«Aκυβέρνητο» Ισραήλ: Πού συμφωνούν, πού διαφωνούν οι Νετανιάχου – Γκαντς

Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι μέχρι τα μέσα της εβδομάδας ο Βενιαμίν Νετανιάχου θα επιστρέψει στον πρόεδρο της χώρας, Ρεουβέν Ρίβλιν την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Και τότε ο Ρίβλιν θα αναθέσει την εντολή στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης –και ηγέτη του κεντροαριστερού κομματικού σχηματισμού «Γαλανόλευκο»–  Μπένι Γκαντς, δίνοντάς του μέγιστο περιθώριο 28 ημέρες για να λήξει η πιο μακρά περίοδος ακυβερνησίας που γνώρισε ποτέ το Ισραήλ.

Η βεβαιότητα της αποτυχούς έκβασης της εντολής που έχει ο Νετανιάχου στα χέρια του προκύπτει από όσα διαδραματίσθηκαν στα τέλη της περασμένης εβδομάδας. Συγκεκριμένα, την Πέμπτη 17 Οκτωβρίου, δόθηκε στη δημοσιότητα η έγγραφη πρόταση του Νετανιάχου με αποδέκτη τον Μπένι Γκαντς, σχετικά με την προτεινόμενη ατζέντα των κύριων ζητημάτων που θα κληθεί να διευθετήσει η νέα κυβέρνηση. Ουσιαστικά, πρόκειται για το πρώτο (και μόνο) χειροπιαστό στοιχείο μίας μακροχρόνιας μετεκλογικής διαπραγμάτευσης μεταξύ του Λικούντ, των υπόλοιπων κομμάτων της εθνοθρησκευτικής Δεξιάς και του «Γαλανόλευκου» - εξ ου και αξίζει να το εξετάσουμε ενδελεχέστερα.

Οι προτάσεις Νετανιάχου για συγκυβέρνηση

Η έγγραφη πρόταση του Νετανιάχου για το προγραμματικό πλαίσιο της μελλοντικής κυβέρνησης συνεργασίας (η πρόταση αυτή ονοματίσθηκε από τα τοπικά ΜΜΕ ως «Πλαίσιο Νετανιάχου»), περιέχει πέντε σημεία, που συνοψίζονται ως εξής:

1. Στον τομέα της στρατιωτικής ασφάλειας, το Υπουργικό Συμβούλιο θα κληθεί εντός έξι εβδομάδων από τη σύγκλησή του να αποφασίσει ένα πολυετές αμυντικό πρόγραμμα και θα εγκρίνει ειδικό προϋπολογισμό, προτού τεθεί προς ψήφιση στην Κνέσετ ο γενικός κρατικός προϋπολογισμός. Ως λόγος της ειδικής αυτής ρύθμισης έγκειται «στην άμεση ανάγκη ενίσχυσης των ενόπλων δυνάμεων, ενόψει αυξανομένων έκτακτων αμυντικών προτεραιοτήτων», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο κείμενο του «Πλαισίου Νετανιάχου».
2. Ο έκτακτος προϋπολογισμός του πολυετούς αμυντικούς προγράμματος μοιραία αναθεωρεί τους παρόντες στόχους του προϋπολογισμού, «ενόψει των άμεσων και έκτακτων αναγκών των ενόπλων δυνάμεων» - όπως με έμφαση επαναλαμβάνεται στο κείμενο.
3. Οι προγραμματισμένες κοινωνικές παροχές θα διαμορφωθούν αναλόγως, με αντίστοιχες προβλέψεις στον κρατικό προϋπολογισμό, πάλι εξ αιτίας «των αυξημένων αναγκών που θα πρέπει να καλυφθούν στον τομέα της εθνικής άμυνας» - διατύπωση που προλέγει μειώσεις στον τομέα των κοινωνικών παροχών.
4. Κατά το πρώτο έτος της κυβερνητικής θητείας, δεν θα σημειωθεί καμία μεταβολή στο νομοθετικό πλαίσιο που καθορίζει το ακανθώδες ζήτημα των  σχέσεων μεταξύ Κράτους και Θρησκείας. Προβλέπεται όμως η σύσταση ειδικής ομάδας εργασίας, η οποία θα καθορίσει με συναινετικές διακομματικές διαδικασίες τα ζητήματα που πρόκειται να τεθούν σε νομοθετική ρύθμιση (λ.χ. η στράτευση των Υπερορθόδοξων Εβραίων, η λειτουργία των δημοσίων συγκοινωνιών το Σάββατο και τις αργίες, την διαδικασία πιστοποίησης εβραϊκής καταγωγής και την διενέργεια πολιτικών γάμων στη χώρα κλπ). Μόλις συγκληθεί η νέα κυβέρνηση, θα υποβληθεί νομοσχέδιο που θα περιέχει διορθωτικές ρυθμίσεις για την στράτευση των Υπερορθόδοξων Εβραίων και κατά την διαδικασία ψήφισής του στο κοινοβούλιο, οι βουλευτές των κομμάτων που συμμετέχουν στην κυβέρνηση, θα ψηφίσουν κατά συνείδηση.
5. Τέλος, όσον αφορά στο Παλαιστινιακό, το «Πλαίσιο Νετανιάχου» προβλέπει ότι οι Νετανιάχου και Γκαντς θα καταθέσουν ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου μία κοινή θέση, που καθορίζει τη στάση του Ισραήλ ως προς το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ , όταν και όποτε αυτό γίνει γνωστό. Σημειώνεται μάλιστα, ότι η θέση τους αυτή «οπωσδήποτε θα τελεί σε συνάρτηση με την κυβερνητική απόφαση περί προσάρτησης στην ισραηλινή επικράτεια της Κοιλάδας του Ιορδάνη και της ευρύτερης περιοχής των βορείων ακτών της Νεκράς Θάλασσας». 

Η άρνηση του Γκαντς

Όπως ήταν αναμενόμενο, η δημοσιοποίηση των ως άνω προτάσεων εκ μέρους του Νετανιάχου και του Λικούντ, δεν οδήγησαν στον τερματισμό της μετεκλογικής κρίσης. Λίγα λεπτά αφότου έγινε γνωστό το «Πλαίσιο Νετανιάχου» , ένας ένας οι βουλευτές του «Γαλανόλευκου» το επέκριναν με αναρτήσεις τους στα διάφορα κοινωνικά δίκτυα. Έτσι, καμία εντύπωση δεν προκάλεσε η αρνητική αντίδραση του ίδιου του Μπένι Γκαντς μέσω twitter , λέγοντας ότι «του ήταν αδύνατον να μην το απορρίψει», καλώντας παράλληλα τον Πρόεδρο της χώρας να του δώσει την εντολή σχηματισμού μίας «προοδευτικής κυβέρνησης» - αφήνοντας έτσι πολλά ερωτήματα αναπάντητα, ως προς το ιδεολογικό πλαίσιο που θα ήθελε εκείνος να υιοθετήσει η κυβέρνηση που επιδιώκει να σχηματίσει.

Τα εύλογα κενά που άφηνε η λακωνική άρνηση του Μπένι Γκαντς, τα κάλυψε η σχετική ανακοίνωση του κόμματός του, λίγες ώρες αργότερα, η διατύπωση αλλά και το ουσιαστικό περιεχόμενο της οποίας έχουν σημασία πολλαπλή: « Δεν μας προκαλεί έκπληξη ότι η πρόταση του απερχόμενου Πρωθυπουργού διόλου αναφέρεται στο σημαντικότερο ζήτημα: Στη διαφύλαξη της αρχής διάκρισης των εξουσιών και στο κράτος δικαίου. Καθ’όλη τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, ο Νετανιάχου συνεχίζει να καταφέρεται εναντίον της δικαστικής εξουσίας, εναντίον του Τύπου και εναντίον κρατικών φορέων, και δεν επιδεικνύει έναντι των ως άνω θεσμών τον πρέποντα σεβασμό.

Αποδεχόμαστε πτυχές των προτάσεών του, ωστόσο η σύσταση επιτροπών και η αναβολή λήψεως αποφάσεων σε ύστερο χρόνο αποτελούν στοιχεία που μας προκαλούν υποψίες ότι οι προτάσεις του στοχεύουν απλώς και μόνο στο σχηματισμό μίας κυβέρνησης υπό το πρόσωπό του και όχι με στόχο να επιλυθούν βασικά ζητήματα πολιτειακού χαρακτήρα». Και η ανακοίνωση καταλήγει: «Καλούμε τον κ. Νετανιάχου να επιστρέψει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Πρόεδρο του Κράτους, προκειμένου να δοθεί η ευκαιρία στον επικεφαλής του "Γαλανόλευκου", κ. Μπένι Γκαντς, να προβεί στις αναγκαίες κινήσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης, που θα διορθώσει τα προβλήματα στον τομέα της άμυνας και της οικονομίας που δημιούργησε η παρούσα κυβέρνηση, και να διεξαγάγει απευθείας ειλικρινείς και καλοπροαίρετες διαπραγματεύσεις, χωρίς να χαθεί περαιτέρω πολύτιμος χρόνος».

Υπάρχουν περιθώρια συμβιβασμού;

Αποτιμώντας όσα ελέχθησαν από πλευράς Νετανιάχου και Γκαντς, μία πρώτη ανάγνωση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι χρειάστηκε τελικά ένας ολόκληρος μήνας μετά το κλείσιμο της κάλπης  για να διατυπωθούν με σαφήνεια οι διαθέσεις των δύο πολιτικών αρχηγών που θα τους επιτρέψουν να συμπορευθούν. Από τη μια, η ανακοίνωση του «Γαλανόλευκου» επαναλαμβάνει ακόμα μια φορά ότι ο Νετανιάχου δεν έχει το «ηθικό πλεονέκτημα» να (συν)κυβερνήσει. Από την άλλη όμως, οι κοινοβουλευτικές αριθμητικές αναλογίες καθιστούν τον Νετανιάχου «παρόντα» σε μια κυβέρνηση συνεργασίας που θα έχει ελπίδες να αποδειχθεί βιώσιμη – τουλάχιστον για την ώρα. Άλλωστε, αυτό ακριβώς καταδεικνύεται όταν γίνεται ακόμα λόγος για «απευθείας, ειλικρινείς και καλοπροαίρετες διαπραγματεύσεις». Ως εκ τούτου, ο κοινός τελικός στόχος είναι ο σχηματισμός κυβέρνησης εθνικής ενότητας μεταξύ του Λικούντ και του «Γαλανόλευκου». Όσο για την κοινή γνώμη: μεγάλη μερίδα της είναι ώριμη πια να την αποδεχθεί ως λογικό επόμενο.

Τα σημεία της ανακοίνωσης του «Γαλανόλευκου» που προκαλούν εντύπωση είναι τα εξής: Ενώ το «Γαλανόλευκο» εκφράζει ρητά τις αντιρρήσεις του περί μετάθεσης της λήψεως νομοθετικών μέτρων για τις σχέσεις κράτους-θρησκείας , αντιθέτως δεν αντιτάσσει έναντι του «Πλαισίου Νετανιάχου» κανένα απολύτως αντεπιχείρημα για την άμεση ανάγκη πρόσθετης αμυντικής θωράκισης της χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι την Τετάρτη, 16 Οκτωβρίου, ο Μπένι Γκαντς, κατόπιν παραίνεσης του ίδιου του Νετανιάχου, είχε διεξοδικές ενημερωτικές συναντήσεις με ανώτατα στρατιωτικά κλιμάκια «για να ενημερωθεί για τις νέες αμυντικές προκλήσεις», όπως επισήμως ανακοινώθηκε. Ειδικότερα μάλιστα, προκαλεί εντύπωση ότι το «Γαλανόλευκο» παρέρχεται σιγή όσον αφορά την πρόταση Νετανιάχου για τον από κοινού καθορισμό διαμόρφωσης της στάσης που θα τηρήσει το Ισραήλ ως προς το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ «όταν και όποτε αυτό γίνει γνωστό», και μάλιστα λαμβάνοντας ως δεδομένη την κυβερνητική απόφαση για την ενσωμάτωση στην ισραηλινή επικράτεια της Κοιλάδας του Ιορδάνη και των βορείων ακτών της Νεκράς Θάλασσας.

Αυτό σημαίνει ότι Γκαντς και Νετανιάχου, παρά την ύπαρξη ή μη του όποιου ‘ηθικού πλεονεκτήματος’, διαφαίνεται ότι συναινούν στο ενδεχόμενο να αμυνθεί το Ισραήλ έναντι δυσάρεστων αμερικανικών απαιτήσεων, με το να δημιουργήσουν ‘νομικά τετελεσμένα’ επί του εδάφους.

Πιο συγκεκριμένα, η έμφαση με την οποία αναφέρεται στο κείμενο του «Πλαισίου Νετανιάχου» το ζήτημα της Κοιλάδας του Ιορδάνη, θα μπορούσε κάλλιστα να σημαίνει το εξής: Εάν το Ισραήλ ενσωματώσει στην επικράτειά του την Κοιλάδα του Ιορδάνη και την βόρεια Νεκρά Θάλασσα (δηλαδή το 30% της συνολικής έκτασης της Δυτικής Όχθης), τότε η ισραηλινή πλευρά θα μεταβάλλει κατά τρόπο ουσιαστικό τις εδαφικές αναλογίες μίας λύσης βασισμένης στην αρχή «Δύο Έθνη – Δύο Κράτη», πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να διαπραγματευθεί καλύτερα ένα ειρηνευτικό σχέδιο που προτείνεται από έναν ιδιαίτερα απρόβλεπτο Αμερικανό Πρόεδρο.

Διαπιστώνεται λοιπόν, ότι, όσον αφορά στα σημαντικότατα σημεία που αφορούν την αμυντική θωράκιση του Ισραήλ και τον τρόπο διαχείρισης μη ικανοποιητικών πτυχών του ειρηνευτικού σχεδίου Τραμπ (όταν και όποτε ανακοινωθεί) – εν τέλει Νετανιάχου και Γκαντς είναι ήδη έτοιμοι να συγκυβερνήσουν.
Όσο για τα υπόλοιπα – υπάρχει μέλλον…