρχει δυνατότητα αποκατάστασης της μνήμης σε ηλικίες άνω των 70 ετών;
Αποκατάσταση με την πραγματική  έννοια του όρου είναι δύσκολη στην άνοια. Σημαντικό ρόλο παίζει πάντα το υποκείμενο αίτιο. Αν για παράδειγμα η αιτία είναι αγγειακές εγκεφαλικές βλάβες, με την καλή ρύθμιση της πίεσης, τη διακοπή του καπνίσματος, την κατάλληλη αγωγή για την πρόληψη εγκεφαλικών, η διαταραχή μπορεί να σταθεροποιηθεί ή να βελτιωθεί. Ομως στις περισσότερες περιπτώσεις δυστυχώς βασικός στόχος είναι η επιβράδυνση της εξέλιξης. Προσπαθούμε να κρατήσουμε τον εγκέφαλο σε εγρήγορση. Αυτός είναι και ο ρόλος της σημαντικής προσπάθειας με τα Κέντρα Ημέρας για την Ανοια που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του προγράμματος ΕΣΠΑ σε διάφορες περιφέρειες της Ελλάδας και στην περιοχή του Εβρου, που αναμένουμε τις διαδικασίες στελέχωσής του, μέσω ΑΣΕΠ. 

Γιατί έχουμε κενά μνήμης; Ποιοι παράγοντες ευθύνονται;
Ο όρος «κενά μνήμης» χρησιμοποιείται συχνά από τον κόσμο. Ο ασθενής με άνοια συνήθως ξεχνά τα πρόσφατα, ενώ θυμάται καλύτερα τα παλαιότερα. Πράγματι, στα πρώτα στάδια μπορεί να ξεχνά ονόματα ή να μη βρίσκει προσωπικά του αντικείμενα (π.χ. γυαλιά, κλειδιά). Συχνά όμως για «κενά μνήμης» ακούμε από νεότερα και πολυάσχολα άτομα. Σε αυτήν την περίπτωση θα λέγαμε πολλές φορές ότι αιτία είναι η πληθώρα πληροφορίας, η έλλειψη ικανής προσοχής και το άγχος της καθημερινότητας.

Στην εποχή της πανδημίας του Covid-19 πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε τα άτομα με άνοια; 
Η κατάσταση για τους ασθενείς με άνοια είναι ακόμη δυσκολότερη όχι μόνο γιατί οι περισσότεροι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες λόγω ηλικίας ή υποκείμενων προβλημάτων αλλά και λόγω της φύσης της ασθένειας. Ο περιορισμός της σωματικής δραστηριότητας και η έλλειψη κοινωνικής επαφής είναι σημαντικά για την πρόληψη της λοίμωξης, στερούν όμως ένα από τα λίγα μέτρα άμυνας στην εξέλιξη της άνοιας. Εταιρείες υποστήριξης έχουν κυκλοφορήσει χρήσιμες κατευθύνσεις. Γενικές οδηγίες έχουν αναρτηθεί και από την Ελληνική Νευρολογική Εταιρεία (www.enee.gr). 

*Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Κωνσταντίνο Βαδικόλια, καθηγητή Νευρολογίας Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης), τη δρα Αννα Τσιακίρη, ψυχολόγο, μεταπτυχιακή ερευνήτρια Τμήματος Ιατρικής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, συνεργάτιδα της Εταιρείας Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος, και τη δρα Πηνελόπη Βλοτινού, εργοθεραπεύτρια Νευρολογικής Κλινικής Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης. 

Δημοσίευση στο περιοδικό TV Εθνος, που κυκλοφόρησε με το Εθνος της Κυριακής, στις 10 Μαΐου.