Ανάχωμα στον εξασιατισμό της Δύσης

Όσα συμβαίνουν στη Σαγκάη, με τους σκληρούς περιορισμούς και τις αντιδράσεις των κατοίκων, έχουν ανησυχήσει και προβληματίσει τη διεθνή κοινή γνώμη. Παράλληλα, μας προσφέρουν μια καλή αφορμή να ξανασκεφτούμε το μέλλον και το είδος των σχέσεων του δυτικού κόσμου με την Κίνα και αρκετές ασιατικές χώρες που ακολουθούν, λίγο ή πολύ, το παράδειγμά της.

Πρόσφατα, στη διάρκεια συζήτησης στο πλαίσιο ενός ομίλου προβληματισμού, κάποιος εφοπλιστής υποστήριξε ότι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ δεν μπορούν μακροπρόθεσμα να αντέξουν τον ανταγωνισμό με την Κίνα και άλλες αναδυόμενες ασιατικές χώρες, ειδικά μετά την πανδημία. Η Κίνα διαθέτει πια τεράστια οικονομικά πλεονάσματα, είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος παραγωγός και προοδευτικά αποκτά τεχνολογική υπεροχή σε κρίσιμους κλάδους. Μάλιστα, μνημόνευσε τον πρόεδρο Ομπάμα, ο οποίος, στη διάρκεια της πρώτης του θητείας, είχε πει ότι οι Αμερικανοί πολίτες δεν πρέπει να ανησυχούν για την αυξανόμενη οικονομική ισχύ της Κίνας και την εξαγορά μεγάλου μέρους του αμερικανικού χρέους από κινέζικα ιδρύματα. Ο Ομπάμα θεωρούσε ότι η ισχύς των ΗΠΑ θεμελιώνεται στην τεχνολογία, η οποία μεταφράζεται σε στρατιωτική υπεροχή. Όσο αυτό το πλεονέκτημα διατηρείται, οι ΗΠΑ δεν έχουν να φοβηθούν, κατά τον Ομπάμα. Ο εφοπλιστής κατέληξε λέγοντας ότι βρισκόμαστε πια πολύ κοντά στο σημείο που η Κίνα θα αποκτήσει και στρατιωτική υπεροχή, χάρη στην καλπάζουσα τεχνολογική της πρόοδο. Συνεπώς, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είναι υποχρεωμένες από τη μια να συμβιβαστούν με τις απαιτήσεις των Κινέζων και άλλων Ασιατών, σε πολλαπλά επίπεδα, και από την άλλη να εφαρμόσουν αρκετές από τις επιλογές τους στις χώρες της Δύσης, ώστε οι τελευταίες να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να διατηρήσουν οι κοινωνίες τους το επίπεδο υλικής τους ευημερίας.

Είναι, λοιπόν, μονόδρομος η υιοθέτηση του κινέζικου, και ευρύτερα ασιατικού, τρόπου of doing business and politics και η ασιατικοποίηση του δυτικού κόσμου; Είμαστε υποχρεωμένοι, στο όνομα της αποτελεσματικότητας, να ανταγωνιστούμε τους Κινέζους και τους υπόλοιπους Ασιάτες στο δικό τους γήπεδο; Η απάντησή νομίζω είναι κατηγορηματικά όχι, διότι αυτό αποτελεί εκ προοιμίου παραδοχή ήττας και οπισθοδρόμησης σε κάθε επίπεδο: αξιακό, πολιτισμικό, οικονομικό και πολιτικό.

Είναι γεγονός ότι εδώ και αρκετό καιρό κυβερνήσεις και εταιρείες της Δύσης έχουν δεχθεί να συναλλάσσονται με τους Κινέζους και άλλους Ασιάτες υποτασσόμενες στις απαιτήσεις τους, οι οποίες συχνά δεν συνάδουν με τις αρχές και τις αξίες του δυτικού πολιτισμού και της πολιτικής του παράδοσης. Με άλλα λόγια, στο βωμό του κέρδους, δυτικές κυβερνήσεις και εταιρείες θυσιάζουν τις αρχές και τις αξίες που τις έφεραν στο σημερινό μεγαλείο τους. Πριονίζουν έτσι την καρέκλα πάνω στην οποία κάθονται.
Ταυτόχρονα, αρκετοί διανοούμενοι στη Δύση κάνουν όλο και συχνότερα λόγο για την έκπτωση του δυτικού πολιτισμού, την παρακμή των ιδεωδών του και την έλλειψη ηθικού και αξιακού σφρίγους στις δυτικές κοινωνίες. Εισηγούνται μάλιστα μια δομική μεταξίωση, μια τεράστια δηλαδή αλλαγή αρχών και αξιών, η οποία θα διασώσει το επίπεδο ζωής στη Δύση και την υλική ευημερία. Με άλλα λόγια, πρεσβεύουν ότι θα ήταν χρήσιμο, στο όνομα της αποτελεσματικότητας, να πουλήσουμε την ψυχή μας στο διάβολο του αυταρχισμού και του δεσποτισμού, αφού η «φιλελεύθερη δυτική» δημοκρατία δεν αποδίδει. Η διάχυση τέτοιων ιδεών φέρνει αποτελέσματα, αφού τελευταία αρκετοί εισηγούνται, για παράδειγμα, την υποχώρηση στις απαιτήσεις της Ρωσίας στο ουκρανικό, ώστε να μην πληγεί το επίπεδο ζωής των Ευρωπαίων.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη, η Δύση χρειάζεται να επιμείνει στις καταστατικές αρχές και αξίες της, αν θέλει να διασωθεί: οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά. Να το πω απλά: η μόνη οδός ανάσχεσης της μεταφοράς του παγκοσμίου κέντρου των εξελίξεων στην Ασία είναι η ανυποχώρητη προσήλωση στις αξίες και τις αρχές του δυτικού πολιτισμού. Η κατάσταση στη Σανγκάη μας αποκαλύπτει τι έχουμε να χάσουμε, αν αφήσουμε τον κόσμο μας να μπολιαστεί από τις κυρίαρχες ασιατικές αρχές και πρακτικές. Επίσης, τα συμβάντα στη Σανγκάη μας δείχνουν ότι οι άνθρωποι στην Ασία έχουν αρχίσει να αντιδρούν και να διαμαρτύρονται. Διεκδικούν δικαιώματα και ελευθερίες, αντίστοιχες με εκείνες που ισχύουν στο δυτικό κόσμο. Αν η πίεση αυξηθεί και διευρυνθούν τα δικαιώματά τους, η ανταγωνιστικότητα και η αποτελεσματικότητα των ασιατικών οικονομιών θα τρωθεί βαριά, γιατί το μοντέλο ανάπτυξής τους είναι βασισμένο σε περιορισμένα δικαιώματα και ελευθερίες. Η παγκοσμιοποίηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών θα επανατοποθετήσει τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, ο οποίος πια θα διεξάγεται επί ίσοις όροις μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Σε μια τέτοια περίπτωση θα επέλθει αρχικά μια κρίση: θα αυξηθεί το κόστος και θα επηρεαστεί η παραγωγή στην Κίνα, γεγονότα που θα επηρεάσουν το παγκόσμιο εμπόριο και τις τιμές πολλών καταναλωτικών αγαθών. Αλλά στο τέλος θα αποκατασταθεί το παγκόσμιο fair play.
Όσο η κατάσταση μένει ως έχει, μέρα με τη μέρα η ανισορροπία μεταξύ Δύσης και Ανατολής εντείνεται και η παρακμή της Δύσης μοιάζει αναπότρεπτη. Όχι γιατί εξέπεσαν οι αξίες και οι αρχές της, αλλά γιατί η ισχύς σωρεύεται σε άλλο μέρος του πλανήτη. Κανείς δεν πρέπει να ξεχνά ότι οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί και οι ισχυρότερες κρατικές οντότητες τις περισσότερες φορές παράκμασαν και εξέπεσαν του μεγαλείου τους επειδή πρόδωσαν τις αξίες και τις αρχές πάνω στις οποίες το είχαν θεμελιώσει? όχι εξαιτίας εξωτερικών παραγόντων. Το ιστορικό χρέος του δυτικού πολιτισμού είναι να ακυρώνει τη βαρβαρότητα, όχι να την επικυρώνει και να την εκτρέφει.