Κυπαρισσία: Σκιάχτρα «ζωντανεύουν» σε μια πρωτότυπη έκθεση (pics)

Εντυπωσιακή και πρωτότυπη είναι η έκθεση σκιάχτρων στην Κυπαρισσία, με τίτλο «Σκιάχτρα: οι άγρυπνοι φρουροί της υπαίθρου». Πρόκειται για μια ιδέα που ξεκίνησε το 2018, υπό την αιγίδα της Ε.Ε. και του υπουργείου Πολιτισμού. Φέτος, επαναλαμβάνεται με διοργανωτή το Μορφωτικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο Κυπαρισσίας - ΜΕΣΚ  και τον Σύλλογο Νέων Κυπαρισσίας- ΣΥ.ΝΕ.Κ  και ένα κομμάτι της είναι αφιερωμένο στους πρόσφυγες. 

Σκιάχτρα και συμβολισμός - Από την αριστοφανική κωμωδία στη σύγχρονη εποχή

Οι ρίζες των σκιάχτρων χάνονται στα βάθη των χρόνων και για πρώτη φορά συναντώνται στις αριστοφανικές κωμωδίες – συμβολίζοντας την αποτροπή, όπως στην «Ειρήνη», στους «Βατράχους» και στους «Αχαρνής». «Μορμολυκείον» ή «Μορμολύκειον» αποκαλούσαν το σκιάχτρο οι αρχαίοι, που σήμαινε «φόβητρο» και που προέρχεται από τη Μορμώ, δαιμονικό, κακοποιό στοιχείο, που – με την προσωπίδα της – φοβέριζαν τα παιδιά.

Ανάλογος είναι ο συμβολισμός τους όταν συναντώνται σε νεότερα λογοτεχνικά, εικαστικά, μουσικά έργα, σε παιδικά παραμύθια, ενώ ο χαρακτήρας τους αλλάζει σε σύγχρονες καρναβαλικές εκδηλώσεις. Τα σκιάχτρα είναι συνυφασμένα με την προστασία και γονιμότητα της υπαίθρου, αλλά και γενικότερα με την αγροτική ζωή. Σκοπός τους είναι να αποτρέπουν κάθε επίδοξο εισβολέα που επιβουλεύεται τους ιερούς καρπούς της γης, είτε αυτά είναι καρποί είτε αβγά. Φοβίζουν κάθε εναέριο εισβολέα (σπουργίτια, καρακάξες, άλλα πουλιά), αλλά και επίγειο «εχθρό» (αλεπούδες, κουνάβια, ασβούς κ.ά.). Προστατεύουν τη φυτική παραγωγή (αμπέλια, καλαμπόκια, βερικοκιές, συκιές, ροδιές) από τα πουλιά, αλλά τα βρίσκουμε συχνά και σε μικρές κτηνοτροφικές μονάδες (μαντριά) αφού, συχνά, σ’ αυτές υπάρχει κοτέτσι με πουλερικά ή περιστεριώνας όπου υπάρχουν αυγά που μπαίνουν στο στόχαστρο του «εχθρού». Έχουν έντονο το αίσθημα της μοναχικότητας. 

Είναι μία λαϊκή γλυπτική της φαντασίας κάθε αγρότη ή κτηνοτρόφου. Παραγεμίζονται με άχυρο ή πριονίδι ή ακόμα και με μικρά κλαδάκια. Πολλές φορές τα  συναντάμε χωρίς γέμισμα, για να πάλλονται στο παραμικρό φύσημα του ανέμου και να δημιουργούν στα πτηνά την αίσθηση του πραγματικού ανθρώπου. Στηριγμένα σε πασσάλους και μπηγμένα στο έδαφος, στέκονται καταμεσής του χωραφιού με τεντωμένα τα χέρια τους, και σπέρνουν τον φόβο και τον πανικό στα πουλιά ή τις αλεπούδες, με το βλοσυρό ύφος τους.

Τα μανίκια τους αιωρούνται με το παραμικρό θρόισμα του ανέμου, παριστάνοντας τους μπαμπούλες, ντυμένα με αποφόρια και στολισμένα με  άχρηστα υλικά.  Είναι οι λεγόμενοι «φρουροί παντός καιρού» που υπερασπίζονται τον μόχθο των αγροτών. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι οι σιωπηλοί και άμισθοι αγροφύλακες. Αποτελούν αναμφίβολα στοιχείο του υλικού και πνευματικού λαϊκού μας πολιτισμού.

Το σκιάχτρο έχει βεβαίως και άλλες προεκτάσεις, που άπτονται της σημερινής κοινωνίας. Όλοι μας έχουμε ένα σκιάχτρο μέσα μας, που δεν είναι παρά ο αληθινός μας εαυτός και πολλές φορές φοβόμαστε να έρθουμε αντιμέτωποι. Αυτό το σκιάχτρο καλείται - πολλές φορές - να  φυλάει και να προστατεύει τα προσωπικά μας όρια. Να περιχαρακώσει τον ίδιο μας τον εαυτό, βάζοντας τα όρια στους άλλους και ν΄ αποτρέπει τον κίνδυνο που παραμονεύει γύρω μας. ΟΛΟΙ κρύβουμε ένα σκιάχτρο μέσα μας, που αντιπροσωπεύει τις ανασφάλειές μας.

Συμβολίζει και την κοινωνία, που μέσα της κυκλοφορούν άνθρωποι στιγματισμένοι και στοχοποιημένοι για διάφορους λόγους. Σκιάχτρο, επίσης, μπορεί να είναι και ο στοχοποιημένος μαθητής μέσα στην τάξη που δέχεται το μπούλινγκ, ή ο κάθε εργαζόμενος μέσα στον χώρο της εργασίας του. Συμβολίζει και τον έντονο ρατσισμό που επικρατεί σε παγκόσμια κλίμακα, τώρα πια. Τέλος, σκιάχτρο είναι και ο Θάνατος ή οποιαδήποτε απώλεια μέσα στις φιλίες και τις συναναστροφές των ανθρώπων.

Φωτογραφίες Άθα Σκοταρά