«Χωρίς αποκλεισμούς»: Η φράση-κλειδί που ανοίγει τον δρόμο στην Τουρκία

Κάτι ομολογουμένως σπάνιο συνέβη το απόγευμα της Τρίτης (18 Φεβρουαρίου) στην Αθήνα. Οι πρέσβεις των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ισραήλ και της Τουρκίας βρέθηκαν ο ένας δίπλα στον άλλον στον ίδιο χώρο, εν προκειμένω στην αίθουσα Grande Ballroom του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρεταννία, για να μιλήσουν δημόσια από το βήμα μιας εκδήλωσης ανοιχτής σε όλους.

Απαλλαγμένη από κανόνες εχεμύθειας τύπου Chatham House και περιοριστικές λίστες προσκεκλημένων, η εκδήλωση που διοργάνωσε την περασμένη Τρίτη η δεξαμενή σκέψης «Το Δίκτυο» της Άννας Διαμαντοπούλου μεταδόθηκε ζωντανά και στο διαδίκτυο.

«Εξέχοντες» ομιλητές όλοι τους (όχι απαραιτήτως λόγω ρητορικής δεινότητας αλλά οπωσδήποτε λόγω θέσης), οι υψηλόβαθμοι διπλωμάτες των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Τουρκίας κλήθηκαν να τοποθετηθούν επί όσων κατά τη γνώμη τους απαιτούνται ως «προϋποθέσεις για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο». Όπως και όντως έκαναν… τροφοδοτώντας όμως τον δημόσιο διάλογο όχι μόνο με προϋποθέσεις σταθερότητας αλλά και… με λόγους πρόσθετης ανησυχίας.

Παίρνοντας πρώτος τον λόγο, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, επιτέθηκε σε μεγάλες δυνάμεις («powerful global actors») με συμφέροντα «πολύ διαφορετικά» («far different») από εκείνα των Ηνωμένων Πολιτειών όπως είναι η Κίνα και η Ρωσία που… τολμούν να θέλουν «να πατήσουν πόδι» στην Ανατολική Μεσόγειο. Αναφερόμενος ειδικότερα στο ρόλο της Μόσχας, ο κ. Πάιατ (μέχρι πρότινος πρέσβης των ΗΠΑ στο Κίεβο) υποστήριξε ότι οι Ρώσοι κάνουν σήμερα στην ευρύτερη ελληνική γειτονιά ακριβώς «ό,τι έκαναν και στην Ουκρανία», «αποσταθεροποιώντας» τα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Ο ίδιος κατηγόρησε μάλιστα τη Ρωσία ότι συνδαυλίζει τόσο τον εμφύλιο στη Συρία όσο και την κλιμάκωση της βίας στη Λιβύη. Για το ρόλο της Τουρκίας στη Συρία και τη Λιβύη, ωστόσο, ο Αμερικανός διπλωμάτης δεν είχε κάτι να πει… Σε αντίθεση βέβαια με τον Τούρκο ομόλογό του που είχε…  

Παίρνοντας τη σκυτάλη, ο κορυφαίος διπλωμάτης της Τουρκίας στην Ελλάδα, Μπουράκ Οζούγκεργκιν, έστρεψε τα πυρά του ενάντια σε όλους εκείνους που τολμούν να ασκούν κριτική στην Άγκυρα. Εκπέμποντας αλαζονεία, ο κ. Οζούγκεργκιν φρόντισε να μας… τρίψει στη μούρη όλα εκείνα τα προκλητικά που ακούμε πλέον ολοένα συχνότερα από την πλευρά της Άγκυρας: ότι δηλαδή η Τουρκία δεν πρόκειται να κάνει πίσω πουθενά, ούτε στη Συρία, ούτε στη Λιβύη, ούτε στην Κύπρο, ούτε στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά ούτε και στο Ιράκ. Και γιατί άλλωστε να κάνει πίσω από τη στιγμή που, σύμφωνα με τον Τούρκο πρέσβη, ο ρόλος της είναι «σταθεροποιητικός» και «ανθρωπιστικός», υποστηρικτικός της «ασφάλειας» και εχθρικός προς τους κάθε είδους «τρομοκράτες». Συνεχίζοντας, ο κ. Οζούγκεργκιν δεν παρέλειψε να αποκηρύξει τον προτεινόμενο αγωγό φυσικού αερίου EastMed ως εμπορικά ανούσιο, αλλά και να ειρωνευτεί τα τριμερή σχήματα συνεργασίας Ελλάδας και Κύπρου υποστηρίζοντας ότι είναι και η Τουρκία μέλος μιας «άλλου τύπου τριμερούς» με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, επειδή καμία από τις εν λόγω χώρες (Τουρκία, ΗΠΑ, Ισραήλ) δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS)…

Συμπληρώνοντας τον κύκλο των πρεσβευτικών ομιλιών μέσα σε καθεστώς συγκρατημένης έντασης, ο κάπως εριστικός πρέσβης του Ισραήλ, Γιόσι Αμράνι - που δήλωσε μάλιστα ότι μιλάει με την ιδιότητα του «στοχαστή» («thinker») χωρίς απαραιτήτως να εκφράζει τις θέσεις της χώρας του - επιτέθηκε στην ΕΕ που τολμάει κατά τρόπο σχεδόν «εμμονικό» να ασκεί κριτική στο Ισραήλ για το Παλαιστινιακό. Προχωρώντας παραπέρα, εκείνος εγκάλεσε εμμέσως πλην σαφώς και την Ελλάδα που δεν έχει υπερασπιστεί το Ισραήλ και τη θέση του στα διεθνή φόρα στο βαθμό που θα έπρεπε, ενώ παράλληλα άφησε αιχμές και για το παρελθόν των αγαστών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και αραβικού κόσμου.

«Inclusive» η λέξη-κλειδί 

Στα όσα δήλωσαν ωστόσο οι πρέσβεις των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Τουρκίας υπήρχε και μια κοινή αναφορά. Όλοι τους επέλεξαν να υπογραμμίσουν τη σημασία της προώθησης μηχανισμών συνεργασίας στη Μεσόγειο που «δεν θα χαρακτηρίζονται από αποκλεισμούς». Η λέξη-κλειδί που χρησιμοποίησαν όλοι ήταν η λέξη «inclusive».  

Σε ακριβώς αυτό το πλαίσιο, ο Τζέφρι Πάιατ υπογράμμισε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να γίνει «ενεργειακό σταυροδρόμι» λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Στο ίδιο πνεύμα, ο Αμερικανός διπλωμάτης πρότεινε ανοιχτά να προσκληθεί και η Άγκυρα στο EastMed Gas forum (το «Φόρουμ για το Φυσικό Αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο» στο οποίο συμμετέχουν Αίγυπτος, Ελλάδα, Ιταλία, Ιορδανία, Παλαιστινιακή Αρχή, Ισραήλ και Κύπρος), στέλνοντας πιο συγκεκριμένα το μήνυμα ότι... όπως οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να αφήσουν πίσω τους τις πληγές του Β Παγκοσμίου Πολέμου και τις διχόνοιας μέσα από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα, έτσι και τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου θα μπορούσαν να θέσουν τις βάσεις ενός ευημερούντος για όλους μέλλοντος αξιοποιώντας τον ρόλο της ενέργειας. «Διεθνή παραδείγματα διευθετήσεων που οδήγησαν στην ειρήνη ολόκληρες περιοχές μπορούν να γίνουν οδηγός για την αλλαγή παραδείγματος και στην Ανατολική Μεσόγειο», είχε δηλώσει λίγα λεπτά νωρίτερα από το βήμα της ίδιας εκδήλωσης και η πρόεδρος «Του Δικτύου», Άννα Διαμαντοπούλου. «Όσο πιο inclusive είναι η συζήτηση (σ.σ. για τους ενεργειακούς πόρους της Ανατολικής Μεσογείου), τόσο καλύτερη θα είναι, από τη σκοπιά των ΗΠΑ», δήλωσε χαρακτηριστικά ο πρέσβης των ΗΠΑ.

Παίρνοντας πάσα, η Τούρκος πρέσβης υπογράμμισε και εκείνος την ανάγκη οικοδόμησης «μηχανισμών συνεργασίας χωρίς αποκλεισμούς» («inclusive collaboration mechanisms»). «Ελπίζω ότι η ενέργεια θα είναι η κόλλα που μας συνδέει. Ελπίζω ότι θα δούμε το φυσικό αέριο του Ισραήλ να φθάνει στις ακτές της Ευρώπης. Η συνεργασία έχει να κάνει με την ενσωμάτωση, όχι με αποκλεισμούς», υπογράμμισε από την πλευρά του και ο πρέσβης του Ισραήλ.

Περίπου την ίδια ώρα (απόγευμα Τρίτης, 18 Φεβρουαρίου), ο τέως υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος θα σημείωνε από το βήμα μιας άλλης εκδήλωσης - εκείνης του ΕΛΙΑΜΕΠ για το εάν «Μας Συμφέρει η Χάγη;» στο Ωδείο Αθηνών - ότι «η συμπερίληψη της Τουρκίας στην ενεργειακή εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να γίνει με όρους διεθνούς δικαίου και να είναι αμοιβαία επωφελής».

Το ότι μια αμοιβαία επωφελής συνεργασία «χωρίς αποκλεισμούς» αποτελεί θεωρητικά την ιδανική μέθοδο επίλυσης κάθε διένεξης είναι κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς. Η όποια συνεργασία ωστόσο, για να έχει όντως περιθώρια... επωφελούς αμοιβαιότητας, δεν γίνεται να διεξάγεται υπό καθεστώς μαξιμαλιστικών τουρκικών διεκδικήσεων και εκβιασμών... Καλά τα λόγια των πρέσβεων, αλλά πρέπει να υποστηρίζονται και από πράξεις.