Η Πολιτική Ορθότητα και οι κλασικές σπουδές ... «στα δόντια» του Χάροντα;

Το ζήτημα της πολιτικής ορθότητας, αν και σε ένα εντελώς διαφορετικό και ελάσσον επίπεδο, αποτελεί ένα από τα επίσης σημαντικά προς συζήτηση και διερεύνηση προβλήματα, τουλάχιστον στον αποκαλούμενο Δυτικοευρωπαϊκό χώρο – μαζί με τα επίσης ακανθώδη ζητήματα της γεωπολιτικής, της κλιματικής αλλαγής, της μετανάστευσης και της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ), και ιδιαίτερα της τεχνητής γενικής νοημοσύνης (ΤΓΝ).

Ας μου επιτραπούν λοιπόν, ως εναύσματα προβληματισμού, λίγα λόγια για το σύγχρονο αυτό πρόταγμα της πολιτικής ορθότητας, που όσο χρήσιμο και αναγκαίο πράγματι κι αν είναι, άλλο τόσο λιγότερο χρήσιμο είναι αν θεωρείται άκριτα ως ένα απαραβίαστο θέσφατο, και, μάλιστα, όταν το πρόταγμα αυτό αποσκοπεί ιδιαίτερα στην εξαφάνιση των κλασικών σπουδών, όπως αυτή επιχειρείται σήμερα σε αρκετά διαπρεπή πανεπιστήμια της Αμερικής και όχι μόνο. Τεράστιο και ιδιαίτερα ακανθώδες το θέμα. Απλώς επιγραμματικά: Γιατί λοιπόν επιχειρείται κάτι τέτοιο; Διότι, όπως οι θιασώτες της πολιτικής ορθότητας υποστηρίζουν, οι αρχαιοελληνικές σπουδές (αλλά και πολλοί άλλοι κλασικοί, υπό την ευρεία έννοια του όρου, όπως ο Σαίξπηρ), προάγουν τον σεξισμό, τον ρατσισμό, την κοινωνική ανισότητα και τις αντιδημοκρατικές πρακτικές, τη δουλεία και τον αντιφεμινισμό.

Τι να πρωτοαπαντήσουμε εδώ. Παραθέτω, απλώς, δείγματος χάριν, ό,τι σχετικό καταθέτει ο Καστοριάδης: «Αν ακούσετε […] ότι η αθηναϊκή δημοκρατία στηριζόταν στην δουλεία […] δουλεία υπήρχε παντού στον αρχαίο κόσμο, αλλά πουθενά αλλού δεν υπήρχε δημοκρατία […] Η βάση της αθηναϊκής δημοκρατίας δεν ήτανε η δουλεία» («Οι ομιλίες στην Ελλάδα», Ύψιλον βιβλία, Αθήνα, 2000, σ. 141). Και θα ρωτούσα, συμπληρώνοντας: Μήπως σήμερα δεν υπάρχει δουλεία υπό εμφανείς και λιγότερο εμφανείς, αλλά ενίοτε και πιο έντονες μορφές, ή μήπως η θέση της γυναίκας, ακόμη και σήμερα δεν είναι τρομακτικά υποβαθμισμένη;

Αλλά ακόμη παραπέρα: Παρότι η αρχαιοελληνική σκέψη συχνά παρανοήθηκε, ακόμη και παραχαράχτηκε στο πέρασμα των αιώνων, από τον Δυτικοευρωπαϊκό κόσμο, μπόλιασε ωστόσο και συνεχίζει να μπολιάζει διαχρονικά, κατά παγκόσμια κατατεθειμένη ομολογία, τον πολιτισμό και την επιστήμη, τουλάχιστον του σύνολου Δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού. Θα χρειαζόμασταν όχι λίγες σελίδες, αλλά ένα ολόκληρο βιβλίο με τα ονόματα διαπρεπέστατων επιστημόνων, φιλοσόφων, διανοουμένων γενικότερα, και πολιτικών, που με τις κατατεθειμένες θέσεις τους το πιστοποιούν. Φοβάμαι ότι όσο πιο έντονος θα είναι ο παραμερισμός των κλασικών σπουδών, τόσο πιο σταθερά και έντονα θα αρχίσει να αναδύεται η δύσοσμη κορυφή του παγόβουνου της ανθρώπινης βαρβαρότητας, που θα μένει μόνη της να σηματοδοτεί την ελλειμματική έως και καταστροφική μας ιστορική πορεία.

Έχει συγχρόνως ιδιαίτερη αξία να αναφερθώ εδώ επιγραμματικά και στο φεμινιστικό κίνημα και τη φεμινιστική φιλοσοφία και ηθική, στην οποία, ένας σημαντικός αριθμός διαπρεπών πανεπιστημιακών δασκάλων και ερευνητριών, όπως η Martha Nussbaum, η Carol Gilligan, η Rosalind Hursthouse και η Nel Noddings, όχι μόνο δεν κατατάσσουν απλώς τον εαυτό τους στις Νεοαριστοτελίστριες, αλλά μας προτρέπουν επίσης, με την κριτική τους σκέψη, όπως συνοπτικά θα μπορούσα να το εκφράσω – και ιδιαίτερα εδώ αναφορικά με ορισμένα προβληματικά, για παράδειγμα, χωρία της αριστοτελικής φιλοσοφίας – να μην πετάμε το μωρό μαζί με τα απόνερα.

Ωστόσο, παρ’ όλο ότι η εποχή της κλασικής αρχαιότητας έχει επίσης να επιδείξει τα μελανά σημεία της δουλείας, της υποβάθμισης της γυναίκας, της βάναυσης εκμετάλλευσης του ανθρώπου και της βαρβαρότητας, το συνολικό ιστορικό, πολιτιστικό και πολιτισμικό της αποτύπωμα, όπως παγκοσμίως και διαχρονικά αναγνωρίζεται, δεν είναι μόνο σαφέστατα θετικό αλλά συνεχίζει να είναι και δημιουργικό. Ναι επομένως στην πολιτική ορθότητα, όχι όμως άκριτα και απόλυτα ως ένα ολοκληρωτικό, φονταμενταλιστικό τελικά θέσφατο, αλλά ως ένα χρήσιμο κοινωνικό εργαλείο. Αλλιώς, αν παραμείνουμε σε αυτό το άκρο, τότε μήπως θα έπρεπε να καταδικάσουμε και τον χάροντα ως σεξιστή, αφού, τουλάχιστον, και με βεβαιότητα στις αναπτυγμένες χώρες, για να μην πω παντού, το προσδόκιμο ζωής των ανδρών είναι σημαντικά κατώτερο από αυτό των γυναικών;