Η δύναμη της ενσυναίσθησης - Όταν οι σύντροφοι αγγίζονται

Εάν μπορούσατε ν’ αποκτήσετε μια μαγική δύναμη, που θα σας επέτρεπε ν’ αλλάξετε τον κόσμο, τότε θα ήταν σοφό εκ μέρους σας να επιλέξετε την ενσυναίσθηση. Η ενσυναίσθηση προέρχεται από το «εν» και «συναίσθηση» και εμφανίστηκε αρχικά στις μελέτες των γερμανών φιλοσόφων Hermann Lotze και Robert Vischer. Ποια είναι, όμως, η σημασία του όρου; Η ενσυναίσθηση ταυτίζεται με την προσπάθειά μας να κατανοήσουμε πλήρως την οπτική γωνία του άλλου προσώπου, να μπούμε στη θέση του και ν’ αφουγκραστούμε όσα συναισθήματα, πεποιθήσεις κι εμπειρίες διαμόρφωσαν τη στάση ζωής του. Και μπορεί να μη μας μεταμορφώνει στους υπερήρωες των παιδικών μας χρόνων, ωστόσο εξομαλύνει  μ’ έναν σχεδόν μαγικό τρόπο τις σχέσεις μας, βελτιώνοντας ουσιαστικά την καθημερινότητά μας. Το άγγιγμα συγκαταλέγεται στις κορυφαίες εκδηλώσεις της ενσυναίσθησης. Είναι, όμως, δυνατόν ν’ αντικαταστήσουμε τη δράση του παυσίπονου με το άγγιγμα ενός ενσυναισθητικού συντρόφου;  

Ο Pavel Goldstein, ερευνητής του πόνου από το Εργαστήριο Γνωστικής και Συναισθηματικής Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο των ΗΠΑ (CU Boulder), δήλωσε χαρακτηριστικά: «Όσο πιο ενσυναισθητικός είναι ο σύντροφος, τόσο ισχυρότερη η αναλγητική επίδραση και τόσο υψηλότερος ο συγχρονισμός ανάμεσα στους δύο συντρόφους που αγγίζονται». Τα λόγια του βασίζονται στην έρευνα Goldstein. Η συγκεκριμένη έρευνα - σε αντίθεση με παλαιότερες μελέτες για τον πόνο - δεν επικεντρώθηκε σ’ ένα μεμονωμένο άτομο, καθώς έλαβε σοβαρά υπόψη της το γεγονός ότι έξω από το εργαστήριο οι άνθρωποι δεν απομονώνονται αλλά αλληλεπιδρούν συνεχώς κοινωνικά με το περιβάλλον τους. Εξετάστηκαν 22 μακροχρόνια ετερόφυλα ζευγάρια ηλικίας 23-32 ετών τα οποία υποβλήθηκαν σε τεστ με συνθήκες παρόμοιες εκείνων που υπάρχουν σε μια αίθουσα τοκετού. Η  έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα πως όταν ο σύντροφός κρατά το χέρι της γυναίκας που πονά, τότε ο ρυθμός της καρδιάς και της αναπνοής τους συγχρονίζονται κι ο πόνος γίνεται λιγότερο αισθητός.

Τα ζευγάρια συγχρονίζονταν έως έναν βαθμό και μόνο με τη φυσική τους παρουσία στον ίδιο χώρο. Ωστόσο, όταν η γυναίκα ένιωθε πόνο κι ο άνδρας δεν μπορούσε να την αγγίξει, ο συγχρονισμός τους υποχωρούσε. Μόλις, όμως, του επιτρεπόταν να της κρατήσει το χέρι, ο συγχρονισμός επανερχόταν και ο πόνος της μειωνόταν. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports και τα πορίσματά της προστίθενται στον ολοένα κι αυξανόμενο όγκο ερευνών πάνω στον «διαπροσωπικό συγχρονισμό», φαινόμενο κατά το οποίο τα άτομα μιμούνται σε επίπεδο φυσιολογίας τους άλλους. Ήταν ήδη γνωστό στους επιστημονικούς κύκλους ότι οι άνθρωποι συγχρονίζουν υποσυνείδητα τα βήματά τους μ’ εκείνα του ατόμου με το οποίο περπατούν ή ότι υιοθετούν ανάλογη στάση σώματος με του συνομιλητή τους.

Επίσης, πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως όταν παρακολουθούμε μια συγκινητική ταινία, τραγουδάμε μαζί ή κοιτάμε στα μάτια τον ερωτικό μας σύντροφο, τότε ο καρδιακός κι αναπνευστικός μας ρυθμός συγχρονίζονται. Η μελέτη Goldstein αναδεικνύει τη σπουδαιότητα του αμοιβαίου αγγίγματος και την αναλγητική του επίδραση στους ανθρώπους. Και παρά το γεγονός ότι ακόμα δεν είναι  ξεκάθαρο αν ο μειωμένος πόνος προκαλεί τα υψηλά επίπεδα συγχρονισμού ή το αντίστροφο, η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας δύναται να αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμη σε καταστάσεις που βιώνουμε πόνους τοκετού, έντονο στρες ή οποιονδήποτε οξύ πόνο. Αξίζει, άλλωστε, ν’ αναφερθεί ότι, μόνο στις ΗΠΑ, περίπου 100 εκατομμύρια ενήλικες  υποφέρουν από χρόνιους πόνους, που επιδρούν καταλυτικά στην ψυχική τους υγεία, στην παραγωγικότητα της εργασίας τους  και, πολλές φορές, τους οδηγούν στην αλόγιστη χρήση παυσίπονων.

Το ετήσιο, μάλιστα, κόστος για τη διαχείριση του πόνου τους ξεπερνά αυτό της καρδιοπάθειας, του καρκίνου και του διαβήτη και το κόστος τους στην οικονομία ανέρχεται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. ΟThomas Carlyle είπε κάποτε: «Υπάρχει ένας μοναδικός ναός στο σύμπαν, το ανθρώπινο σώμα. Τίποτα δεν είναι ιερότερο από αυτή την ανώτερη μορφή. Αγγίζουμε τον παράδεισο όταν ακουμπάμε τα χέρια μας πάνω στο ανθρώπινο σώμα». Οπότε, ίσως στο εξής οι μελέτες να επικεντρωθούν περισσότερο στην αξία του ενσυναισθητικού αγγίγματος, που μας ζητά να συνδεθούμε με τους συνανθρώπους μας για να μεταμορφώσουμε τη ζωή μας.

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 3 Νοεμβρίου]