Σκοπός μας να προωθούμε τα συμφέροντά μας, όχι απλώς να περιορίσουμε τον γείτονα

Χλωμές εισηγήσεις, που επανέρχονται την τελευταία περίοδο με πυκνά περίτεχνα δημοσιεύματα από χειριστές του παρελθόντος, δεν δικαιολογούν όλα αυτά που συσσωρεύτηκαν εξαιτίας της αδυναμίας των εισηγήσεών τους προς τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες.

Ευτυχώς σήμερα οι δυνατότητες της χώρας είναι διαφορετικές και πολύ πιο απαιτητικοί οι όροι ανάπτυξης διεθνούς διπλωματίας. Τα μέσα που παρέχει στα υπουργεία Εξωτερικών και στους διπλωμάτες η τεχνολογία και το πλήθος των ταχύτατα διακινούμενων πληροφοριών επιβάλλουν μία καλά διαρθρωμένη και συντεταγμένη διπλωματική Υπηρεσία της οποίας ο εκάστοτε επικεφαλής είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει σε βάθος πολιτική και οργάνωση για να συντονίζει και να υπηρετεί αποτελεσματικά την Εξωτερική Πολιτική όπως την καθορίζει η εντολή του Πρωθυπουργού της χώρας, για να μπορούμε να διαβάζουμε τα γεγονότα και μέσα από τα μάτια του άλλου.   

Διαμορφώσαμε τις προϋποθέσεις συμμετοχής στις εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής αλλά και της διεθνούς πραγματικότητας επειδή ξεφύγαμε σταδιακά από το τέλμα της διστακτικότητας. Η πρόκληση που δεχόμαστε αντιμετωπίζεται με δημιουργικές απαιτητικές συμμαχίες και όχι με σχήματα που απλώς θα αποσκοπούν σε αμυντικές και αποτρεπτικές κινήσεις με μοναδικό στόχο τον περιορισμό ή την ταπείνωση του γείτονα.

Η ελληνική εξωτερική πολιτική σχεδιαζόταν πάντοτε ως πολυδιάστατη. Μετά από πολλές αναστολές αναπτύσσουμε σήμερα δυναμικές πρωτοβουλίες και συνεργασίες. Προωθούμε δημιουργικά τα συμφέροντά μας μέσα σε ένα άστατο διεθνές περιβάλλον. Πρωτοβουλίες τολμηρές, καλά μελετημένες, που δεν ακολουθούν "συνταγές" αναμενόμενες, αποσυντονίζουν τους ανταγωνιστές μας, οι οποίοι με ακραίες, σπασμωδικές, βιαστικές ενέργειές τους εκτίθενται και εμφανίζονται ως "ταραχοποιοί της γειτονιάς" και απειλή για τη σταθερότητα.

"Τίποτε δεν χαρίζεται"

Το διεθνές δίκαιο δημιουργεί το πλαίσιο ειρηνικής συμβίωσης. Τα συμφέροντα των πολλών επιβάλλουν τις εξελίξεις, αλλά θα πρέπει να συγκρατείται ότι τίποτε δεν είναι δεδομένο, τίποτε δεν χαρίζεται. Για να επιτύχουμε το μέγιστο κέρδος των διεκδικήσεων μας φροντίζουμε να αντιληφθούμε τον τρόπο σκέψης του άλλου, επειδή αυτός ο διαφορετικός τρόπος σκέψης του δημιουργεί το πρόβλημα.

Αιρετικά, μέσα από τα μάτια του τρίτου, θα προσεγγίσουμε την κατάσταση που δημιουργεί η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο και στις διμερείς μας σχέσεις, για να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά της.

Παίζω με τον εαυτό μου ένα προκλητικό παιγνίδι. Μελετώ μία τελευταία έκδοση, που αναφέρεται στην εξωτερική μας πολιτική και τους προβαλλόμενους χάρτες, ως τρίτος εκτός Ελλάδος αναγνώστης.

Η ανάλυση μας τώρα αποκτά άλλη οπτική όταν περνούμε στη θέση του άλλου. Μέσα από τα μάτια του τρίτου βλέπουμε διαφορετικά το χάρτη της περιοχής μας. Με αυτήν την εμπειρία τα συμπεράσματα και οι χειρισμοί μας είναι διπλωματικά πλουσιότεροι.

Απαριθμώ ελληνικές αποφάσεις και προτρέπω να ειδωθούν από τη θέση οποιουδήποτε τρίτου:

1. Η Ελλάδα με προεδρικό διάταγμα (ΠΔ της 6/18 Σεπτεμβρίου 1944) θέσπισε εναέριο χώρο 10 μ. Δυστυχώς το δικαίωμα μας αυτό αμφισβητείται άμεσα από χώρες που "ίπτανται στους αιθέρες του Αιγαίου" πολύ πριν αποφασίσει η Τουρκία (1975) μετά από 44 χρόνια να θέσει το θέμα μα καθημερινές αντιδράσεις.
2. Ο Γεώργιος Παπανδρέου (1964) μετέφερε μυστικά την Ελληνική Μεραρχία στην Κύπρο.
3. Θωρακίσαμε νησιά του Αιγαίου.
4. Η χούντα παρενέβη στρατιωτικά και ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μακάριο.
5. Σε επαναπροώθηση λαθρομεταναστών στην Τουρκία (Μπόντρουμ 1992, υπόθεση ημερόπλοιου "Κωστάκης") στο ελληνικό σκάφος επέβαινε συνεργείο τηλεόρασης που θριαμβευτικά σάρωνε όλη την επιχείρηση για να εκτεθεί διεθνώς η Τουρκία.
6. Το αναμφισβήτητο δικαίωμά μας για επέκταση των χωρικών μας υδάτων  μέχρι τα 12 ν.μ ενέχει και υποχρεώσεις. Το Διεθνές Δίκαιο επιφυλάσσει ακριβώς τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλα τα παράκτια κράτη, στο Αιγαίο, στο Ιόνιο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η διαφορετική ανάγνωση που δικαιούται να κάνει κάθε τρίτος στα προαναφερθέντα ίσως να μη μας ικανοποιεί, αλλά η εμπειρία δείχνει ότι φίλοι και σύμμαχοι κρατούν διακριτικές αποστάσεις από τις ελληνικές απαιτήσεις έστω και αν με ισχυρά επιχειρήματα αποδεικνύεται από την πλευρά μας ότι η Τουρκία αποσταθεροποιεί την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, προωθεί τους αδελφούς μουσουλμάνους στην Συρία και τη Λιβύη, εξοπλίζει αντάρτες και τρομοκράτες στις χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και του Κόλπου.

Γιατί σύμμαχοι, εταίροι και ο ΟΗΕ δεν ενοχλούνται από αυτές τις προκλητικές συμπεριφορές; 

Γιατί πολλοί προτιμούν να προβάλλεται η ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο ως διμερής διαφορά  Ελλάδος-Τουρκίας και να τηρούν "ίσες" αποστάσεις ενθαρρύνοντας την τουρκική προκλητικότητα;

Μήπως παρά τις συντονισμένες και καλά προετοιμασμένες προσπάθειές μας αντιμετωπίζονται οι απαιτήσεις μας ως μονομερείς διεκδικήσεις επειδή δεν προσαρμόζονται με τα ευρύτερα συμφέροντα των πολλών στην περιοχή;

Από το 1990 αναπροσαρμόσθηκε η πολιτική μας επειδή προφανώς διαπιστώθηκαν αυτές οι αδυναμίες. Αναπτύχθηκαν όλες οι δυνατές συνέργειες και πολιτικές σύγκλισης των συμφερόντων πολλών χωρών. Οι διμερείς, τριμερείς, τετραμερείς, πολυμερείς συνεργασίες βασίσθηκαν στη λογική της καλής γειτονίας προκειμένου να εξυπηρετείται η σταθερότητα και η ανάπτυξη των λαών. Καμία κίνησή μας δεν αποσκοπεί στον αποκλεισμό χωρών από το διευρυνόμενο δίκτυο που εξελίσσεται συνεχώς.

Δυστυχώς κάποιες χώρες στην ευρύτερη αλλά και στενότερη γειτονιά μας συνεχίζουν να λειτουργούν με αντίληψη 18^ου αιώνα. Αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να προσαρμοσθούν στη νέα πραγματικότητα διότι η ανάλυσή τους διαφέρει πολύ από τις προσδοκίες της διεθνούς κοινωνίας που αναπτύσσεται στις ημέρες μας. Δεν μπορούμε να πούμε για αυτούς τί είναι λάθος, όπως δεν τους επιτρέπουμε να μας υποδείξουν τον δρόμο που εμείς επιλέγουμε. Όμως μπορούμε να διευρύνουμε το ισχυρό πολιτικό μήνυμα συνεργασιών, σεβασμού των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας του άλλου, την προώθηση της καταλαγής και της σταθερότητας με στόχο την ανάπτυξη και την πρόοδο των λαών της περιοχής μας. Η εμμονή του γείτονα σε ξεπερασμένες τακτικές και σε μία μόνιμη αγωνία που εκπηγάζει από την προκατάληψη που θεωρεί ότι η Ελλάδα με μονομανία επιδιώκει να εκθέτει την Τουρκία, έστω και αν δεν ευσταθεί, πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στην ανάλυση μας. Αξίζει να αντιληφθούμε τη διαφορετική σκέψη ακόμη και του κακοπροαίρετου γείτονα.

Όπως η εξωτερική πολιτική των αδύναμων εισηγητών δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει τα συμφέροντά μας, έτσι και το επίμονο λεκτικό ορισμένων που αναφέρονται σε αποκλεισμούς, περιορισμούς, ταπείνωση και απομόνωση των γειτόνων δεν υπηρετεί αποτελεσματικά την εξωτερική μας πολιτική, παρά την επίφαση εθνικής υπερηφάνειας που προσπαθεί να αναδείξει.

Ευτυχώς συνεχίζουμε να ζούμε, να συνδιαλεγόμαστε, αλλά και να ανταγωνιζόμαστε με όρους ειρήνης. Οι αντιδράσεις πολλών χωρών κυρίως τις τελευταίες ημέρες επιβεβαιώνουν την ορθότητα της άποψής μας που αποδέχεται τη σημασία της καλής γνώσης του τρόπου που σκέφτεται ο άλλος.

Μπορεί κάποιος να φαντασθεί τι θα συνέβαινε αν ξαφνικά η Ελλάδα ανακοίνωνε ότι αναγνωρίζει για όλα τα παράκτια και γειτονικά κράτη χωρικά ύδατα 12 ν.μ προβάλλοντας ότι δεν αντιμετωπίζεται αρνητικά οποιαδήποτε θεωρία, ακόμη και αυτή των "δακτύλων" ή της "χτένας" επειδή στηρίζεται σε άρθρα του Δικαίου της Θάλασσας;  

Η απάντηση των ειδικών είναι μία και συντείνει στη διαπίστωση ότι ακραίες ταχύτατες αλλαγές θέσεων στις διεθνείς σχέσεις προκαλούν διπλωματικό "έμφραγμα".  Προκειμένου να αποφευχθούν διπλωματικά εμφράγματα μεταξύ κρατών, η κοινωνία των πολιτών στις ημέρες μας μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης. Με δυνατότητα σύγκλησης Διεθνούς Διάσκεψης για τον ενεργειακό πλούτο της Μεσογείου, ώστε να αναδειχθούν ιδέες για θαλάσσιες ζώνες χωρίς να δεσμεύονται ή να εμπλέκονται κυβερνήσεις, οι λαοί μπορούν να έχουν σαφέστερη εικόνα της κατάστασης που δημιουργείται από την εφαρμογή του σύγχρονου Δικαίου της Θάλασσας. Τα αποτελέσματα μίας τέτοιας Διάσκεψης, είτε τα αξιοποιούν είτε τα απορρίπτουν οι κυβερνήσεις, για να αποφεύγονται απειλές και εντάσεις, επειδή τα συμπεράσματα που παράγει μία χαλαρή αναζήτηση της κοινωνίας των πολιτών προφανώς δεν δεσμεύουν κυβερνήσεις. Για την διευκόλυνση των εργασιών οι συμμετέχοντες σε Διασκέψεις αυτού του τύπου δεν εκπροσωπούν κυβερνήσεις και γι αυτό τον λόγο δεν έχουν κρατική ταυτότητα στο έδρανό τους (no flags, no national representation). Τα αποτελέσματα μη-κυβερνητικών Διασκέψεων παρέχουν πλούσιο υποβοηθητικό υλικό για να γνωριστούμε καλύτερα, "να μπούμε στα παπούτσια των άλλων" και να αντιληφθούν οι κυβερνήσεις τι ακριβώς απαιτούν οι λαοί και πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί.

Κανένα σενάριο δεν είναι ασφαλές, οτιδήποτε όμως προωθεί την ασφάλεια και τη σταθερότητα, κυρίως όταν προέρχεται από την κοινωνία των λαών, αξίζει να εξετάζεται χωρίς στερεότυπα και προκαταλήψεις.