Ποντάρουν σε συνταγές του 1960 για την υπέρβαση της κρίσης

Η ανάλυση των παγκόσμιων αλυσίδων παραγωγής αξίας αποτελεί σήμερα σημαντικό κριτήριο διαμόρφωσης της οικονομικής πολιτικής των οικονομικά ισχυρών χωρών, καθώς αποτυπώνει την σύγχρονη επιχειρηματική πραγματικότητα στη παραγωγή εμπορευμάτων. 

Η κρίση της πανδημίας αμφισβητεί την προσέγγιση των αλυσίδων παραγωγής, όμως τα επιχειρηματικά δεδομένα είναι στοιχεία της πολιτικής συζήτησης, ακόμα και όταν διεξάγεται στρεβλά. Οι αλυσίδες παραγωγής προσομοιάζουν με κεντρικό σχεδιασμό παραγωγής σε διεθνές επίπεδο και με όρους αγοράς σε τοπικό επίπεδο παραγωγής.

Ο μηχανισμός αυτός βελτίωσε την παραγωγικότητα και τόνωσε τα κέρδη των διεθνών επιχειρηματικών ομίλων όπως και των χωρών που τις αξιοποίησαν. Οι αλυσίδες παραγωγής σε συνδυασμό με την αυτονόμηση των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών από την παραγωγή, αύξησαν την κερδοφορία στις δύο παράλληλες αυτονομημένες κυκλοφορίες: του εμπορεύματος και του χρήματος.

Οι χώρες που αξιοποίησαν τις αλυσίδες παραγωγής αξίας, όπως η Κίνα και οι χώρες της ΝΑ Ασίας, γνώρισαν σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης και επηρεάσθηκαν σε μικρότερο βαθμό από την κρίση του 2009, καθώς οι αλυσίδες παραγωγής είναι ευέλικτες και προσαρμόζονται ταχύτερα σε περιόδους κρίσης. 

Η επιλογή της Διοίκησης Τράμπ για την όξυνση της αντιπαράθεσης με την Κίνα αποσκοπεί στην ανατροπή του status quo των αλυσίδων παραγωγής και στην ισορροπία των εμπορικών ροών. Αυτή η επιλογή επιτείνει την κρίση στη διεθνή οικονομία και υπονομεύει τη διεθνή συνεργασία, καθώς ανατρέπει και την ισορροπία στην αγορά ομολόγων. Οι αντιθέσεις ΗΠΑ-Κίνας εκ των πραγμάτων θα επιλυθούν με συμφωνία, καθώς οι αλυσίδες παραγωγής είναι ισχυρότερες από τους βραχυχρόνιους πολιτικούς υπολογισμούς. 

Το κύριο μέλημα εξόδου από την συγκεκριμένη κρίση με βάση τις αλυσίδες παραγωγής είναι ο τρόπος αντιμετώπισης του σοκ στην παραγωγικότητα σε επίπεδο επιχειρήσεων, εν μέσω αναζήτησης πολιτικών ανάκαμψης της ζήτησης και ταυτόχρονης στήριξης της παραγωγής. 

Στο χρηματοπιστωτικό τομέα διεθνώς ακολουθείται η κλασική συνταγή της σύγχρονης νομισματικής παρέμβασης (φούσκες), όπως και στην κρίση του 2009. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι αγορές περιουσιακών στοιχείων, μόνο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης ανήλθαν σε 2.17 τρισεκ. € από το 2009 έως σήμερα, ενώ σήμερα αυξάνονται κατά 1 τρισεκ. € λόγω πανδημίας έως τον Σεπτέμβριο του 2020.

Την ίδια στιγμή τα διεθνή χρηματιστήρια διατηρούν σχετικά υψηλές τις αξίες τους, ενώ η ανεργία αυξάνεται δραματικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι μετά την κρίση του 2009, οι χρηματιστηριακές τιμές ανέκαμψαν στο επίπεδο του 2009 σε πέντε χρόνια, ενώ η απασχόληση σε οκτώ χρόνια.

Η διαχείριση της οικονομικής κρίσης μετατρέπεται σε διαχείριση κινδύνων εξετάζοντας την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού. Οι αλυσίδες παραγωγής δεν συμβαδίζουν  με την έμφαση στην εγχώρια παραγωγή και τις μικρές εγχώριες αλυσίδες εφοδιασμού. 

Παρόλο που η εμπειρία έχει δείξει ότι οι αλυσίδες παραγωγής είναι ανθεκτικότερες στις κρίσεις, η συγκεκριμένη κρίση δείχνει ότι ορισμένοι τομείς της διεθνούς οικονομίας θα επηρεαστούν πολύ περισσότερο από την πανδημία σε αντιδιαστολή με  τον κλάδο της μεταποίησης. 

Για παράδειγμα, οι επιπτώσεις της κρίσης λόγω πανδημίας στους τομείς των αεροπορικών μεταφορών, της υγείας και του τουρισμού είναι μεγαλύτερες, από αυτές στις βιομηχανίες κατασκευής υπολογιστών και ηλεκτρονικών.

Σε αυτό το πλαίσιο επισημαίνονται δύο «παγίδες» για την εμπορική και επενδυτική οικονομική πολιτική. 

Η πρώτη παγίδα είναι η εξίσωση της αυτάρκειας ή της εγχώριας παραγωγής με την ευρωστία.

Εφόσον ο στόχος είναι η οικοδόμηση ισχυρότερων αλυσίδων εφοδιασμού με τις υπάρχουσες ρυθμίσεις διεθνούς εμπορίου, η τοπική προσφορά είναι αυτή που έχει σημασία. Ο κίνδυνος όμως είναι, ο προστατευτισμός και η απλουστευτική ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, ως απάντηση στην κρίση, να οδηγήσει σε νέες μελλοντικές προβληματικές επιχειρήσεις με το κόστος να το πληρώνουν μέσω φορολογίας τα αδύνατα οικονομικά στρώματα.

Η δεύτερη παγίδα είναι η έμφαση στην χωρική διάσταση της παραγωγής. Η επιτακτική ανάγκη κατά τη διάρκεια μιας κρίσης είναι η διατήρηση και η αύξηση της παραγωγής με ταυτόχρονη τόνωση της ζήτησης διεθνώς.

Υπό αυτό το πρίσμα, δεν είναι ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι μια χώρα μπορεί να διατηρήσει τη βιομηχανία της με ικανότητα παραγωγής που απαιτείται την περίοδο της κρίσης. Η πρόβλεψη, η προετοιμασία και η διεθνής συνεργασία μπορούν να επιτύχουν καλύτερα αποτελέσματα, σε σύγκριση με στρατηγικές απομονωτισμού.

Παράδειγμα: Όλοι ελπίζουμε στο σύντομο μέλλον να αρχίσει η μαζική παραγωγή εμβολίου για τον κορονοϊό, η οποία θα απαιτήσει τεράστια διεθνή συνεργασία. Η κλιμάκωση της παραγωγής για τον μαζικό εμβολιασμό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω διεθνών δικτύων παραγωγής. Η προτεραιότητα για την υγεία προϋποθέτει την αξιοποίηση των υφισταμένων δομών παραγωγής και την αποφυγή πειραματισμών με νέες εμπορικές και βιομηχανικές πολιτικές. 

Ενώ αυτό το συμπέρασμα ισχύει για τη διεθνή οικονομία, η περίπτωση ειδικά της Ελλάδας θέτει σημαντικά πολιτικά ερωτήματα ως προς την ακολουθούμενη πολιτική.

Στις νέες αυτές συνθήκες η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας θα αποφασίσει:

1. Να κινηθεί με γνώμονα την ταχεία αναπροσαρμογή του τουριστικού τομέα σε τουρισμό υψηλών προδιαγραφών με αναβάθμιση του περιβάλλοντος, εγκαταλείποντας την λογική του μαζικού τουρισμού και των tour operators;
2. Να ενισχύσει την βιομηχανική παραγωγή σε εταιρείες ενταγμένες σε παγκόσμιες αλυσίδες παραγωγής αξίας, οι οποίες θα λειτουργούν ως outsourcing;
3. Να ενισχύσει την εξωστρέφεια της οικονομίας μέσω της αναδιάρθρωσης της οικονομίας και της ενθάρρυνσης ένταξης επιχειρήσεων σε αλυσίδες παραγωγής;
4. Να αναδιαρθρώσει τα επιχειρηματικά κόκκινα δάνεια με κριτήριο την ένταξη επιχειρήσεων στις νέες αλυσίδες παραγωγής;
5. Να προσελκύσει Άμεσες Ξένες Επενδύσεις προσανατολισμένων στην ένταξη σε αλυσίδες παραγωγής;

Σε αυτά τα ερωτήματα η απάντηση είναι αρνητική. Η ακολουθούμενη οικονομική πολιτική καθοδηγούμενη από την ιδεοληψία της αυτόματης ρύθμισης της αγοράς,  είναι προσανατολισμένη και συγχρονισμένη με τους επικοινωνιακούς πολιτικούς χρόνους, την στήριξη των τραπεζών και συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων σε βάρος της εργασίας. 

Η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας περιορίζεται στο marketing κυρίως αγροτικών προϊόντων και στη προσέλκυση τουριστών. Η διαχείριση των κόκκινων δανείων είναι η κύρια δραστηριότητα αναμόρφωσης της αγοράς ακινήτων. Οι επενδύσεις επικεντρώνονται στην υποστήριξη  φαραωνικών έργων ανάπτυξης ακίνητης περιουσίας, όπως η επένδυση στο Ελληνικό, και σε τουριστικά ακίνητα. Στόχος, λοιπόν, της κυβέρνησης είναι η υπέρβαση της οικονομικής κρίσης με την κλασική συνταγή του 1960 σε σύγχρονο περιτύλιγμα. 

Το κυβερνητικό σχέδιο ανάταξης της οικονομίας εξαντλείται στην αύξηση του δανεισμού από την ΕΕ, για την εξυπηρέτηση του πελατειακού συστήματος. Τα δανεικά όμως, πρέπει να αποπληρωθούν και υποθηκεύουν το μέλλον των επόμενων γενεών σε διαρκή λιτότητα.

Για την κυβέρνηση σήμερα, προέχει η επικοινωνία για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, η τόνωση της κατανάλωσης με επιδοματική πολιτική και η αποφυγή του πολιτικού κόστους. Η κυβερνητική πολιτική απραξίας και εναπόθεσης ελπίδας σε κονδύλια της ΕΕ, απλά επιτείνει την τρέχουσα κρίση στην οικονομία και θα σηματοδοτήσει εκ των πραγμάτων πολιτικές εξελίξεις.