Αγωγός EastMed και άλλα επικίνδυνα κλιματικά παιχνίδια

Το 2020 στο Ζάππειο, η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ υπέγραψαν με τυμπανοκρουσίες τη συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού EastMed που θα καθιστούσε την Ελλάδα "ενεργειακό κόμβο" στην Ευρώπη, οτιδήποτε αυτό σήμαινε. Επιπλέον, για την Ελλάδα και την Κύπρο, ο αγωγός είχε πολιτική σημασία επειδή, υποτίθεται, θα απομόνωνε την Τουρκία. Στη διεθνή πολιτική όμως το επιθυμητό και το εφικτό συνήθως απέχουν πολύ. 

Τον Νοέμβριο 2021, στη Σύνοδο της Γλασκώβης για το κλίμα, όλοι οι συμμετέχοντες, μεταξύ τους ο πρωθυπουργός της Ελλάδας και ο πρόεδρος της Κύπρου, εκφώνησαν σπουδαίους λόγους για το επείγον της κλιματικής δράσης και της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, όπως ακριβώς αυτά που θα μετέφερε ο αγωγός. Την ίδια στιγμή ο Ερντογάν απέκλειε την κατασκευή του EastMed χωρίς την έγκριση της Τουρκίας. Σύντομα οι μεγάλες προσδοκίες που δημιούργησε ο αγωγός θα προσγειώνονταν ανώμαλα στην άβολη πολιτική πραγματικότητα.  

Ο επίλογος του αγωγού ήρθε χωρίς σασπένς και μεγαλειώδεις δηλώσεις αντάξιες εκείνων του προλόγου το 2020. Πρόσφατα ήρθε στο φως ένα ανεπίσημο έγγραφο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που συμβούλευε την εγκατάλειψη του αγωγού επειδή θα δημιουργούσε πολιτικές εντάσεις, προφανώς με την Τουρκία, και ήταν οικονομικά μη βιώσιμος. Ταυτόχρονα το έγγραφο συνιστούσε την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ.  

Η σημασία της Τουρκίας

Όσο για τη σημασία της Τουρκίας για τη Δύση, ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, Γκέρχαρντ Σρέντερ, την περιέγραψε σε βιβλίο του πρόσφατα: " Η Ευρώπη πρέπει να αποδεχθεί ότι η Τουρκία είναι κυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο… Το να πιστεύει κανείς ότι η επόμενη τουρκική κυβέρνηση που θα διαδεχθεί τον Ερντογάν θα αναθεωρήσει την εξωτερική πολιτική της χώρας ισοδυναμεί με το να μην μπορείς να ξεχωρίσεις την κιμωλία από το τυρί". Ο ίδιος δηλώνει ότι είναι απαράδεκτη η καθυστέρηση εισδοχής της Τουρκίας στην ΕΕ. Με απλά λόγια, μπορεί η Δύση να εκπέμπει ασθενείς διαμαρτυρίες χωρίς ουσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την Αγία Σοφία, τα Βαρώσια, την κατοχή της Κύπρου, και τις παραβιάσεις στο Αιγαίο, αλλά η Τουρκία έχει τεράστια στρατιωτική, πολιτική, και οικονομική σημασία για την ΕΕ. Ο Σρέντερ, μέσω των περιστρεφόμενων θυρών, μετεπήδησε από την πολιτική στις επιχειρήσεις και εργάζεται σήμερα για τη ρωσική Γκάζπρομ. 

Πέραν της προσπάθειας κατευνασμού της Τουρκίας, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ενδιαφέρεται για τις δικές της εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου και δεν θα ήθελε ανταγωνιστές όπως ο EastMed.  

Κάποιοι έκαναν λόγο για τις περιβαλλοντικές συνέπειες του αγωγού, αλλά αυτό είναι απίθανο να έπαιξε ρόλο στην αμερικανική παρέμβαση. Η αδιαφορία των ισχυρών κυβερνήσεων για το κλίμα όταν θίγονται τα βραχύβια οικονομικά συμφέροντα της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων το αποδεικνύει. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας ανέφερε ότι το 2021 οι ΗΠΑ και η ΕΕ παρήγαγαν 20% περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από σταθμούς που καίνε άνθρακα σε σχέση με το 2020. Το δίκτυο CNBC ανακοίνωσε τον Νοέμβριο 2021 ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε ήδη εγκρίνει 3.091 άδειες εξόρυξης υδρογονανθράκων σε δημόσια γη, με μέσον όρο μηνιαίως 332 άδειες, σε σύγκριση με τις 300 του Τραμπ. Αυτό δεν εμπόδισε τον Μπάιντεν να εκφωνήσει έναν από τους πιο δραματικούς λόγους στη Σύνοδο της Γλασκώβης για την επείγουσα αναγκαιότητα απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. 

Και για να πάμε σε έναν άλλο μεγάλο ρυπαντή, η Κίνα εξόρυξε τον περασμένο χρόνο 4,07 δισεκατομμύρια τόνους άνθρακα που είναι ρεκόρ όλων των εποχών. Η Κίνα ανήκει στις χώρες που αναγνωρίζουν τους κλιματικούς κινδύνους χωρίς όμως να δεσμεύεται για συγκεκριμένες περικοπές των ορυκτών καυσίμων.

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση ετοιμάζει σχέδιο ενός πολύ σημαντικού κλιματικού νόμου. Δώδεκα οργανώσεις όμως, ανάμεσά τους η Greenpeace, το WWF, η Medasset, και η Vouliwatch, εύστοχα επισήμαναν προ ημερών ότι ο νόμος είναι ανεπαρκής για τη συγκράτηση της θερμοκρασιακής ανόδου στον 1,5 βαθμό, σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα. Χωρίς να παραγνωρίζουν τα θετικά του, επισημαίνουν ότι δεν γίνεται μνεία στον νόμο συγκεκριμένης απεξάρτησης από το φυσικό αέριο και παύσης των εξορύξεων υδρογονανθράκων και δεν νομοθετείται η ουσιαστική προστασία των χερσαίων και υδάτινων οικοσυστημάτων τα οποία παίζουν κεντρικό ρόλο στη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του κλίματος.  

Επιπλέον, δεν υπάρχει πρόβλεψη συμπαγούς πολεοδομικού σχεδιασμού για την αποφυγή της αστικής εξάπλωσης και της συνακόλουθης μεταβολής χρήσης της γης που αυξάνει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Δεν αναφέρεται στον νόμο η κλιματική και η περιβαλλοντική εκπαίδευση, απαραίτητη για την ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών στις κλιματικές δράσεις, και δεν διασφαλίζεται νομικά το δικαίωμα των πολιτών στην κλιματική σταθερότητα, τον καθαρό αέρα, και το καθαρό νερό.

Όλοι ήδη βιώνουμε την επιδείνωση του κλίματος. Όσοι ασχολούμαστε με την κλιματική κρίση, γνωρίζουμε την αρνητική δυναμική των κλιματικών δεικτών και το σκοτεινό μέλλον που αυτοί προοιωνίζονται. Γνωρίζουμε ακόμη ότι πολλά από τα κούφια λόγια που ακούγονται στις συνόδους για το κλίμα είναι ακριβώς αυτό: κούφια λόγια―μια πολυτέλεια που δεν είναι πλέον αποδεκτή.

Γιάννης Α. Φίλης