Έτσι έγιναν τα πρώτα επεισόδια στα ντέρμπι Παναθηναϊκός - Ολυμπιακός πριν 94 χρόνια: Το 8-2 και το πράσινο πλοίο στον Πειραιά που ξεχείλισαν την «ερυθρόλευκη» οργή

Γυρίζοντας το ημερολόγιο τον Ιούνιο του 1930 θα βρούμε τις ρίζες της μεγάλης ρήξης μεταξύ των οπαδών του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού.

Από τα όσα αναφέρουν οι εφημερίδες της εποχής με έδρα την Αθήνα, τον Πειραιά αλλά και τη Θεσσαλονίκη θα διαπιστώσει κανείς πως πολλά πράγματα έχουν μείνει αναλλοίωτα στο χρόνο και επαναλαμβάνονται αυτούσια. Μεταξύ αυτών τα διαχρονικά παράπονα των ομάδων για τη διαιτησία, η ένταση, οι διαφωνίες, τραυματίες, συλλήψεις, οι δακρύβρεχτες ανακοινώσεις των συλλόγων, ξένοι διαιτητές και άκαρπες πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων να πατάξουν τη βία στα γήπεδα.

Πριν 94 χρόνια...

Τα γεγονότα διαδραματίστηκαν σχεδόν πριν έναν αιώνα (για την ακρίβεια πριν 94 χρόνια) σε περίοδο που η Ελλάδα ταλαιπωρείται από την παγκόσμια οικονομική ύφεση και προσπαθεί να βρει τα πατήματα της μετά τη συμφορά της μικρασιατικής καταστροφής. Η ανεργία χτυπάει κόκκινο, η φτώχεια θερίζει και το ποδόσφαιρο είναι το τέλειο άλλοθι για να ξεφύγει ο λαός από τη μιζέρια και τη ρουτίνα του, ενώ ο Τύπος της εποχής αναφέρεται στη «νέα λατρεία που έχει ξετρελάνει το ωραίο φύλο και τις λαϊκές μάζες».

Για... live είχαν τηλέγραφο

Στην Αθήνα οι τηλεφωνικοί αριθμοί είναι τριψήφιοι. Τηλέφωνο διαθέτουν ελάχιστοι και η επικοινωνία γίνεται με δυσκολία μέσω τηλεφωνικών κέντρων. Τα γραφεία των εφημερίδων διαθέτουν τηλεγράφους που χρησιμεύουν για το... live score της εποχής. Κάθε Κυριακή τα γραφεία των εφημερίδων κατακλύζονταν από οπαδούς των ομάδων που ήθελαν να πληροφορηθούν τα τελικά αποτελέσματα των ποδοσφαιρικών αγώνων. Συχνά ξεσπούσαν σε βάρος των τεχνικών και των δημοσιογράφων όταν το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό ή καθυστερούσε να γίνει γνωστό...

Η πηγή της κόντρας

Η αλήθεια είναι πως πίσω από την κόντρα του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού υπέβοσκε εξ αρχής ο ανηλεής οικονομικός και κοινωνικός ανταγωνισμός μεταξύ της «αθηναϊκής ελίτ» που εκ των πραγμάτων ήταν κοντά στα κέντρα των αποφάσεων και της «λαϊκής πειραϊκής» που αισθανόταν πιεσμένη και αδικημένη που όμως είχε τον έλεγχο του μεγαλύτερου λιμενικού της χώρας. Ο Πειραιάς ήταν η πύλη του εμπορίου της χώρας αλλά και εξόδου των Αθηναίων για να ταξιδέψουν στη Θεσσαλονίκη. Το 1930 το οδικό δίκτυο της χώρας ήταν σχεδόν ανύπαρκτο. Η μετακίνηση μεταξύ Αθήνας - Θεσσαλονίκης γίνονταν μέσω ορεινών διαδρομών (μεταξύ άλλων μέσω Καρπενησίου) και έτσι οι μετακινήσεις γίνονταν σχεδόν αποκλειστικά με τρένα και με ατμόπλοια.

Το Κύπελλο Πάσχα

Για να μπούμε λοιπόν στο κλίμα θα πρέπει να αναφέρουμε πως τον Ιούνιο του 1930 κορυφώνεται η τελική φάση του 2ου Πανελληνίου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου όπου συμμετέχουν ο Άρης, ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός. Το 1ο πρωτάθλημα είχε γίνει το 1928 με πρωταθλητή τον Άρη. Το 1929 ο Ολυμπιακός πήρε το πρωτάθλημα Πειραιά στα ντέρμπι με τον Εθνικό και ο Παναθηναϊκός το πρωτάθλημα Αθηνών. Οι δύο ομάδες συναντήθηκαν στον τελικό του διεθνούς Κυπέλλου που έγινε το Πάσχα (5/5/1930) και ο Ολυμπιακός νίκησε στη Λεωφόρο με 2-0.

Η αποφράδα ημέρα στις σχέσεις των «αιωνίων»

Έτσι φτάσαμε το Μάιο του 1930 όπου έχει μπει στην τελική ευθεία η τελική φάση του δεύτερου πρωταθλήματος όπου ο Ολυμπιακός αναφέρεται από τον Τύπο της εποχής ως φαβορί για τον τίτλο ειδικά μάλιστα με τη νίκη με 5-0 επί του Άρη (1η αγωνιστική). Ακολουθεί το ιστορικό 8-2 του Παναθηναϊκού επί του Ολυμπιακού την Κυριακή 1 Ιουνίου 1930 για τη 2η αγωνιστική. Η ημέρα αυτή πρέπει να λογίζεται πως η αποφράδα στις σχέσεις των δύο συλλόγων . Το αποτέλεσμα δημιουργεί τριγμούς στη διοίκηση του Ολυμπιακού η οποία δέχεται σκληρές επικρίσεις από τους οπαδούς του συλλόγου. Οι ποδοσφαιριστές τους Ολυμπιακού υπόσχονται στον κόσμο «απάντηση» στη ρεβάνς.

Οι Ανδριανόπουλοι και τα Παναθήναια

Η διοίκηση του Ολυμπιακού διατυπώνει παράπονα επειδή οι αδελφοί Ανδριανόπουλοι είχαν κληθεί στο διεθνές φιλικό της Εθνικής Ελλάδας με τη Ρουμανία στο Βουκουρέστι λίγα 24ωρα νωρίτερα και ήταν εξαντλημένοι. Η πλευρά του Παναθηναϊκού όχι μόνο δεν δέχεται αυτούς τους ισχυρισμούς αλλά ρίχνει και ευθύνες στους διεθνείς παίκτες του Ολυμπιακού για την ήττα της Εθνικής ομάδας από τη Ρουμανία. Οι ισχυρισμοί των αθηναίων εξοργίζει τους πειραιώτες οι οποίοι στην προσπάθεια τους να κερδίσουν χρόνο αιτούνται ολιγοήμερη αναβολή του αγώνα με το επιχείρημα πως την 1η Ιουνίου θα γίνονταν και τα «Παναθήναια» και ο μαραθώνιος δρόμος της Αθήνας που εκείνη την εποχή ήταν μεγάλο γεγονός της χώρας.

Από το 8-2 ξεκινούν όλα

Το αίτημα τους απορρίφθηκε από τη διοργανώτρια ΕΠΟ την οποία οι «ερυθρόλευκοι» κατηγορούν ως άντρο του Παναθηναϊκού. Έτσι ο αγώνας έγινε κανονικά. Παρότι είχε προγραμματιστεί για τις 5 το απόγευμα την 1η Ιουνίου 1930 ξεκίνησε με 25 λεπτά καθυστέρηση λόγω υψηλής θερμοκρασίας, μικροεπεισοδίων και απροόπτων γεγονότων στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας που ήταν κατάμεστο από οπαδούς και των δύο ομάδων. Τελικά ο Παναθηναϊκός επιβλήθηκε 8-2 του Ολυμπιακού.

Τα στοιχήματα

Φυσικά εταιρίες στοιχηματισμού δεν υπήρχαν τότε αλλά επώνυμοι Αθηναίοι και Πειραιώτες έβαζαν δημόσια στοιχήματα. Όπως γράφει το «Έθνος» ο έμπορος Λεμπέσης που είναι οπαδός του Ολυμπιακού έχασε 50.000 δραχμές σε στοίχημα με φίλο του Παναθηναϊκού, ενώ ο φαρμακοποιός Κατωπόδης έχασε 5.000 δραχμές. Ο αρχηγός του Ολυμπιακού και της Εθνικής ομάδας Γ.Ανδριανόπουλος σε δηλώσεις του χαρακτηρίζει «δίκαιη τη νίκη του Παναθηναϊκού». Χρεώνει την ήττα στην κόπωση από τον αγώνα στο Βουκουρέστι και υπόσχεται απάντηση στη ρεβάνς.

Άλλοτε ήταν συνεργαζόμενα σωματεία

Το γυαλί είχε πλέον ραγίσει αν και σύμφωνα με την εφημερίδα «Αθλητικός Τύπος» την Παρασκευή 30 Μαΐου 1930 σε αναφορά για πως ξεκίνησε η κόντρα των δύο «αιωνίων» έγραψε: «...ο Ολυμπιακός ενίκησε τον Παναθηναϊκόν το Πάσχα του 1929 και έκτοτε ήρχισε να χρονολογείται η διάσπασης των άλλοτε συνεργαζόμενων σωματείων».

Εκστρατεία στη Θεσσαλονίκη μέσω Πειραιά

Οι οπαδοί του Παναθηναϊκού μετά το 8-2 ετοιμάζουν μεγάλη εκστρατεία για τον αγώνα της 3ης αγωνιστικής με τον Άρη στη Θεσσαλονίκη που προγραμματίστηκε την Κυριακή 8 Ιουνίου. Αναχωρούν με αμαξοστοιχίες και ναυλώνουν το ατμόπλοιο «Μαίρη Μ.» που αναχωρεί από τον Πειραιά με 750 εκδρομείς Στην αναχώρηση από το λιμάνι του Πειραιά υπάρχει ένταση και καταγράφονται περιορισμένης έκτασης επεισόδια. Άλλοι 350 οπαδοί του Παναθηναϊκού αναχωρούν σιδηροδρομικώς για τη Θεσσαλονίκη.

Η υποδοχή του ατμόπλοιου Μαίρη Μ.

Ο Παναθηναϊκός τελικά νικάει στη Θεσσαλονίκη τον Άρη με 4-1, ανατρέπει τα δεδομένα και γίνεται το μεγάλο φαβορί για τον τίτλο. Στην επιστροφή του ατμόπλοιου από τη Θεσσαλονίκη στον Πειραιά την Δευτέρα 9 Ιουνίου δεκάδες Αθηναίοι κατεβαίνουν στον Πειραιά με σκοπό να υποδεχτούν το ατμόπλοιο «Μαίρη Μ.».

Οι συγκρούσεις στο λιμάνι του Πειραιά

Στο λιμάνι όμως βρίσκονται εκατοντάδες οπαδοί του Ολυμπιακού. Είναι αγανακτισμένοι με τις ειρωνείες των «πρασίνων» και το κεντρικό σύνθημα τους που μετράει μέχρι το... 8. Έχουν οργανώσει τη δική τους συγκέντρωση. Δυνάμεις του λιμενικού έχουν αναλάβει τα μέτρα τάξης και ζητούν ενισχύσεις. Όπως γράφει ρεπορτάζ της εφημερίδας «Πρωία» που είχε απεσταλμένο στη Θεσσαλονίκη και κατέγραψε τα επεισόδια στην επιστροφή, οπαδοί του Παναθηναϊκού οργάνωσαν πορεία στους δρόμους του Πειραιά και ζητωκραύγαζαν συνθήματα για την ομάδα τους. Η αναφορές στο 8-2 ξεχείλησε το ποτήρι. Οι οπαδοί του Ολυμπιακού επιτέθηκαν στους μπροστάρηδες της πορείας των οπαδών του Παναθηναϊκού και τους πήραν μία μεγάλη σημαία που είχαν. Η κατάσταση ξέφυγε από τον έλεγχο. Ακολούθησαν σφοδρές συγκρούσεις ενώ «εκτοξεύοντο εκατέρωθεν λίθοι και ξύλα» σύμφωνα και με την εφημερίδα «Χρονόγραφος».

«Χτυπήθηκε θανάσιμα στο κεφάλι»

Η εφημερίδα «Ακρόπολις» έγραψε πως «οι Πειραιώτες βρήκαν εκτός εαυτού από τις ειρωνείες των οπαδών του Παναθηναϊκού και τα συνθήματα τους για το 8-2 της προηγούμενης Κυριακής».

Μπροστά στο χάος οι λιμενικοί πήραν εντολή να χτυπήσουν το πλήθος με όλες τους τις δυνάμεις. Κλήθηκαν και ενισχύσεις δυνάμεων της χωροφυλακής. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Πρωία» συνελήφθησαν δεκάδες ενώ ένας άτυχος οπαδός χτυπήθηκε «θανάσιμα» στο κεφάλι από το κλομπ του αστυνομικού με το αρχικό Τ. Ο χτυπημένος οπαδός μεταφέρθηκε στο Τζάνειο νοσοκομείο. Δεν διευκρινίζεται εάν το «θανάσιμο» χτύπημα ήταν χάριν υπερβολής της γραφής του συντάκτη του ρεπορτάζ ή εάν τελικά υπέκυψε μετά το χτύπημα. Πάντως αλλού δεν γίνεται αναφορά για νεκρό.

«Μας προγκάρισε ο σκοπός του λιμεναρχείου»

Η εφημερίδα «Ακρόπολις» στο φύλλο της την Τρίτη 10 Ιουνίου 1930 φιλοξενεί δηλώσεις οπαδών του Παναθηναϊκού. Ο Βασίλης Κωνσταντινίδης κατήγγειλε πως στις επιθέσεις που δέχτηκαν συμμετείχαν ναύτες και λιμενικοί: «Πήγαμε από την Αθήνα στον Πειραιά για να υποδεχτούμε τους φίλους μας που θα έρχονταν με το ατμόπλοιο από τη Θεσσαλονίκη. Μαζί μας ήταν κυρίες και δεσποινίδες που είχαν και μία πράσινη ομπρέλα. Πρώτος άρχισε να μας προγκάρει ο σκοπός του λιμεναρχείου. Ένας άλλος πήδησε σε μία μαούνα και με μία σωλήνα άρχισε να μας καταβρέχει. Μας πετούσαν λεμονόκουπες και σάπια λαχανικά».

«Εφαγαν την ομπρέλα και τη σημαία»

Ο Ν.Σταθάτος είπε: «Πήραν τη σημαία μας και την ομπρέλα της δεσποινίδος. Την έκαναν κομματάκια και τα έτρωγαν. Οι ντομάτες και τα λεμόνια έρχονταν βροχή».

«Μας έδειχναν σουγιάδες»

Και ο αυτόπτης μάρτυρας Μαυρουδής είπε: «Τότε έπεσαν πάνω μας αστυφύλακες και μας χτυπούσαν με τα κλομπ Για λίγο έγινε ησυχία γιατί έφτασε το ατμόπλοιο με τους φίλους μας. Μόλις κατέβηκαν οι οπαδοί του Παναθηναϊκού στο λιμάνι φίλαθλοι, λεμβούχοι, ναύτες, εργάτες και άλλος κόσμος μας πετούσαν κρεμμύδια, ντομάτες και σάπια αγγούρια. Έπεσαν και μερικές καρέκλες. Είδαμε μία ομάδα να αποκόπτεται. Όταν πήραμε ταξί για να φύγουμε διαπιστώσαμε πως μας είχαν στήσει ενέδρα και στο Ζάννειον. Μας πετούσαν ντομάτες και πέτρες. Ένας θεός ξέρει πως σωθήκαμε. Μας έδειχναν και σουγιάδες τάχα πως θα μας έσφαζαν», αναφέρει η «Ακρόπολις».

Πέτρες στον ηλεκτρικό

Τα επεισόδια γενικεύτηκαν και στο Φάληρο όπου οπαδοί του Ολυμπιακού πέταξαν πέτρες και «έσπασαν όλα τα τζάμια των βαγονιών του τρένου που μετέφερε του οπαδούς του Παναθηναϊκού προς την Αθήνα. «Οι πέτρες που εκσφενδόνιζαν ήταν τυλιγμένες σε πανιά και σε χαρτιά», γράφει ο η «Πρωία». Ο απολογισμός είναι τρεις τραυματίες στο Φάληρο και νέες συλλήψεις ενώ συγκρούσεις σημειώθηκαν και στην οδό Πειραιώς.

Εκπληξη και παρέμβαση Βενιζέλου

Τα δραματικά γεγονότα προκαλούν κυβερνητική παρέμβαση την ώρα που ο Ελευθέριος Βενιζέλος ασχολείται με τα οικονομικά προβλήματα της χώρας, τις δυναμικές διαδηλώσεις των σταφιδοπαραγωγών και το ζήτημα του «ενοικιοστασίου» και φυσικά τα ελληνοτουρκικά. Προαναγγέλλονται αυστηρές ποινές για τους δεκάδες συλληφθέντες που μπαίνουν φυλακή και περιμένουν τη δική τους από το Πρωτοδικείο Πειραιά. Ο Ολυμπιακός εξέδωσε ανακοίνωση μέσω της οποίας καταδίκασε τα επεισόδια και προανήγγειλε τη διαγραφή των συλληφθέντων και όσων αποδειχτεί πως συμμετείχαν σε αυτά. Κι αν σήμερα λίγο πολύ θεωρείται δεδομένη η κόντρα των «αιωνίων» το 1930 τα πρωτοφανή επεισόδια είχαν προκαλέσει τεράστια έκπληξη.

«Μετωπική» για την ρεβάνς στο Φάληρο

Ακολούθησε «μετωπική» των δύο συλλόγων και σε διοικητικό επίπεδο για την έδρα του αγώνα της 4ης αγωνιστικής μεταξύ του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού. Στο τραπέζι έπεσε η πρόταση ματαίωσης του πρωταθλήματος. Οι «πράσινοι» όμως ήθελαν τον πρώτο τους τίτλο και ο Ολυμπιακός ήθελε στην έδρα του ρεβάνς για το ντροπιαστικό 8-2. Η διοίκηση του Ολυμπιακού πρότεινε ως έδρα το ποδηλατοδρόμιο του Παλαιού Φαλήρου αλλά ο Παναθηναϊκός δεν έδωσε τη συγκατάθεση του. Αρχικά η ΕΠΟ ανακοίνωσε την διεξαγωγή του αγώνα στο ποδηλατοδρόμιο μόνο με 500 προσκλήσεις αλλά οι εξελίξεις έφεραν τα πάνω κάτω...

Απόφαση για Θεσσαλονίκη

Η κυβέρνηση φοβόταν νέα επεισόδια μεταξύ Αθηναίων και Πειραιωτών και πίεσε τη διοργανώτρια να «διώξει» τον αγώνα εκτός Αττικής. Έτσι την Πέμπτη 12 Ιουνίου στις 3 το απόγευμα η ΕΠΟ αποφασίζεται να γίνει το ντέρμπι στην ουδέτερη έδρα της Θεσσαλονίκης την Κυριακή 15 Ιουνίου. Για τα δεδομένα της εποχής η απόφαση ήταν επαναστατική και δύσκολα εφαρμόσιμη καθώς μέσα σε λιγότερο από 3 ημέρες έπρεπε να γίνει η οργάνωση του αγώνα και να αποφασιστούν τα μέτρα ασφαλείας για τις αποστολές και της μετακίνησης χιλιάδων οπαδών. Οι πολιτικές εφημερίδες της εποχής βγάζουν δεύτερη έκδοση για να ειδοποιηθούν όχι μόνο οι οπαδοί που θέλουν να ταξιδέψουν στη Θεσσαλονίκη αλλά και οι ίδιοι οι παίκτες!

Στην Εκάλη οι παίκτες του Ολυμπιακού

Οπως γράφει ο «Χρονόγραφος» που εκδίδεται στον Πειραιά «ο αγώνας θα γίνει στο στάδιον του Άρη στη Θεσσαλονίκη. Κατόπιν τούτου διετάχθησαν εσπευσμένως όπως επανέλθουν οι παραθερίζοντες εις Εκάλην οι ποδοσφαιρισταί του Ολυμπιακού». Οπως αναφέρουν οι απεσταλμένοι δημοσιογράφοι των εφημερίδων ο Ολυμπιακός έφτασε στη Θεσσαλονίκη στις 2 τα ξημερώματα του Σαββάτου με την ταχεία αμαξοστοιχία. Τον υποδέχτηκαν εκατοντάδες θεσσαλονικείς και αντιπροσωπείες του Άρη, του ΠΑΟΚ και του Μακεδονικού. Οι «ερυθρόλευκοι» κατέλυσαν στο ξενοδοχείο Αστόρια.

Με το Σεμπλόν Οριάν

Η αποστολή του Παναθηναϊκού και οι οπαδοί του ταξιδεύουν σιδηροδρομικώς με το «Σεμπλόν Οριάν». Η αποστολή των «πρασίνων» έφτασε Θεσσαλονίκη στις 8 το πρωί του Σαββάτου όπου επίσης επιφυλάχθηκε θερμή υποδοχή από Θεσσαλονικείς και εκπροσώπους των αθλητικών συλλόγων της πόλης. Δύο ατμόπλοια ναυλώθηκαν από τον Πειραιά.

Σημαιοτολίστηκε η Θεσσαλονίκη στα πράσινα και στα κόκκινα

Σύμφωνα με τις αναφορές των απεσταλμένων των εφημερίδων ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός υποστηρίζονται από 3.000 οπαδούς τους. Οι Θεσσαλονικείς βλέπουν τον αγώνα ως το μεγαλύτερο ποδοσφαιρικό γεγονός που έχει γίνει στην πόλη τους και μία μεγάλη ευκαιρία για την αγορά να πάρει βαθιά ανάσα από τους 6.000 εκδρομείς «Όλη η Θεσσαλονίκη έχει σημαιοστολιστεί», αναφέρουν οι ανταποκρίσεις των εφημερίδων με έδρα την Αθήνα και τον Πειραιά. Ο Ολυμπιακός προηγήθηκε 1-0 αλλά ο Παναθηναϊκός με ανατροπή πήρε τη νίκη με 2-1 και εξασφάλισε τον τίτλο ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα αποτελέσματα. Οι «ερυθρόλευκοι» διατύπωσαν παράπονα για την διαιτησία του Ιταλού Μπαρλασίνα ενώ η απόδοση των ομάδων επηρεάστηκε στο δεύτερο 45λεπτο λόγω δυνατής νεροποντής.

Κατέπλευσαν σε Πειραιά και Φάληρο

Με την επιστροφή των οπαδών από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα ασχολείται πάλι η κυβέρνηση φοβούμενη νέα επεισόδια στο λιμάνι του Πειραιά. Τελικά αποφασίστηκε το ατμόπλοιο Αρκαδία που μετέφερε τους οπαδούς του Παναθηναϊκού να δέσει στον όρμο του Φαλήρου και το ατμόπλοιο «Αθήναι» με τους οπαδούς του Ολυμπιακού να καταπλεύσει στον Πειραιά κι έτσι αποφεύχθηκαν επεισόδια.