Η διαχρονική άσκηση εξωτερικής πολιτικής της χώρας, οι ΗΠΑ και οι γεωπολιτικές προκλήσεις

Εξετάζοντας τη διαχρονική άσκηση εξωτερικής πολιτικής της χώρας, δεν νομίζω ότι εύκολα μπορεί να βρει κανείς ένα μακρόπνοο σχεδιασμό, μια συνεκτική πολιτική ιδεολογία και στοχοθεσία, πέραν ασφαλώς του "ανήκομεν" και της απροϋπόθετα δεδομένης αυτής θέσης μας. Σε μία Δύση βέβαια, όπου, σε αντίθεση με τη χώρα μας, όλες οι άλλες χώρες περίτεχνα και πολυμέτωπα παίζουν, στο διεθνές πολιτικό σκηνικό, το προς ίδιον όφελος δικό τους παιχνίδι. Αντ' αυτού εμείς έχουμε μάλλον μια πολιτική "βλέποντας", με ad hoc κινήσεις και αντιμετωπίσεις των εκάστοτε προκλήσεων. Η δίχως πυξίδα διαχρονική μας αυτή πορεία, αν δεν οφείλεται σε μια περίεργη ιδιοσυγκρασία μας, που είναι εμφανής και σε πολλές άλλες εκφάνσεις του νεοελληνικού μας βίου, θα μπορούσε ίσως επιπόλαια να αποδοθεί στην άποψη, ότι παρά τις κάποιες σημαντικές ασφαλώς αποτυχίες και ήττες, καλή ήταν γενικότερα η διαχρονική πορεία των εθνικών μας πραγμάτων.

Πόσο φρόνιμο όμως είναι να συνεχίσουμε στις μέρες μας – με τη δεδομένη πλέον πολυδυναμικότητα αλλά και αστάθεια του γεωπολιτικού σκηνικού και την πολυπλοκότητα των γεωστρατηγικών επιλογών και προκλήσεων – αυτήν την τόσο επιφανειακή και τελικά επικίνδυνη εξωτερική πολιτική; Στις σχέσεις μας, για παράδειγμα με τις ΗΠΑ, θα πρέπει να μην αγνοούμε, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολουθούν, από συστάσεως της εθνικής τους οντότητας, μία εξωτερική πολιτική αγγλο-αμερικανικής καθαρά κοπής, που κατέχει μια εμπειριστική στάση και ανήκει στα αλληλοσυσχετιζόμενα εν πολλοίς ρεύματα του ωφελιμισμού και του πραγματισμού, και μάλιστα θα έλεγα του κατά William James πραγματισμού. Στο συγκεκριμένο πραγματιστικό αυτό πλαίσιο, που αρκετά συχνά παρουσιάζει, όπως ιστορικά έχει αποδειχθεί, επιφανειακά θεωρημένες, κοντόφθαλμες γεωπολιτικές και οικονομικές στοχεύσεις, η έννοια της αλήθειας έχει αποκλειστικά χρηστική σημασία και μόνο υπό αυτή την έννοια αποτελεί αξία (αληθές είναι το χρήσιμο), και κατ΄επέκταση, το ίδιο μπορεί να θεωρηθεί ότι ισχύει και για την ηθική θέαση της πραγματικότητας.

Στο πλαίσιο αυτής της κοσμοθεώρησης δεν πρέπει να μας ξενίζει ή να μας αναστατώνει ότι σε περιπτώσεις διλημμάτων και υποστηρικτικών επιλογών και παρεμβάσεων υπέρ της μίας ή της άλλης συμμάχου χώρας, η μεγάλη αυτή δύναμη, αποστασιοποιημένη στη βάση της πραγματιστικής της θεώρησης από άλλες καταστατικές αρχές, σίγουρα θα ακολουθήσει τα πραγματιστικά της προτάγματα. Αυτή την απαραβίαστη αρχή της εξωτερικής τους πολιτικής, που όπως ανέφερα δεν ήταν πάντοτε αποτελεσματική για τα μακρόπνοα συμφέροντά τους, είναι μάλλον σίγουρο ότι θα συνεχίσουν να την ακολουθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, ίσως και επειδή είναι πλέον εγγεγραμμένη στο φιλοσοφικο-πολιτικό γονίδιο της υπερδύναμης ήδη από την εποχή της ανεξαρτησίας της.

Με δεδομένη αυτήν την πραγματιστική συνθήκη, η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να μεριμνήσει και αυτή, γενικότερα, για έναν μακρόπνοο σχεδιασμό της εξωτερικής της πολιτικής, ασφαλώς στη βάση των συμμαχικών της υποχρεώσεων, που θα λαμβάνει όμως επίσης σοβαρά υπόψη του τη σημαντική εθνική γεωπολιτική μας θέση, τα εθνικά μας συμφέροντα και την αποφυγή πολεμικών καταστροφών της ήδη ρημαγμένης χώρας, που οι φίλοι σύμμαχοί μας θα τις θεωρούσαν απλώς παράπλευρες επιχειρησιακές απώλειες.