Ακροάσεις προ των εκλογών

του Νίκου Ξυδάκη

Όλες οι εκλογές είναι κρίσιµες, αλλά οι τωρινές έχουν ένα επιπλέον γνώρισµα: διεξάγονται µετά πολύχρονη εκλογική σιγή, από τον Σεπτέµβριο του 2015. Και µάλιστα συµβαίνουν σε ένα κοινωνικό υπόστρωµα που διαµορφώθηκε στα χρόνια της Μεγάλης Υφεσης και του εξ αυτής µετασχηµατισµού της πολιτικής γεωγραφίας. Μέσα σε δέκα χρόνια ταπεινώθηκε έως εξαχνώσεως το ισχυρότερο κόµµα της Μεταπολίτευσης, τουλάχιστον ως κόµµα εξουσίας, και η ∆εξιά κάµφθηκε εκλογικά σε πρωτοφανή ποσοστά. Το εκλογικό πλήθος του ΠΑΣΟΚ µετανάστευσε στον µικρό ΣΥΡΙΖΑ και τον έκανε µεγάλο, σταθερά µεγάλο, κόµµα εξουσίας. Πολλοί εκλογείς επίσης µετανάστευσαν σε µικρά κόµµατα, ακροδεξιά, δεξιά, κεντρώα ― αυτοί, µαζί µε τους νέους, θα συνδιαµορφώσουν τον νέο δικοµµατισµό εφεξής.

Μακροσκοπικά ο πολιτικός µετασχηµατισµός θα συνεχιστεί και στις µεθεπόµενες εθνικές εκλογές µε το σύστηµα της απλής αναλογικής. Σε επίπεδο µικροσκοπικής παρατήρησης, µε βάση την προσωπική εµπειρία των τελευταίων πολλών εβδοµάδων στους δρόµους, µπορώ να πω τα εξής συνοπτικά και υποκειµενικά: Πρώτον, η Ν∆ υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη δεν συγκροτεί πλειοψηφικό ρεύµα. Ισως δεν πείθει ο κυρίως αρνητικός («να φύγουν») αλλά και αόριστος λόγος της, µείγµα ακροδεξιάς ρητορικής και νεοφιλελεύθερων συνταγών που φοβίζει τους µετριοπαθείς κεντρώους.

Από τη φυσιογνωµία της παρούσας Ν∆ έχουν αφαιρεθεί τα στοιχεία λαϊκής ∆εξιάς και οποιοδήποτε ίχνος κοινωνικού και πολιτικού φιλελευθερισµού. Αντιθέτως έχει ενσωµατωθεί µια ορισµένη µισανθρωπική ρητορική του ακραίου Κέντρου αφενός και αφετέρου ο δηµαγωγικός υπερεθνικισµός της πτέρυγας Σαµαρά και πρώην ΛΑΟΣ. ∆εύτερον, η στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, που κήρυξαν οι Ευ. Βενιζέλος και Μ. Βορίδης, απευθυνόµενοι αντιστοίχως σε συντηρητικά και αντικοµµουνιστικά ακροατήρια, δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα. Ο ΣΥΡΙΖΑ εδραιώθηκε ως πόλος της αριστερής-κεντροαριστερής πλειοψηφίας, υποδεχόµενος τον πυρήνα του «Πασοκ-λαού» – περίπου ένα εκατοµµύριο πολίτες.

Αυτό το αριστερό-κεντροαριστερό πλήθος ακολουθεί τον Αλέξη Τσίπρα από το 2102 και δεν πρόκειται να τον εγκαταλείψει βέβαια το 2019· απεναντίας, σταδιακά επηρεάζει όλο και βαθύτερα τη φυσιογνωµία του κυβερνώντος κόµµατος, προσδίδοντας µαζικότητα και λαϊκότητα. Η τάση αυτή θα βαίνει ενισχυόµενη. Γίνεται ευκολότατα αντιληπτή στις µεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις, στον παλµό τους, στα αυτοσχέδια συνθήµατα, στη σχέση του πλήθους µε τον ηγέτη. Οι βαθύτερες πολιτικές διεργασίες απαιτούν άλλης τάξεως παρατήρηση, πάντως αυτός ο Πασοκ-λαός δεν παραµένει πια βουβός εκλογέας.

Τρίτον, οι παρούσες εκλογές, καίτοι µη τυπικές για την τελική πολιτική συµπεριφορά, θα µας δείξουν κάπως πώς κινούνται οι νέοι, όσοι πρωτοεισέρχονται στην κοινοβουλευτική κονίστρα. Πώς θα φερθεί η πικρόχολα, σαδιστικά αποκαλούµενη «χαµένη γενιά της κρίσης»; Τέταρτον, το δίπολο µνηµόνιο-αντιµνηµόνιο λήγει και τυπικά µε την αυγουστιάτικη έξοδο. Το νέο δίπολο είναι παλιό: Αριστερά-∆εξιά. Μάλιστα, όχι τόσο µε ιδεολογικούς όρους, όχι µόνο µε αντιδεξιά αντανακλαστικά, όσο και κυρίως µε όρους ταξικούς, µε όρους κοινωνικής επιβίωσης.

Το σχήµα πολλοί-λίγοι αποκτά νέο νόηµα στην κοινωνία της κρίσης· η Μεγάλη Υφεση έφερε ενδηµική την επισφάλεια, οδήγησε σε νέες ταξικές διαστρωµατώσεις, προκαλεί νέες αυτοαναγνωρίσεις στα µικροµεσαία στρώµατα. Αλλωστε το «πολλοί-λίγοι» άνθησε στις ΗΠΑ του Occupy Wall Street και των Left Liberals του Σάντερς, είναι κεντρικό στη Βρετανία του Κόρµπιν αλλά και στην Iσπανία της αριστερής στροφής του Σάντσεθ και των Ποδέµος. Με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά σε κάθε χώρα, βέβαια, αλλά µε κοινό παρονοµαστή τη µάχη κατά των ανισοτήτων, την αναδιανοµή, την κοινωνική δικαιοσύνη, την πράσινη ανάπτυξη, τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώµατα. Η ποικίλη υπαρκτή Αριστερά αποκρίνεται σε υπαρκτές ανάγκες.

Ο Νίκος Ξυδάκης είναι κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ