Το ενεργειακό αποτύπωμα της ρωσικής εισβολής στην Ευρώπη: Πού θα κυμανθούν οι τιμές το επόμενο διάστημα

Η επέτειος ενός έτους από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αποτελεί αναμφίβολα αφορμή για μία συνολική αποτίμηση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η Ευρώπη σήμερα. Πέρα από τις σημαντικότατες επιπτώσεις της εισβολής σε διεθνοπολιτικό, ανθρωπιστικό, και κοινωνικό επίπεδο, η φύση των σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Ρωσία, καθιστά σημαντική και την αποτίμηση των επιπτώσεων της εισβολής σε σχέση με τα ενεργειακά θέματα.

Ποιο είναι λοιπόν το ενεργειακό αποτύπωμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία;

Από πολιτικής πλευράς υπάρχουν πολλά προβλήματα στον τρόπο που διαχειρίστηκε την κρίση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετά την εισβολή. Παρά τις διακηρύξεις της κας φον ντερ Λάιεν κατά την εκλογή της τον Νοέμβριο του 2019 πως αυτή θα ήταν μια «γεωπολιτική» Επιτροπή, στην πράξη αποδείχθηκε ότι η Κομισιόν δεν μπόρεσε να κάνει ούτε μία, έστω στοιχειώδη, γεωπολιτική ανάγνωση της κατάστασης με αποτέλεσμα να διαπράξει σειρά λαθών μέσω βαρύγδουπων δηλώσεων κενών ουσίας, που επέτειναν την ανασφάλεια και ανέβαζαν τις τιμές χωρίς να φέρουν κανένα ουσιαστικό πλήγμα στο καθεστώς Πούτιν.

Καθώς όμως το παρόν κείμενο δεν προορίζεται για πολιτική ανάλυση των ενεργειακών εξελίξεων αλλά μόνο για αποτύπωση των τεχνικών στοιχείων αυτής, ας δούμε συνοπτικά, το ποια είναι η κατάσταση σήμερα όσον αφορά τα καθαρά τεχνικά ενεργειακά θέματα. Ένα χρόνο μετά τη ρωσική εισβολή λοιπόν έχουμε: 

• Οι τιμές φυσικού αερίου, από τα 70 ευρώ/MWh που βρισκόταν μια ημέρα πριν την εισβολή, βρίσκονται σήμερα στα 53 ευρώ, δηλαδή 25% χαμηλότερα.
• Οι τιμές του φυσικού αερίου είχαν να βρεθούν σε επίπεδα σαν τα σημερινά από τις 13 Σεπτεμβρίου του 2021, πέντε μήνες δηλαδή πριν την ρωσική εισβολή και ενώ η πραγματική ενεργειακή κρίση (η οποία δεν έχει τίποτα να κάνει με την εισβολή) μόλις ξεκινούσε.
• Αντίστοιχα, και οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ βρίσκονται σήμερα κατά μέσο όρο 15-20% χαμηλότερα σε σχέση με πέρσι την ίδια εποχή λίγο πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
• Οι συνολικές εισαγωγές φυσικού αερίου της ΕΕ βρίσκονται σήμερα 20% χαμηλότερα σε σχέση με το 2022 και 15% χαμηλότερα σε σχέση με το 2021.
• Οι μειωμένες εισαγωγές φυσικού αερίου είναι αποτέλεσμα πρωτίστως της αισθητά μειωμένης ζήτησης από την ευρωπαϊκή βαριά βιομηχανία ως αποτέλεσμα των εκτιμήσεων για επερχόμενη οικονομική ύφεση, δευτερευόντως οφείλεται στη μείωση της ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το φυσικό αέριο, και αρκετά λιγότερο ως αποτέλεσμα της μειωμένης κατανάλωσης από τα νοικοκυριά στην Ευρώπη.
• Οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την ΕΕ έχουν μειωθεί αποφασιστικά, και είναι αυτή την εποχή 70% λιγότερες σε σχέση με πέρσι την ίδια περίοδο λίγο πριν την έναρξη της εισβολής.
• Πάντως και οι εισαγωγές από τη Νορβηγία και την Αλγερία είναι μειωμένες κατά 27% και 10% αντίστοιχα ενώ οι εισαγωγές LNG βρίσκονται σχεδόν στα ίδια επίπεδα με πέρσι τέτοια εποχή.
• Οι εισαγωγές LNG από τις ΗΠΑ για τον Ιανουάριο του 2023 είναι πάντως μειωμένες κατά 3% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2022 λίγο πριν την εισβολή, ενώ αντιθέτως οι αντίστοιχες εισαγωγές LNG από Ρωσία, είναι τον Ιανουάριο του 2023 αυξημένες κατά 15% σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2022.
• Οι αποθήκες φυσικού αερίου της ΕΕ έχουν στα μέσα Φεβρουαρίου του 2023 πάνω από 73 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, ποσότητα διπλάσια από τα 36 δις κυβικά που είχαμε πέρσι την ίδια εβδομάδα.
• Το ότι η ΕΕ έχει αποθηκευμένες τις διπλάσιες ποσότητες φυσικού αερίου σε σχέση με πέρσι, ενώ παράλληλα η ζήτηση αερίου είναι μειωμένη κατά 20%, φέρνει την ΕΕ στην καλύτερη θέση από πλευράς επάρκειας αερίου των τελευταίων οκτώ ετών.

Κοιτώντας κανείς τα βασικά δεδομένα της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς ένα χρόνο μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει πως τα πράγματα είναι καλύτερα παρά χειρότερα από ότι ήταν πέρσι τέτοια εποχή, στις παραμονές της εισβολής. Θα ήταν βέβαια τραγικό λάθος να θεωρήσει κανείς πως η εισβολή βελτίωσε τα πράγματα για τα ενεργειακά θέματα της ΕΕ αφού κάτι τέτοιο φυσικά δεν ισχύει.

Αυτό που προκύπτει όμως, είναι πως, ουσιαστικά, τα προβλήματα στην ενεργειακή αγορά της ΕΕ είχαν έρθει πριν από την ρωσική εισβολή και δεν σχετίζονται αποκλειστικά με αυτήν.

Οι τιμές φυσικού αεριού και ηλεκτρισμού μπορεί μεν να είναι σήμερα χαμηλότερες σε σχέση με πέρσι την ίδια εποχή, εξακολουθούν όμως να είναι σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με τις «φυσιολογικές» τιμές στις οποίες είχαμε συνηθίσει στην Ευρώπη όλα τα προηγούμενα χρόνια. Βέβαια, θα πρέπει να σημειώσουμε πως οι χαμηλές τιμές στις οποίες είχαμε συνηθίσει τόσα χρόνια δεν ήταν απαραιτήτως και «φυσιολογικές» καθώς προκύπταν ως αποτέλεσμα της υψηλής μας εξάρτησης από το πολύ φθηνό ρωσικό αέριο.

Αυτό που όντως έκανε η ρωσική εισβολή, ήταν να οδηγήσει σε μια έξαρση των ενεργειακών τιμών μέσα στους πρώτους μήνες από την έναρξη της επίθεσης στην Ουκρανία αναγκάζοντας τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ξοδέψουν τεράστια ποσά στην προσπάθεια τους να μειώσουν την επιβάρυνση από τις αστρονομικές τιμές στους ευρωπαίους καταναλωτές. 

Το ενεργειακό αποτύπωμα λοιπόν της ρωσικής εισβολής ήταν η μεγάλη οικονομική επιβάρυνση για τους ευρωπαίους καταναλωτές και τους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς.

Ας σημειώσουμε πάντως, πως αυτή η οικονομική επιβάρυνση θα βαίνει μειούμενη καθώς οι τιμές θα συνεχίσουν -κατά την εκτίμηση μου- να πέφτουν σε ακόμα πιο χαμηλά επίπεδα τους επόμενους μήνες. Αυτό που κινδυνεύει όμως να μας μείνει από την ρωσική εισβολή είναι η ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αντιληφθεί και να παραδεχθεί τα λάθη της στη διαχείριση της κρίσης ώστε να προστατέψει την Ένωση από αντίστοιχα προβλήματα στο μέλλον.

Αυτό που κινδυνεύει όμως να μας μείνει από την ρωσική εισβολή είναι η ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αντιληφθεί και να παραδεχθεί τα λάθη της στη διαχείριση της κρίσης ώστε να προστατέψει την Ένωση από αντίστοιχα προβλήματα στο μέλλον.