Σε τροχιά επαναπροσέγγισης Τουρκία-ΗΠΑ: Πανδημία, Patriot και συμπάθεια

Κάπου εκεί στα βάθη της Ανατολίας στις 28 Απριλίου, ένας μάλλον άσημος δήμαρχος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ο Σάβτζι Σαγιάν, κάλεσε τις κάμερες για να τους ανακοινώσει… ότι πρόκειται να στείλει κουτιά με μάσκες σε 371 Αμερικανούς celebrities «που τις έχουν ανάγκη», μεταξύ αυτών στον ίδιο τον πρόεδρο Τραμπ, στον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Άντριου Κουόμο καθώς και σε εκατοντάδες αστέρες του Χόλιγουντ που πια «τα βγάζουν πέρα δύσκολα» στο Μεγάλο Μήλο.

Με φόντο πίσω του τρία κάδρα (δύο του Ερντογάν, ένα του Μουσταφά Κεμάλ) και μια «μνημειώδη» φράση (του Ερντογάν), ο Σάβτζι Σαγιάν ανακοίνωσε από την πόλη Αγκρί της ομώνυμης τουρκικής επαρχίας με τους ολίγους εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους κοντά στα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράν, ότι πρόκειται να στείλει υγειονομική βοήθεια στους… «καημένους» τους εκατομμυριούχους της Νέας Υόρκης που αναζητούν «απεγνωσμένα» μάσκες για να προστατευτούν από τον κορονοϊό και δεν βρίσκουν… 

Ο τουρκικός επαρχιωτισμός ήρθε, στο πρόσωπο του ερντογανικού δημάρχου, να συναντήσει ένα παραλήρημα μεγαλείου προκαλώντας τον γέλωτα στους νοήμονες εντός και εκτός Τουρκίας.

Παράλληλα ωστόσο, πίσω στην Άγκυρα θα παίζονταν άλλα παιχνίδια, ως φαίνεται πολύ πιο ουσιαστικά, παιχνίδια αμερικανοτουρκικής επαναπροσέγγισης που μένει να φανεί εάν και που θα οδηγήσουν.

Μέσα από σειρά αναρτήσεων στον επίσημο λογαριασμό της στο Twitter, η πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Άγκυρα εξέφρασε την «ευγνωμοσύνη» της προς την Τουρκία. «Είμαστε ευγνώμονες προς τη ΝΑΤΟική μας σύμμαχο Τουρκία (…) Συνεργαζόμενοι Αμερικανοί και Τούρκοι θα νικήσουν τον COVID-19»… Αυτά ήταν μόνο κάποια από τα μηνύματα που έκαναν την εμφάνισή τους στις 30 Απριλίου στον επίσημο λογαριασμό της αμερικανικής πρεσβείας στο Twitter, με αφορμή την κατά σειρά δεύτερη αποστολή τουρκικού υγειονομικού υλικού στις ΗΠΑ, μια αποστολή που αναμένεται να προσγειωθεί σήμερα (1^η Μαΐου) στην αεροπορική βάση Άντριους κοντά στην Ουάσιγκτον.

«Η σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας είναι ισχυρή. Είναι μια από τις πιο σημαντικές συμμαχίες μας», θα σημείωνε από την πλευρά του ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα Ντέιβιντ Σάτερφιλντ, με την πρέσβη των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ Κέι Μπέιλι Χάτσινσον να σπεύδει και εκείνη από την πλευρά της να πει «ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ στον λαό της Τουρκίας» παίρνοντας έτσι αφορμή για να υπογραμμίσει και την αξία της «ΝΑΤΟικής αλληλεγγύης» με το βλέμμα προφανώς στραμμένο σε Ρωσία και Κίνα. «Ευχαριστούμε την Τουρκία για τη γενναιόδωρη προσφορά της (…) Οι Αμερικανοί είμαστε ευγνώμονες για τη φιλία, τη συνεργασία και τη στήριξή σας», είχε διαμηνύσει νωρίτερα (στις 29 Απριλίου) ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, επίσης μέσω Twitter, ρίχνοντας όμως έτσι νερό στον μύλο της τουρκικής προπαγάνδας.

«Ποιος θα το φανταζόταν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα περίμεναν μια πτήση με ανθρωπιστική βοήθεια από την Τουρκία», θα σημείωνε σε σχεδόν πανηγυρικό τόνο, μέσα από τις σελίδες της κυβερνητικής τουρκικής εφημερίδας Sabah, η αρθρογράφος Χιλάλ Καπλάν. Για την ιστορία, πρόκειται για εκείνη τη «δημοσιογράφο» την οποία ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ είχε ρωτήσει τον Νοέμβριο του 2019, από το βήμα συνέντευξης Τύπου στην Ουάσιγκτον, «εάν εργάζεται για την τουρκική κυβέρνηση;».

Το καθεστώς Ερντογάν επιμένει να υπερτονίζει, με επιτηδευμένη μεγαθυμία, τη υγειονομική βοήθεια που έχει στείλει η Τουρκία σε δεκάδες άλλες χώρες ως αποδεικτική της τουρκικής περιφερειακής υπεροχής μέσα σε ένα κόσμο που είναι μεγαλύτερος από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ όπως επιμένει άλλωστε να τονίζει η Άγκυρα (διεκδικώντας, έτσι, αλλαγές και στη σύνθεση του Σ.Α.).

Η πραγματική κατάσταση ωστόσο εντός των τουρκικών συνόρων, με τους νεκρούς από τον κορονοϊό να έχουν πια ξεπεράσει τους 3.200 και την οικονομία να νοσεί βαρέως, δεν επιτρέπει πανηγύρια. Αντιθέτως.

«Με το να υπερηφανεύεται για τη γενναιοδωρία της απέναντι σε μια υπερδύναμη (σ.σ. όπως είναι οι ΗΠΑ) αποσπά την προσοχή του κοινού», γράφει η καλά ενημερωμένη δημοσιογράφος Αμπερίν Ζαμάν, αναλύοντας τη στρατηγική της κυβέρνησης Ερντογάν.

Αλλά και πέρα από τις όποιες προφανείς προσπάθειες αποπροσανατολισμού της τουρκικής κοινής γνώμης από τα πραγματικά της προβλήματα, η εργαλειοποίηση της πανδημίας του κορονοϊού έρχεται να προσλάβει στα χέρια του Ερντογάν και άλλες στοχεύσεις, λειτουργώντας ως γέφυρα επαναπροσέγγισης με τις ΗΠΑ στην πλάτη των ακόμη ανενεργών ρωσικών S-400.  

Βάσει προγράμματος, οι τέσσερις συστοιχίες των ρωσικών πυραύλων που άρχισε να παραλαμβάνει η Άγκυρα τον Ιούλιο του 2019 παρουσία τότε τηλεοπτικών συνεργείων και φωτορεπόρτερ, τέσσερις συστοιχίες για τις οποίες η Τουρκία πλήρωσε περί τα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, θα έπρεπε να έχουν ενεργοποιηθεί έως και τον Απρίλιο του 2020, όπως είχε άλλωστε δηλώσει κατ’ επανάληψη εμφατικά η τουρκική ηγεσία.

Ο Απρίλιος ωστόσο παρήλθε και οι συστοιχίες των ρωσικών αντιαεροπορικών-αντιπυραυλικών συστημάτων παραμένουν «παρατημένες» κοντά στην Άγκυρα (Mürted Airfield Command). Επισήμως, το τουρκικό καθεστώς υποστηρίζει ότι η ενεργοποίησή τους καθυστερεί εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού. Ο αναλυτής Μετίν Γκουρτζάν έχει, ωστόσο, διαφορετική άποψη. «Αν και η πανδημία αναφέρεται ως αιτία, η απόφαση είναι εντελώς πολιτική. Η πανδημία άλλωστε δεν έχει επηρεάσει τις άλλες τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις σε Συρία και Ιράκ», σημειώνει χαρακτηριστικά ο Γκουρτζάν μιλώντας πια ο ίδιος όχι μόνο ως αναλυτής αλλά και ως στέλεχος του αντιπολιτευόμενου Κόμματος της Δημοκρατίας και της Προόδου (DEVA) του Αλί Μπαμπατζάν.   

Οι λόγοι που η Άγκυρα δεν ενεργοποιεί τους ρωσικούς S-400 είναι, λοιπόν, στην πραγματικότητα άλλοι. Το τουρκικό καθεστώς προφανώς και «τρέμει» τις οικονομικές επιπτώσεις που θα είχε μια τέτοια κίνηση ειδικά σε περίοδο οικονομικής κρίσης όπως είναι η τρέχουσα. Οι ΗΠΑ έχουν, άλλωστε, καταστήσει σαφές ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα απαντούσαν με κυρώσεις. Υπενθυμίζεται, δε, ότι εάν θέλει ο Τραμπ να επιβάλει κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας μπορεί. Το είχε κάνει και το 2018, στην σκιά τότε της ομηρίας του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον που βρισκόταν φυλακισμένος πίσω στη Σμύρνη ως «πραξικοπηματίας».

«Η Τουρκία θέλει απεγνωσμένα να ενισχύσει τη λίρα που καταρρέει και τα συναλλαγματικά διαθέσιμα που λιγοστεύουν για να μπορέσει να αναχρηματοδοτήσει έτσι το χρέος της εν μέσω εφιαλτικών προβλέψεων αυξανόμενου πληθωρισμού, ανεργίας και αρνητικής ανάπτυξης για αυτήν τη χρονιά», γράφει η Αμπερίν Ζαμάν.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, και προφανώς για να αποφύγει μια προσφυγή στο ΔΝΤ που θα της κόστιζε τόσο πολιτικά/επικοινωνιακά όσο και σε επίπεδο ελευθερίας κινήσεων, η τουρκική κεντρική τράπεζα αλλά και ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν εν προκειμένω (με τηλεφώνημα που έκανε στον Τραμπ στις 31 Μαρτίου) επιχειρούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (για 10 δισεκατομμύρια δολάρια κάνουν λόγο τα δημοσιεύματα) υπό μορφή swap. Ένα τέτοιο αίτημα θα ήταν, βέβαια, αδιανόητο… εάν η Τουρκία είχε εν τω μεταξύ ενεργοποιήσει τους ρωσικούς S-400.

Ενδεικτική ως προς τις διαθέσεις της Τουρκίας είναι όμως και η επιστολή προς τον Ντόναλντ Τραμπ με την οποία ο Ερντογάν συνόδευσε την πρόσφατη αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στις ΗΠΑ. «Ελπίζω την προσεχή περίοδο (…) το Κογκρέσο και τα αμερικανικά μίντια να αντιληφθούν καλύτερα τη στρατηγική σημασία των αμερικανοτουρκικών σχέσεων», σημειώνει μεταξύ άλλων στην επιστολή του ο 66χρονος Τούρκος πρόεδρος, κάνοντας πλέον ένα άνοιγμα προς όλους εκείνους (αμερικανικό κογκρέσο, αμερικανικά μίντια) τους οποίους όμως μέχρι πρότινος κατηγορούσε ως εχθρούς της Τουρκίας και «υποστηρικτές του πραξικοπήματος».

Νέες αποκαλύψεις για τη σχέση Τραμπ-Ερντογάν

Το ότι η πλευρά Ερντογάν κορτάρει παλαιόθεν προσωπικά τον ίδιο τον Τραμπ είναι πια γνωστό. Το είχε επιχειρήσει κατά τρόπο μάλλον άγαρμπο (βλέπε Μάικλ Φλιν) το 2016, χρονιά εκλογής του Τραμπ στην προεδρία, και συνεχίζει πια στο ίδιο μοτίβο εν όψει και των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2020. Το τουρκικό φλερτ επιβεβαιώνεται μάλιστα και από πρόσφατες αποκαλύψεις, εν προκειμένω του πρώην συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζον Μπόλτον (που μέσα από τις σελίδες του προς κυκλοφορία βιβλίου του υποστηρίζει ότι ο Τραμπ φλέρταρε με την ιδέα να κάνει προσωπικές χάρες στον Ερντογάν, επί παραδείγματι αναφορικά με την υπόθεση του τουρκικής κρατικής τράπεζας Halkbank που ερευνάται από τις αμερικανικές Αρχές για ξέπλυμα, απάτη και παραβίαση των αμερικανικών κυρώσεων κατά του Ιράν). Τουρκικές αναφορές (για κάποιον «Μπιλ Γκέιτς της Τουρκίας που θέλει να κάνει εκστρατεία υπέρ του Τραμπ», για την «Τουρκία που στηρίζει Τραμπ» κ.ά.) υπάρχουν όμως, παράλληλα, και στις αποκαλύψεις για τη δράση που είχαν αναπτύξει παρασκηνιακά το 2016 οι άλλοτε συνεργάτες του Τραμπ, Ρότζερ Στόουν και Τζερόμ Κόρσι.    

Ο ρόλος του Atlantic Council

Η αμερικανοτουρκική επαναπροσέγγιση προωθείται, ωστόσο, και από άλλες πλευρές. Το Atlantic Council (αμερικανική δεξαμενή σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον) έχει φροντίσει για παράδειγμα να διοργανώσει το τελευταίο διάστημα… δύο «τουρκικές» εκδηλώσεις: μία με προσκεκλημένο τον εκπρόσωπο του Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν, στις 30 Απριλίου, και άλλη μία με κεντρικό ομιλητή τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις 14 Απριλίου.   

Ο Οζγκούρ Ουνλιχισαρτζικλί από την άλλη, διευθυντής του παραρτήματος που διατηρεί το αμερικανικό think-tank German Marshall Fund στην Άγκυρα, εκτιμά μάλιστα ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να προχωρήσουν και σε μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στέλνοντας για παράδειγμα αμερικανικούς Patriot στην Τουρκία, με την προϋπόθεση βέβαια ότι οι ρωσικοί S-400 δεν θα έχουν εν τω μεταξύ βγει από τις αποθήκες.

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, το τουρκικό καθεστώς θα πρέπει παράλληλα να διαχειριστεί και τις προσδοκίες της Μόσχας απέναντι στην οποία επίσης εκκρεμούν τουρκικές δεσμεύσεις (ακόμη και για την αγορά νέων συστοιχιών S-400 ή άλλων ρωσικών οπλικών συστημάτων), δεσμεύσεις δηλαδή περισσότερες και μεγαλύτερες από όσο ίσως να ήθελε ο καιροσκόπος Ερντογάν.