«Ο Αλλος Ανθρωπος» Κώστας Πολυχρονόπουλος: Ενας αλληλέγγυος μάγειρας

Ξεκινήσατε την ανιδιοτελή δράση της Κοινωνικής Κουζίνας «Ο Άλλος Άνθρωπος» τον Σεπτέμβριο του 2009 έπειτα από ένα περιστατικό που όπως έχετε ξαναπεί σας «στιγμάτισε». Θέλετε να μας μιλήσετε για την ιστορία αυτής της πρωτοβουλίας; Τι σας ώθησε στους δρόμους μιας αφιλόξενης πόλης για να στηρίξετε άπορους ανθρώπους;

Τον Σεπτέμβριο του 2009 έχασα τη δουλειά μου και για δυο χρόνια προσπαθούσα να βρω κάτι άλλο, αλλά όλοι μου έλεγαν «είσαι μεγάλος σε ηλικία» ή «άφησε το βιογραφικό σου και θα σε ειδοποιήσουμε» και άλλες τέτοιες δικαιολογίες. Βέβαια, ήταν σαν μου έλεγαν ότι είμαι πλέον ένα παράσιτο. Άρα έπρεπε να πεθάνω. Δεν θα έπρεπε να ζω. Αποφάσισα, λοιπόν, σ’ αυτή την «αφιλόξενη πόλη», που λέτε κι εσείς, να κάνω κάτι, αλλά πρώτα για μένα. Βασικά, να αποδείξω στον εαυτό μου ότι δεν είμαι παράσιτο και ότι άνθρωποι σαν κι εμένα μπορούν να προσφέρουν πολλά περισσότερα από άλλους που μπορεί να μην κάνουν τίποτα στην κοινωνία. Κι έτσι μου ήρθε η ιδέα του μαγειρέματος. Κάτι που αγαπούσα από τα παιδικά μου χρόνια. Διότι, βλέπετε, είχα την τύχη να μεγαλώσω σε αυλές. Μέναμε σε ένα σπίτι που είχε άλλα πέντε τριγύρω με μια κοινή αυλή. Κάθε Κυριακή στρώναμε τραπέζι για όλους και είτε είχε ο γείτονας είτε δεν είχε έτρωγε μαζί μας. Αποφάσισα, λοιπόν, να κάνω το ίδιο. Επειδή, όμως, δεν είχα πλέον αυλή στο σπίτι μου, αυλή έγινε ο δρόμος. Το όνειρό μου ήταν να ενώσω τους ανθρώπους. Να ενώσω τις «άστεγες ψυχές». Άστεγη ψυχή για μένα δεν είναι αυτός που μένει στον δρόμο. Άστεγη ψυχή είναι κι εκείνος που πάει στη δουλειά του και γυρνάει το βράδυ σπίτι του και είναι μόνος. Είτε είναι Έλληνας, είτε είναι ξένος, είτε μουσουλμάνος, είτε χριστιανός.

Δηλαδή δεν κάνετε διακρίσεις σ’ αυτούς που προσφέρετε το φαγητό σας. 

Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος. Αυτό που ξεκίνησα να κάνω, για να μη με πάρουν και για τρελό και με κλείσουν μέσα, ήταν το φαγητό. Γιατί το φαγητό ενώνει και στο φαγητό θέλουμε να συμμετέχουμε όλοι. Και κάπως έτσι ξεκίνησε αυτή η κουζίνα. Με δανεική κατσαρόλα, δανεικά πρώτα τρόφιμα, δανεικά μπολάκια. Και η συνέχειά της μέχρι σήμερα κάπως έτσι είναι. Συμμετέχουμε όσοι μπορούμε να βοηθήσουμε, δεν χρησιμοποιούμε εμπορικές μάρκες, ούτε μας στηρίζει κάποιο κόμμα ή κάποια εταιρεία. Όλοι είναι ευπρόσδεκτοι. Εκτός από τους φασίστες. Το τονίζω αυτό. Δεν θέλω καν να πλησιάζουν. Από τη στιγμή που κάποιος θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από κάποιον άλλο με κριτήριο την εθνικότητα, το χρώμα και τη θρησκεία, παύει να είναι άνθρωπος για μένα. Το ταξίδι της συλλογικής κουζίνας του «Άλλου Ανθρώπου» και του «Κοινωνικού Σπιτιού του Άλλου Ανθρώπου» είναι γεμάτο από δύσκολες περιπέτειες, ωστόσο δεν έχετε σταματήσει και πεισματικά συνεχίζετε το έργο σας. Πρακτικά ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες; Το οικονομικό ήταν και είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Ο χώρος που υπάρχει, το «Σπίτι του άλλου ανθρώπου», απαιτεί χρήματα. Οπότε αυτό που μας ζορίζει πάρα πολύ κάθε μέρα είναι το ενοίκιο. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε χρωστάμε ενοίκιο 6 μηνών. Ωστόσο, πάντα γίνεται κάτι μαγικό και μαζεύονται τα χρήματα και πληρώνουμε. Η αλληλεγγύη είναι μαγική. Όταν την πιστεύεις και την κάνεις πράξη επειδή τη γουστάρεις και είναι αληθινή και δεν είναι για να νιώσεις καλά μόνο εσύ, τότε συμβαίνουν μαγικά πράγματα.

Υπήρξαν φορές που σκεφτήκατε να τα παρατήσετε όλα αυτά; 

Ναι, έχω σκεφτεί να τα παρατήσω. Όταν έβλεπα πολιτικούς που έρχονταν χωρίς ιδιότητα και τους έλεγα «θέλω να τα παρατήσω τώρα που σας βλέπω, διότι εάν εγώ που είμαι άνεργος μπορώ και κάνω κάτι, φανταστείτε εσείς τι μπορείτε να κάνετε». Και φυσικά δεν έπαιρνα απάντηση. Αλλά από την άλλη, ταυτόχρονα, έρχονταν άνθρωποι, με αγκάλιαζαν και μου έδιναν δύναμη. Και γι’ αυτό συνεχίζω. Όσο υπάρχουν άνθρωποι να με στηρίζουν εγώ θα είμαι εδώ να βαστάω «τον άλλον άνθρωπο».

Πόσο σκληρό μα και πόσο ευεργετικό για την ψυχή είναι αυτό το διφορούμενο σκηνικό που συναντάμε εδώ. Από τη μια η σκληρή πραγματικότητα των ανθρώπων που καταφτάνουν για ένα πιάτο φαγητό, και από την άλλη η δική σας προσφορά.

Θεωρώ ότι μια σοβαρή διαφορά της αλληλεγγύης και του σεβασμού από τη φιλανθρωπία και την ελεημοσύνη βρίσκεται στην επικοινωνία. Σκεφθείτε το μοίρασμα του φαγητού. Το να φας εσύ που δεν έχεις ανάγκη το ίδιο φαγητό την ίδια ώρα μ’ εκείνον που έχει ανάγκη. Στον «Άλλον Άνθρωπο» τρώμε όλοι μαζί. Γιατί ο σεβασμός αυτό λέει. Και είναι άλλο να σέβεσαι ή να συμπονάς και άλλο να λυπάσαι. Εδώ είμαστε όλοι μαζί και λέμε και σε άλλους: «Έλα, φίλε, να φάμε παρέα».

Όλα αυτά τα χρόνια που βρίσκεστε κοντά σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη, ποια είναι η πιο σκληρή αλήθεια που έπρεπε να αντιμετωπίσετε;

Η αδιαφορία, η μη συμμετοχή, ο ρατσισμός από κάποιους που ήθελαν να βοηθήσουν μόνο Έλληνες. Ακόμη δυσκολεύομαι να καταλάβω τι σημαίνει η λέξη «λαθρομετανάστης». Υπάρχει λαθραίος άνθρωπος; Όταν πέφτουν βόμβες, όταν σου επιτίθενται να σκοτώσουν το παιδί σου και αναγκάζεσαι να φύγεις για να σωθείς και να σώσεις τα παιδιά σου, δεν είναι δυνατόν να σε αντιμετωπίζουν ως παράσιτο αυτού του κόσμου. Εγώ αυτό θέλω να κάνω με την κουζίνα, να ενώσω αυτούς τους διαφορετικούς ανθρώπους.

Υπάρχει κάποιος άνθρωπος από τον οποίο θεωρείτε ότι έχετε πάρει τα περισσότερα μαθήματα ζωής;

Οι γονείς μου. Ο πατέρας μου ο μακαρίτης φρόντιζε όλους τους άλλους πρώτα και μετά την οικογένειά του. Η μάνα μου στο Αιγάλεω κράταγε την καντίνα του σχολείου. Πήγαινα τότε, έπαιρνα τα ζαχαρωτά και τις τυρόπιτες και τα μοίραζα στα παιδιά και τα τρώγαμε μαζί. Τη μεγάλη δύναμη όμως την πήρα το 2011 από την αγκαλιά που μου έδιναν οι άγνωστοι άνθρωποι. Δεν θα ξεχάσω ποτέ έναν παππού, στο Πεδίο του Άρεως, που ήρθε όταν μαγειρεύαμε και μας έδωσε το μισό από το καρβέλι που είχε αγοράσει. Και έκλαιγε γιατί δεν είχε να δώσει κάτι άλλο. Είναι δυνατόν να μην παίρνεις δύναμη από αυτό;

Οχι μόνο πιστεύω στις αλλαγές, αλλά θα έλεγα ότι τις επιδιώκω κιόλας - και όχι πάντοτε την καλύτερη στιγμή ή κάτω από τις καλύτερες συνθήκες

Όταν έφτασαν πρόσφυγες στον Πειραιά ήσασταν εκεί και μαγειρεύατε. Μιλήστε μας γι’ αυτή την εμπειρία.

Δεν ήταν μόνο το φαγητό και η αγκαλιά που τους δώσαμε και μας έδιναν. Ήταν και η αποδοχή ότι θα μαγειρέψουν μαζί μας. Κι έτσι έγινε, στον Πειραιά οι πρόσφυγες έρχονταν και μαγείρευαν μαζί μας. Τους έβαζα γάντια και καθάριζαν κρεμμύδια και έκλαιγαν. Τους έδινα το κουπί και ανακατεύαμε όλοι μαζί το φαγητό. Μοιράζαμε όλοι μαζί τις μερίδες στους άλλους και πολλές φορές δεν έτρωγαν οι ίδιοι. Επειδή δεν έφτανε. Ούτε εγώ έτρωγα. Αλλά ξέρετε τι κάναμε τότε; Ό,τι ψωμί περίσσευε το βουτάγαμε στην κατσαρόλα και το τρώγαμε. Εκεί να δείτε όμορφα χαμόγελα! Ούτε μία φορά δεν υπήρξε τσακωμός. Και δεν μαγείρεψα μόνο στον Πειραιά, πήγαινα και στη Μυτιλήνη συνέχεια, στη Μόρια, στο Καρά Τεπέ, στο Ελληνικό. Ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκε κανείς για το φαγητό.

Κράτος, Εκκλησία, εταιρείες, φορείς, είναι παρόντες ή απόντες σε όλο αυτό το εγχείρημα; Τι θεωρείτε ότι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά για να βοηθηθούν περισσότεροι άνθρωποι, πέρα και από τη δική σας πράξη; 

Το κράτος δεν υπάρχει. Απλώς όταν δεν είσαι με τους ανθρώπους δεν μπορείς να ξέρεις για τους ανθρώπους. Όταν δεν είσαι στο πρόβλημα δεν μπορείς να ξέρεις για το πρόβλημα. Άρα η λύση που θα δώσεις βασίζεται στα δικά σου δεδομένα. Μόνο που δεν θέλω τα δικά τους δεδομένα, αλλά της κοινωνίας που ζούμε. Το να μου λένε οι εταιρίες «θα σου δώσω τόσα λεφτά για να έχεις το brand name σε κυπελάκια και ομπρελίτσες» δεν σημαίνει κάτι. Η πραγματική αλληλεγγύη δεν μπορεί να σχετίζεται με τη διαφήμιση, γιατί δεν πρέπει να διαφημίζεται. Και αν χρησιμοποιείς την αλληλεγγύη για να βγάλεις κέρδος, τότε το βρομίζεις. Εδώ, όμως, πρέπει να πω ότι πολλοί άνθρωποι από εταιρείες, στελέχη και εργαζόμενοι, χωρίς να διαφημίζουν το εμπορικό σήμα της εταιρείας, έχουν έλθει και έχουν προσφέρει. Είτε με χρήματα, είτε με τρόφιμα, είτε με είδη. Γι’ αυτό το λέω και το ξαναλέω, ότι όλη αυτή η δράση στηρίζεται μόνο στον άνθρωπο. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι έχουμε κάποια νομική μορφή. Δεν χρειάζεται εξάλλου κάποια νομική μορφή η αγάπη ή η αλληλεγγύη. Πρέπει να καταλάβουμε ότι είμαστε όλοι διαφορετικοί αλλά είμαστε και ίσοι. Γι’ αυτό εύχομαι να καταλάβουμε δύο πράγματα: το ένα είναι ότι είμαστε διαφορετικοί αλλά ίσοι, και το δεύτερο ότι είμαστε όλοι κάτοικοι ενός πλανήτη.

Φωτό: Χρήστος Τερζής

[Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life, που κυκλοφόρησε με το Έθνος της Κυριακής, 26 Ιανουαρίου]