Οι απαντήσεις του Δημάρχου Αθηναίων στις αιτιάσεις μου για τα μεγάλα προβλήματα της Αθήνας

Αμέσως μετά την δημοσίευση του άρθρου μου στο Έθνος (Κυριακή, 30.05.2021) με θέμα «Τα προβλήματα της Αθήνας και ο Μεγάλος Περίπατος των εξαθλιωμένων επαιτών και αστέγων», ενημερώθηκα από την εφημερίδα ότι ο Δήμαρχος Αθηναίων ζήτησε διακριτικά να μου τηλεφωνήσει. Δέχτηκα αμέσως, και σε λίγο μιλούσα με τον κ. Μπακογιάννη.

Με το πρώτο, μεταξύ σοβαρού και αστείου, του υπέβαλα την ερώτηση «αν με πήρε για να μου απευθύνει μομφή». Ωστόσο, ο ίδιος, υποστήριξε - και το απέδειξε στη συνέχεια καθώς μιλήσαμε επί μακρόν - ότι είναι επιδεκτικός κριτικής, κι ότι ο σκοπός του ήταν ο διάλογος, η ενημέρωση, και όχι η επίκριση.

Οφείλω να επισημάνω ότι μου μίλησε με ευγένεια, και παρά το αρκετά οξύ και καυστικό μου ύφος στο άρθρο, δεν έδειξε στοιχεία επιθετικότητας, ειρωνείας ή πρόκλησης. Αντίθετα, με υπομονή και ψυχραιμία μου έδωσε επεξηγήσεις για κάθε ένα ζήτημα χωριστά. Μου είπε εν προκειμένω για την λειτουργία του Πολυδύναμου Κέντρου Αστέγων του Δήμου Αθηναίων, το οποίο μπορεί να δημιουργήθηκε με αφορμή την πανδημία της νόσου COVID-19 που ενέσκηψε, αλλά ούτως ή άλλως συνιστά ένα απολύτως αναγκαίο έργο για την πόλη και τους χιλιάδες αστέγους της. Το έργο αυτό αποτελεί μία μεγάλη σύγχρονη δομή, καθώς χωρίς ιδιαίτερη γραφειοκρατία παρέχει ασφαλές καταφύγιο σε έναν άστεγο που έρχεται να κοιμηθεί εκεί. Το Κέντρο μπορεί να φιλοξενήσει ως και 400 άτομα που, μέχρι την ανακαίνιση της δομής, ζούσαν στους δρόμους. 

Στους χώρους του λειτουργεί Κέντρο Ημέρας, Υπνωτήριο και Ξενώνας. Το Κέντρο Ημέρας διαθέτει λουτρά και πλυντήρια στα οποία οι άστεγοι μπορούν να πλύνουν τα ρούχα τους και να φροντίσουν την ατομική τους υγιεινή. Εξάλλου, παρέχει ακόμη και ιατρική φροντίδα, ενώ από ειδικευμένο προσωπικό παρέχεται ψυχική και κοινωνική υποστήριξη, που αποσκοπεί στην αποκατάσταση των ανθρώπων αυτών και ίσως, προοπτικά, στην επανένταξή τους στην κοινωνία.

Η ανίχνευση και η καταγραφή των περιπτώσεων αυτών οφείλεται κυρίως στις προσπάθειες των ομάδων του street work, και επίσης στη συνδρομή οργανώσεων που εστιάζονται στην προστασία των αστέγων Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, Αποστολή της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Praksis, Γιατροί του Κόσμου, Equal Society, κ.ά.).  

Ο Δήμαρχος Αθηναίων αναφέρθηκε και σε μια 2η κοινωνική δομή, τον ξενώνα φιλοξενίας, όπου σε συνεργασία με το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), τον Οργανισμό Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) και άλλους Κοινωνικούς Φορείς αντιμετωπίζονται οι άστεγοι τοξικοεξαρτημένοι. Οι άστεγοι με προβλήματα εθισμού ή/και εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες υπερβαίνουν το 50% του συνόλου των αστέγων του κέντρου της Αθήνας, αποτελώντας και μία από τις πλέον κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες συνανθρώπων μας. Τα άτομα αυτά με τη βοήθεια του ειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού, εντάσσονται αν το επιθυμούν σε ειδικά προγράμματα υποκατάστασης και μιας κάποιας επανένταξης στην κοινωνία, που είναι δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο.

Οι άστεγοι δεν αποτελούν μια κοινής προελεύσεως ομάδα, αλλά χωρίζονται σε ναρκομανείς, σε νοσούντες ψυχικά και σε εκείνους που η αστεγία αποτελεί επιλογή τους. Από το σύνολο αυτών μόνο ένας ορισμένος αριθμός θα πεισθεί να ακολουθήσει τους εκπροσώπους των κοινωνικών δομών και θα εγκαταλείψει το «στέκι» τους. Αντίθετα, πολλοί δυσπιστούν και αρνούνται να αφήσουν τη γωνιά τους και να μετεγκατασταθούν σε «κόσμιο» μέρος. Απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό είναι να κερδίσει κανείς την εμπιστοσύνη τους, και αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Έτσι, υπάρχει ένας αριθμός αστέγων που δεν μπορεί να υποχρεωθεί να μετακινηθεί από το δρόμο δια της βίας.

Ως προς το πρόβλημα των επαιτών, ο Δήμαρχος μου επεσήμανε το γεγονός ότι έχει καταργηθεί δια νόμου το πταίσμα της επαιτείας. Όντως, με το Νόμο 4571/2018 (άρθρο 23) που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 30 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κατήργησε με ξεχωριστό Νόμο το Πταίσμα της Επαιτείας Άρθρο 407 του Παλιού Ποινικού Κώδικα).

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση «το αδίκημα της επαιτείας ανήκει στην κατηγορία των ψευδοαδικημάτων, καθώς κανένα έννομο αγαθό δεν προσβάλλεται από την πράξη αυτή». (Η κατάργηση του σχετικού άρθρου προτάθηκε μετά τις έντονες αντιδράσεις μουσικών του δρόμου και καλλιτεχνών για προσαγωγές τους). Όποιος επαιτεί από φυγοπονία ή φιλοχρηματία ή κατά συνήθεια τιμωρείται με κράτηση έως έξι (6) μήνες ή με πρόστιμο έως τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ. Προκύπτει, ωστόσο, ένα ερώτημα: «Για εκείνον ο οποίος δεν επαιτεί από φυγοπονία ή φιλοχρηματία ή κατά συνήθεια, ποιός άραγε θα έπρεπε να οδηγείται κάθε φορά (μαζί με τον επαίτη φυσικό αυτουργό) Κατηγορούμενος ως Ηθικός αυτουργός στο Δικαστήριο; Μήπως το ίδιο το Κράτος»;

Οι επαίτες και οι άστεγοι, με άλλα λόγια, για οποιονδήποτε λόγο και αν υπάρχουν, συνιστούν τους πιο αψευδείς μάρτυρες του χαμηλού επιπέδου διαβίωσης και της αναποτελεσματικότητας μιας χώρας. Και αυτό δεν μπορεί ποτέ και πουθενά να κρυφτεί. Με τον Δήμαρχο Αθηναίων συζητήσαμε και τα άλλα προβλήματα για τα οποία έκρουσα τον κώδωνα κινδύνου ως προς την άθλια αισθητική εικόνα που προξενούν στην ιστορική πόλη: Την ελλιπή καθαριότητα, τους άπλυτους και ανεπαρκείς κάδους απορριμμάτων, τον ελλιπή φωτισμό, τα βρώμικα πεζοδρόμια, τα σπασμένα φανάρια κυκλοφορίας, τις κολλημένες τσίχλες (για τις οποίες όπως είπε δεν είναι αποτελεσματικό το υπάρχον μηχάνημα και έχει παραγγελθεί άλλο), και όλα όσα συμβαίνουν καθημερινά πέριξ της διαδρομής του Μεγάλου Περιπάτου που κλείνει απότομα το Κέντρο της Αθήνας.

Ο κ. Μπακογιάννης απάντησε σε όλα, σχεδόν με λεπτομέρειες, παρατηρώντας πως η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι Κυβέρνηση, και ως εκ τούτου εξαρτάται από τα κονδύλια της πολιτείας.

Έτσι, προέβη μεν ο Δήμος σε γενική ασφαλτόστρωση των δρόμων, που τόσο μεγάλη ανάγκη είχε η Αθήνα, αλλά αυτό οφείλεται στο φτηνό κόστος των υλικών. Αντίθετα, τα σπασμένα πλακάκια δεν είναι δυνατόν να αποκατασταθούν σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας, λόγω του μεγάλου οικονομικού κόστους που απαιτούν. Ως προς την έλλειψη πρασίνου ανέφερε ότι σκοπεύει να ενισχύσει το πράσινο στην Ομόνοια με φυτά και δενδρύλλια που δεν απαιτούν μεγάλο βάθος (καθότι όλη η Ομόνοια από κάτω είναι σκαμμένη), και να φυτέψει ειδικά δέντρα κατά μήκος του Μεγάλου Περίπατου, ώστε να γίνει λεωφόρος, όπως αυτή του Βερολίνου (η Unter den Linden;).

Ο διάλογος με τον Δήμαρχο μου έδωσε την αίσθηση ενός ανθρώπου που ενδιαφέρεται. Και μόνο το γεγονός οτι ανταποκρίθηκε, και μάλιστα τόσο άμεσα, στο άρθρο μου, είναι προς τιμήν του. Δείχνει ότι διαθέτει αντανακλαστικά κι ότι μπορεί να συζητήσει αντίθετες μ’ αυτόν απόψεις χωρίς δογματισμούς. Ωστόσο, βέβαια, δεν συμφωνήσαμε σε πολλές εκτιμήσεις. Ευτυχώς που λόγω της επιδημίας η πολιτεία υποχρεώθηκε να διαμορφώσει ορισμένες απαραίτητες δομές, που όφειλε να έχει.

Ο αριθμός όμως των αστέγων και των δυσκολεμένων ανθρώπων στην Αθήνα είναι μεγάλος. Οι πολύ φτωχοί, οι άνεργοι, οι μετανάστες, οι ναρκομανείς, οι παραβατικοί, οι ψυχικά ασθενείς, οι εκπορνευμένοι/ες, η εισαγόμενη πορνεία, οι έμποροι σαρκός, ξεχειλίζουν πια στις συνοικίες και κατακλύζουν το κέντρο από παντού. Μπορεί να «συμμαζεύονται» ή εκτοπίζονται) από ορισμένους δρόμους-«βιτρίνες», αλλά «δεν εξαφανίζονται ως δια μαγείας». Απλώς πάνε παρακάτω, στον επόμενο δρόμο, κάτω απ’ την Ομόνοια, στην Σωκράτους, την Μάρνη, την Φυλής. Εκεί δεν ακούς πλέον ελληνικά, και δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν Έλληνες. Και ειδικά γυναίκες μόνες. Έχω, επομένως, την εντύπωση, πως ό,τι γίνεται από την πλευρά της πολιτείας είναι καλό, είναι χρήσιμο, αλλά δεν επαρκεί. Πολλές φορές αντιμετωπίζονται επιφανειακά τα προβλήματα, χωρίς ιεραρχία των στόχων και χωρίς μακροπρόθεσμο προγραμματισμό. Τα προβλήματα όμως είναι πολλαπλά και μεγάλα, και οι απλές μεταρρυθμίσεις δεν φτάνουν.

Χρειάζεται: α) αυτοκριτική όλων, β) διαλεκτική σκέψη, β) στρατηγικός στόχος -ώστε να εντάσσεται κάθε τακτικό βήμα σε αυτόν, και δ) ανατροπές. Χωρίς άλλες δικαιολογίες και χωρίς ξεπερασμένες κομματικές αντιπαραθέσεις. Η Ελλάδα, εν γένει, έχει μείνει πίσω από τις εξελίξεις. Ας φτιάξουμε τουλάχιστον αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για τους ανθρώπους της.