Η Αγία Σοφία και η Ουνέσκο

Η κίνηση της Αγκυρας να µετατρέψει την Αγια-Σοφιά από µουσείο σε τζαµί τη δεδοµένη χρονική στιγµή ήταν καλά υπολογισµένη, λαµβάνοντας υπόψη το κενό γεωπολιτικό ισχύος που υπάρχει στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και ευρύτερα. Οι εξελίξεις στη Λιβύη και τη Συρία αποτελούν ισχυρά γεωπολιτικά ερείσµατα τα οποία δίνουν στην Τουρκία τη δυνατότητα να προβεί σε κινήσεις υψηλού, αλλά ελεγχόµενου ρίσκου. Το θέµα της Αγια-Σοφιάς είναι µία από αυτές τις κινήσεις. Οι γεωπολιτικές προεκτάσεις της εν λόγω απόφασης Ερντογάν για την Αγια-Σοφιά είναι ακόµη ακαθόριστες, καθώς η απόφαση ήταν αιφνιδιαστική για τη διεθνή κοινότητα. Οι πρώτες συνέπειες είναι ορατές στην όξυνση των ήδη δοκιµαζόµενων ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Με τον δυτικό, καθολικό και προτεσταντικό κόσµο να αντιδρά από σπασµωδικά έως αδιάφορα και τη ρωσική κυβέρνηση να τηρεί συγκρατηµένη και επιφυλακτική µέχρι νεωτέρας στάση, η Ελλάδα είναι η µοναδική χώρα η οποία έχει αντιδράσει έντονα στην απόφαση του Τούρκου προέδρου, ίσως περισσότερο έντονα από όσο θα επέτρεπε το περιεχόµενο των ίδιων των ανακοινώσεων και δηλώσεων των Ελλήνων αξιωµατούχων στο θέµα, ότι δηλαδή το θέµα της Αγια-Σοφιάς δεν είναι ελληνοτουρκικό, αλλά παγκόσµιο. Το θέµα της Αγια-Σοφιάς θεωρείται από την Αγκυρα εσωτερικό ζήτηµα, ενώ για τη διεθνή κοινότητα είναι παγκόσµιο. Προφανώς είναι και τα δύο. Η Αγια-Σοφιά εκλαµβάνεται από την Αγκυρα ως εσωτερικό ζήτηµα της Τουρκίας, µε την κυβέρνηση να κρίνει ότι το µνηµείο είναι τουρκική κρατική θρησκευτική ιδιοκτησία και η µετατροπή του σε τζαµί εξυπηρετεί τα συµφέροντα του τουρκικού λαού.

Η εν λόγω όµως τουρκική θέση δεν συνάδει µε τις δεσµεύσεις της Τουρκίας στην Ουνέσκο. Ο παγκόσµιος χαρακτήρας της Αγια-Σοφιάς άπτεται της αξίας της ως µνηµείου παγκόσµιας κληρονοµιάς στον σχετικό κατάλογο της Ουνέσκο. Η εν λόγω πτυχή επιτρέπει την εν δυνάµει εµπλοκή της διεθνούς κοινότητας στο ζήτηµα µέσω της Ουνέσκο και του ΟΗΕ εν γένει. Η Τουρκία, όπως και η Ελλάδα, είναι ιδρυτικό µέλος της Ουνέσκο, µε µια σειρά δεκάδων µνηµείων παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς στον σχετικό κατάλογο του διεθνούς οργανισµού.

Η Αγκυρα δεσµεύεται µέσω της υπογραφής της στις σχετικές διακηρύξεις της Ουνέσκο για τη διατήρηση του µουσειακού χαρακτήρα αυτών των µνηµείων, άρα και της Αγια-Σοφιάς. Σε επικοινωνιακό πλαίσιο, η Ελλάδα συνεχίζει να καλεί τη διεθνή κοινότητα να επιβάλει ποικίλες κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας. Ωστόσο, το µόνο που µπορεί να επιδιώξει η Αθήνα σε συνεργασία µε άλλες χώρες της Ουνέσκο είναι να θέσει το θέµα της Αγια-Σοφιάς εντός της Ουνέσκο και των οργάνων του ΟΗΕ. Το θέµα όµως είναι εάν η γεωπολιτική συγκυρία επιτρέπει στην Αθήνα µια τέτοια κίνηση, δεδοµένης της απροθυµίας πολλών χωρών να διακινδυνεύσουν τα γεωπολιτικά τους συµφέροντα. Ιδού η Ρόδος...