Brain drain: Eλλειψη αξιοκρατίας και διαφθορά διώχνουν τους νέους στο εξωτερικό

Το φαινόμενο της φυγής των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό δεν είναι μόνο οικονομικό, είναι απόρροια χρόνιων στρεβλώσεων στη λειτουργία της χώρας, π.χ. έλλειψη αξιοκρατίας, επίπεδο διαφθοράς, έλλειψη οράματος και στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο, εναρμόνιση συστημάτων εκπαίδευσης, οικονομίας και κοινωνίας,αναποτελεσματικό παραγωγικό μοντέλο.Αυτό αναφέρει η ετήσια έκθεση αξιολόγησης της Ανώτατης εκπαίδευσης, η οποία δημοσιεύτηκε από την Αρχή αξιολόγησης και παραδόθηκε στη Βουλή, από τον πρόεδρο της Αρχής καθηγητής Περικλή Α. Μήτκα. Η ετήσια έκθεση ποιότητας της ΑΔΙΠ αποτελεί έναν καθιερωμένο θεσμό πληροφόρησης για τα θέματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Από αυτήν, ο αναγνώστης μπορεί να ενημερωθεί για την πορεία της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας, σε σύγκριση με τα συστήματα Ανώτατης Εκπαίδευσης άλλων χωρών, και ιδιαίτερα των χωρών της Ευρώπης.

Στο πλαίσιο αυτό, ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ανάδειξη των πιο επίκαιρων προκλήσεων για τα Πανεπιστήμια, η εξέλιξη των δραστηριοτήτων τους και η αυξανόμενη σημασία του ρόλου τους στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου. Σήμερα, για παράδειγμα, το ένα μετά το άλλο, πολλά Πανεπιστήμια ενισχύουν το διεθνές προφίλ τους,προσφέρουν προγράμματα σπουδών εξ αποστάσεως ή υιοθετούν συστήματα διακυβέρνησης προσαρμοσμένα στις αρχές της ‘βιώσιμης ανάπτυξης’.Το 2019 ολοκληρώθηκε μια σειρά αλλαγών στον Χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης, οι οποίες επέφεραν ανασχεδιασμό της ακαδημαϊκής φυσιογνωμίας των περισσότερων Ιδρυμάτων, με αναδιάταξη σχολών και δυνάμεων. Οι αλλαγές έγιναν εσπευσμένα, χωρίς τις απαραίτητες μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας και χωρίς να ζητηθεί η γνώμη της ΑΔΙΠ. Μπορεί να υπήρξαν υπερβολές ή αστοχίες, αλλά τα καινούργια προγράμματα σπουδών αποτελούν πραγματικότητα. Προτεραιότητα του Υπουργείου αλλά και των διοικήσεων των ΑΕΙ οφείλει να είναι η στήριξη των νέων Τμημάτων στην πορεία προς την πιστοποίηση, ώστε να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των υποψηφίων. Σκοπός της έκθεσης είναι και η δημοσιοποίηση των δράσεων διασφάλισης ποιότητας της Αρχής που πραγματοποιήθηκαν κατά το προηγούμενο έτος για την βελτίωση της ποιότητας των ΑΕΙ της χώρας μας. Κατά το έτος 2019 συνεχίστηκε η πιστοποίηση 8 Εσωτερικών Συστημάτων Διασφάλισης Ποιότητας και 77 Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών των Ιδρυμάτων. Στο παρόν τεύχος παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα και παρατίθενται τα σχετικά συμπεράσματα.

Σύμφωνα με αυτά, όπως προέκυψαν από τις εκθέσεις πιστοποίησης ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων, τα Ιδρύματα πραγματοποιούν συστηματική βελτίωση στην ποιότητα των σπουδών, τη δομή και τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων αλλά και τον εμπλουτισμό των μεθόδων διδασκαλίας και μάθησης. Ωστόσο παραμένουν ως αδυναμίες, κυρίως αυτές που σχετίζονται με τις διαθρωτικές αδυναμίες του Εθνικού Συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης και έχουν ως αποτέλεσμα τους χαμηλούς ρυθμούς αποφοίτησης, τη δυσμενή αναλογία φοιτητών-διδασκόντων, την έλλειψη αυτονομίας ή και διαχειριστικής ευελιξίας και άλλα.Η Αρχή, στο πλαίσιο της γνωμοδοτικής της λειτουργίας, επεσήμανε, με κάθε ευκαιρία, την ανάγκη για αλλαγές στην Ανώτατη Εκπαίδευση, μεταφέροντας ταυτόχρονα τη διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία. Από την εμπειρία αυτή, πολλά έχει να κερδίσει η χώρα μας, όχι μόνο για την εθνική Ανώτατη Εκπαίδευση, αλλά και συνολικά για τα κρίσιμα ζητήματα της ανάπτυξής της.Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το συμπέρασμα μελέτης για το φαινόμενο της φυγής των επιστημόνων στο εξωτερικό (brain drain), σύμφωνα με το οποίο, οι αιτίες δεν είναι μόνο οικονομικής φύσης και δεν σχετίζονται μόνο με την οικονομική κρίση. Είναι απόρροια χρόνιων στρεβλώσεων στη λειτουργία της χώρας (π.χ. έλλειψη αξιοκρατίας, επίπεδο διαφθοράς, έλλειψη οράματος και στρατηγικής σε εθνικό επίπεδο, εναρμόνιση συστημάτων εκπαίδευσης, οικονομίας και κοινωνίας,αναποτελεσματικό παραγωγικό μοντέλο) τροφοδοτούμενων από ένα ακατάλληλο πλαίσιο αξιών.

Από τον Ιανουάριο του 2020, η ΑΔΙΠ μετεξελίχθηκε στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), η οποία επιφορτίστηκε με αυξημένες εισηγητικές αρμοδιότητες προς το Υπουργείο Παιδείας, όπως για παράδειγμα οι εισηγήσεις για τις εκάστοτε αλλαγές στον χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης και για την κατανομή της ετήσιας χρηματοδότησης στα ΑΕΙ, καθώς και η συμβολή στη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Η έκθεση συντάχτηκε από ομάδα εργασίας και εγκρίθηκε ομόφωνα στην συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης.