Αριστεία ή εύνοια στα «δικά μας παιδιά» η χρηματοδότηση της έρευνας στα πανεπιστήμια;

Σοβαρά ερωτήματα και πρωτοφανή ζητήματα αδιαφάνειας, και αξιοκρατίας θέτει η διαδικασία αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων στο έργο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας», του υπουργείου Παιδείας, καθώς μεταξύ άλλων οι αξιολογήσεις έγιναν με «κείμενα φασόν» για όλα τα έργα.

Το έργο χρηματοδοτεί συμπράξεις μεταξύ ΑΕΙ και επιχειρήσεων και έχει ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στα πανεπιστήμια, ενώ το θέμα έφτασε μέχρι τη Βουλή μετά από ερώτηση που κατέθεσε το ΠΑΣΟΚ. Οι πανεπιστημιακοί καταγγέλλουν ότι η αξιολόγηση των προτάσεων που κατατέθηκαν ήταν εικονική και τυποποιημένη και προσβάλλει το ακαδημαϊκό προσωπικό αλλά και τις επιχειρήσεις που επιδίωξαν συνεργασία μέσω του προγράμματος, και υπονομεύει την ανάπτυξη της έρευνας, αποθαρρύνοντας σοβαρούς επιστήμονες από το να αναλώσουν χρόνο και κόπο για να εμπλακούν σε διαδικασίες με υπερβολική γραφειοκρατία που έχουν προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα. Κατόπιν αυτών η ΠΟΣΔΕΠ, ζητά:  

•  να ακυρωθούν τα αποτελέσματα της απαράδεκτης αξιολόγησης του έργου «Συμπράξεις» και να πραγματοποιηθεί εκ νέου αξιολόγηση των υποβληθέντων προτάσεων με σαφή, διαφανή και αντικειμενικά αξιολογικά κριτήρια 

• να αναζητηθούν ευθύνες για την αναξιοκρατική διαδικασία που ακολουθήθηκε 

Η ανακοίνωση των πανεπιστημιακών

Η ΠΟΣΔΕΠ, επισημαίνοντας πριν ένα έτος προβλήματα στην αξιολόγηση ερευνητικών προτάσεων, είχε ζητήσει  να διασφαλίζονται πλήρως και με σταθερούς κανόνες η διαφάνεια, η αξιοκρατία και η αντικειμενικότητα. Οι «ειδικές εκθέσεις» του αξιολογητή, που γνωστοποιήθηκαν στους ενδιαφερόμενους και έπρεπε να περιέχουν τεκμηρίωση της βαθμολογίας, είναι πανομοιότυπες, όπως παραδέχτηκε το υπουργείο. Δεν περιέχουν καμία συγκεκριμένη κριτική για αδυναμίες ή ελλείψεις, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι επαινετικές και εξόφθαλμα αναντίστοιχες με τη χαμηλή βαθμολογία - λίγο μεγαλύτερη από 50%. Δηλαδή δεν γνωστοποιήθηκε καμία ειδική και τεκμηριωμένη αξιολόγηση, και στην πραγματικότητα κανείς δεν γνωρίζει την αξιολογική κλίμακα εντός κάθε κατηγορίας κριτηρίου με την οποία έγινε η βαθμολογική κατάταξη των προτάσεων. Επιπλέον, υποψίες για προσχηματική αξιολόγηση με συνεπακόλουθη εύνοια ημετέρων γεννά η κατανομή της βαθμολογίας που δεν είναι κανονική, καθώς οι εγκεκριμένες προτάσεις με βαθμό από 70 έως 80% είναι οι μισές από εκείνες πάνω από 80%, ενώ κάτω από το όριο, στην περιοχή 60 με 69% συσσωρεύονται  πολλαπλάσιες. 

Η υπόθεση έφτασε στη Βουλή από το ΠΑΣΟΚ  

Σχετικά με το θέμα αυτό το ΠΑΣΟΚ κατέθεσε ερώτηση στη Βουλή προς τον υπουργό Παιδείας. Όπως αναφέρει σύμφωνα με καταγγελίες που είδαν το φως της δημοσιότητας, πρόσφατα δημοσιεύτηκε ο πίνακας βαθμολογίας και γνωστοποιήθηκε στους ενδιαφερόμενους η αξιολόγηση (από έναν και μοναδικό αξιολογητή για κάθε πρόταση) της πρότασης που υπέβαλαν στο έργο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Παιδείας. Για την ακολουθούμενη διαδικασία είχαν προηγηθεί σοβαρές καταγγελίες σε σχέση την προχειρότητα και τα σοβαρά κενά στη διασφάλιση της διαφάνειας, της αξιοκρατίας και της αντικειμενικότητας της κρίσης των χρηματοδοτούμενων ερευνητικών προτάσεων από τα αρμόδια όργανα αξιολόγησης.

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά το ως άνω έργο καταγγέλθηκε η πρακτική «αξιολογήσεων – φασόν» στις οποίες ένα κείμενο – «καρμπόν» χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον σε σειρά αξιολογούμενων έργων και μάλιστα , όπως σφοδρά πιθανολογείται, από διαφορετικούς αξιολογητές, ενώ η αρμόδια 8μελής Επιτροπή Αξιολόγησης βασιζόμενη σε αυτήν την πανομοιότυπη τεκμηρίωση οδηγήθηκε σε διαφορετικές βαθμολογίες της τάξης ακόμα και των δέκα μονάδων. Σε απάντησή του στις σχετικές καταγγελίες το Υπουργείο επιχειρεί να δικαιολογήσει την «πιθανή (όπως την χαρακτηρίζει) επανάληψη τυποποιημένων απαντήσεων» χαρακτηρίζοντάς την ως πρακτική οφειλόμενη «καθαρά σε λόγους οικονομίας χρόνου και στις προδιαγραφές του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης μέσα από το οποίο έγινε το σύνολό της διαδικασίας υποβολής, ελέγχου και αξιολόγησης των προτάσεων», ομολογώντας μάλιστα ότι «Δεν ήταν δυνατό να απαντηθεί με πλήρη και εκτενή ανάλυση, κάθε μία από τις 620 προτάσεις που δεν προκρίθηκαν, λόγω μεγάλου αριθμού προτάσεων σε περιορισμένο χρόνο και των συγκεκριμένων προδιαγραφών της πλατφόρμας. Έτσι, σε κάποιες περιπτώσεις, επελέγη ένας ενιαίος, ομοιογενής τρόπος ενημέρωσης των υποψηφίων».

Με την ανωτέρω απάντησή του το ίδιο το Υπουργείο ομολογεί εμμέσως τόσο το πλημμελές της αξιολόγησης όσο και της αιτιολογίας απόρριψης των σχετικών προτάσεων. Ομολογείται, επίσης, ευθέως από το Υπουργείο το γεγονός ότι υπήρξαν πράγματι «αξιολογήσεις-φασόν», οι οποίες ωστόσο, σύμφωνα με σχετικές καταγγελίες δεν αφορούν μόνο «κάποιες περιπτώσεις», όπως το Υπουργείο ισχυρίζεται, αλλά την συντριπτική πλειοψηφία, αν όχι το σύνολο, των απορριφθεισών προτάσεων. Ερωτάται ο αρμόδιος Υπουργός: 1. Σε πόσες από τις απορριφθείσες προτάσεις του έργου «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» έχει χρησιμοποιηθεί η ίδια αξιολόγηση- «φασόν»; 2. Πώς εξηγείται το γεγονός ότι προτάσεις με πανομοιότυπη ειδική έκθεση αξιολόγησης βαθμολογήθηκαν με διαφορετικές βαθμολογίες και εν τέλει απορρίφθηκαν από την 8μελή Επιτροπή Αξιολόγησης; 3. Πότε ξεκίνησε η διαδικασία αξιολόγησης των κατατεθεισών προτάσεων του έργου, υπήρξαν καθυστερήσεις και αν ναι με ευθύνη ποιου; 4. Πόσοι αξιολογητές απασχολήθηκαν, πόσες προτάσεις αξιολόγησε ο καθένας και για ποιον λόγο δεν δόθηκε ικανός χρόνος, ώστε η διαδικασία να ολοκληρωθεί με τρόπο που να παρέχει όλα τα εχέγγυα αξιοπιστίας, αντικειμενικότητας και διαφάνειας, μέσω επαρκώς τεκμηριωμένων εκθέσεων αξιολογήσεως αντί για κείμενα – «καρμπόν»; 5. Ανταποκρίνεται στις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, της αντικειμενικότητας και της αξιοπιστίας ένα σύστημα αξιολόγησης, στο οποίο ένας μόνο αξιολογητής καλείται να κρίνει σύνθετες ερευνητικές προτάσεις από πληθώρα επιστημονικών πεδίων συντάσσοντας ειδική έκθεση αξιολόγησης, και μία 8μελής επιτροπή αξιολόγησης αποτελούμενη από μέλη που εκ των πραγμάτων δεν έχουν το σχετικό επιστημονικό υπόβαθρο καλούνται να βαθμολογήσουν τις σχετικές προτάσεις;  

Η απάντηση του υπουργείου Παιδείας 

Αναφορικά με την αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων στο έργο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας», το υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού ακολούθησε όλες τις προβλεπόμενες διαδικασίες. Ζητήθηκε το μητρώο των πιστοποιημένων αξιολογητών από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας, αποκλείστηκαν όσοι είχαν σύγκρουση συμφερόντων και προκρίθηκαν μόνο εκείνοι οι οποίοι πληρούσαν τα κριτήρια τεχνογνωσίας και διαφάνειας. Συγκροτήθηκε μία ομάδα  αξιολογητών, οι οποίοι και εξέτασαν μία προς μία τις 731 προτάσεις που υπεβλήθησαν. Συνολικά προκρίθηκαν 111 προτάσεις, οι οποίες αξιολογήθηκαν με βαθμό άνω του 70/100. Με βάση το διαθέσιμο προϋπολογισμό του Υπουργείου (ύψους 123.928.645 εκ) από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, 97 προτάσεις θα προχωρήσουν άμεσα ενώ 14 τελούν εν αναμονή, έως ότου βρεθούν συμπληρωματικοί πόροι για την υλοποίηση τους. Από τις 620 προτάσεις που απορρίφθηκαν, οι 466 δεν συγκέντρωσαν την ελάχιστη βαθμολογία κατά το στάδιο της αξιολόγησης και οι 154 δεν είχαν τις τυπικές προϋποθέσεις πληρότητας/επιλεξιμότητας. Η πιθανή επανάληψη τυποποιημένων απαντήσεων σε προτάσεις που απορρίφθηκαν, οφείλεται καθαρά σε λόγους οικονομίας χρόνου και στις προδιαγραφές του Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης, μέσα από το οποίο έγινε το σύνολο της διαδικασίας υποβολής, ελέγχου και αξιολόγησης των προτάσεων. Δεν ήταν δυνατό να απαντηθεί με πλήρη και εκτενή ανάλυση, κάθε μία από τις 620 προτάσεις που δεν προκρίθηκαν, λόγω μεγάλου αριθμού προτάσεων σε περιορισμένο χρόνο και των συγκεκριμένων προδιαγραφών της πλατφόρμας. Έτσι, σε κάποιες περιπτώσεις, επελέγη ένας ενιαίος, ομοιογενής τρόπος ενημέρωσης των υποψηφίων. Ωστόσο, από τις 4/12 είναι ανοιχτή η πλατφόρμα για την υποβολή ενστάσεων προς όλους τους ενδιαφερομένους. Κάθε υποψήφιος θα λάβει αναλυτική ενημέρωση, σε περίπτωση εκ νέου απόρριψης της πρότασής του.