Γιάννης Κακλέας: Ο άνθρωπος αρχίζει και γίνεται επικίνδυνος για τον πλανήτη μας

Σεμνός και πάντα μαχητής, απολαμβάνει τις αντιφάσεις του και αρνείται να συμβιβαστεί με τα εύκολα και τα στερεότυπα. Κάθε φορά που ανεβάζει μια παράσταση αισθάνεται σαν να προσπαθεί να ισορροπήσει πάνω σε έναν εύθραυστο πάγο, έτοιμο ανά πάσα στιγμή να σπάσει σε πολλά μικρά κομμάτια. Ο Γιάννης Κακλέας επιμένει να δουλεύει ασταμάτητα, γιατί δεν αντέχει τη ζωή στην ωμότητά της παρά μόνο στη θεατρική μεταφορά της. Λίγο πριν από την πρεμιέρα της παράστασης «Περιμένοντας τον Γκοντό», το αριστουργηματικό έργο του Σάμιουελ Μπέκετ, που θα κάνει περιοδεία στα περισσότερα ανοιχτά θέατρα της Ελλάδας το φετινό καλοκαίρι, ο γνωστός σκηνοθέτης είναι έτοιμος να δώσει απαντήσεις, χωρίς να φοβηθεί να πει τα πράγματα με το όνομά τους.

Στην παράσταση πρωταγωνιστούν ο Σπύρος Παπαδόπουλος, ο Θανάσης Παπαγεωργίου, ο Αρης Σερβετάλης, ο Ορφέας Αυγουστίδης, ο Αρης Κακλέας και η Αγγελική Τρομπούκη. «Η επιθυμία μας να ανεβάσουμε το “Περιμένοντας τον Γκοντό” γεννήθηκε από μια εσωτερική ανάγκη να κρατήσουμε ζωντανή τη φλόγα της θεατρικής πράξης σε αυτές τις ιδιαίτερα δύσκολες στιγμές. Για πρώτη φορά στους καιρούς που ζούμε έκλεισαν τα θέατρα και σταμάτησε κάθε καλλιτεχνική δημιουργία. Κάτι που δεν είχε γίνει ούτε στην Κατοχή. Τώρα, όμως, που ο κίνδυνος απομακρύνεται, το θέατρο οφείλει να δηλώσει “παρών” στην επικοινωνία με τους ανθρώπους που αγαπούν την τέχνη, όπως έκανε αιώνες τώρα, με στόχο την ευχαρίστηση, τη διδαχή, την ψυχαγωγία και να προσφέρει ελπίδα και αισιοδοξία στον άνθρωπο που παλεύει να υπάρξει σε έναν κόσμο σκληρό και αβέβαιο» εξηγεί ο Γιάννης Κακλεάς. Πρόκειται για το πιο γνωστό έργο του Ιρλανδού δραματουργού και ίσως το σημαντικότερο του 20ού αιώνα που στιγμάτισε το θέατρο. Αν και γράφτηκε πολύ γρήγορα από τον συγγραφέα, προέκυψε ύστερα από μια μεγάλη ψυχολογική και σκεπτικιστική ζύμωση του ιδίου. «Το έργο διαπραγματεύεται την ανθρώπινη ύπαρξη με κατανόηση και χιούμορ. Παρά τη σκληρότητά του, καταγράφει την προσπάθεια του ανθρώπου να επιβιώσει, να ζήσει, να συνεργαστεί και να ονειρευτεί» λέει ο Κακλέας.

Το ρίσκο

Οσο προχωρά η συζήτησή μας, αναρωτιέμαι αν είναι ρίσκο σήμερα να κάνει κάποιος μια θεατρική περιοδεία. «Και βέβαια είναι. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Δεδομένου των συνθηκών, το υπουργείο Πολιτισμού κάνει ό,τι μπορεί, αλλά δεν είναι και ένα υπουργείο που έχει τα άπειρα λεφτά. Επίσης, δεν μπορούμε να ζούμε με επιδόματα. Θα πρέπει να δράσουμε και εμείς ως καλλιτέχνες. Το κράτος θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη την πρωτοβουλία των ιδιωτικών θιάσων και των πολιτών που επιθυμούν να παραγάγουν τέχνη. Εμείς αυτό που ζητάμε είναι να δοθούν δωρεάν τα θέατρα σε θιάσους που δεν επιχορηγούνται από το κράτος και επίσης να μην αποκλειστούμε από μεγάλα φεστιβάλ της χώρας, όπως των Φιλίππων ή του Αρχαίου Θεάτρου της Αιγείρας, καθώς τις περισσότερες φορές επιλέγουν παραστάσεις που προτείνει το υπουργείο Πολιτισμού, με αποτέλεσμα να γινόμαστε ζήτουλες και να διαμαρτυρόμαστε γιατί δεν παίζουμε και εμείς» μου απαντά.

Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί για δεύτερη φορά στην επαγγελματική του καριέρα το έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό». Η πρώτη φορά ήταν το 1981 στο θέατρο Εντοπία. Ηταν η περίοδος που μόλις είχε επιστρέψει από τις σπουδές του στο Λονδίνο: «Εχουν αλλάξει αρκετά από εκείνη την εποχή. Αρχικά, έχω αλλάξει εγώ ο ίδιος. Τότε ήμουν αθώα αισιόδοξος για τη ζωή. Περίμενα να συμβούν πράγματα που το μυαλό ενός 25χρονου ονειρεύεται να συμβούν με τον τρόπο που αυτός τα θέλει. Συνεπώς ο Γκοντό για μένα σήμαινε μια ελπίδα για συνάντηση με κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Με τα χρόνια, όμως, κατάλαβα ότι αυτό που περίμενα δεν ήταν ο Γκοντό, αλλά η εμπειρία του θεάτρου που ήταν για μένα αποκαλυπτική. Μετά από 125 περίπου παραστάσεις, φτάνω στο σήμερα, όπου για μένα πια το να ελπίζεις σε κάτι είναι να περιμένεις να αποκαλύψεις τον ίδιο σου τον εαυτό με μια γενναία αυτογνωσία τού ποιος είσαι, ώστε να μπορέσεις να κατανοήσεις τον κόσμο με μια βαθιά ποιητική έννοια. Εχουν αλλάξει τα πράγματα. Η ματιά μου παραμένει αισιόδοξη, αλλά παράλληλα έχει και μια βαθιά απαισιοδοξία γιατί, όπως έγραφε ένα κόμικ που διάβασα πριν από λίγες ημέρες, “ο απαισιόδοξος είναι ο καλά πληροφορημένος αισιόδοξος”. Ως εκ τούτου, η ματιά που είχα το ’81 δεν έχει καμία σχέση με τη ματιά του 2020. Ολα είναι διαφορετικά και όλα είναι εξίσου γοητευτικά».

Βοηθός του σε αυτό το εγχείρημα είναι ο γιος του, Αρης Κακλέας, με τον οποίο συνεργάζεται επαγγελματικά για πρώτη φορά: «Εχει αρκετό χιούμορ να συνεργάζεσαι με τον γιο σου. Γιατί είναι σαν να βλέπεις τον εαυτό σου κάποια χρόνια πριν και είναι συγκινητικό για μένα. Είναι 19 ετών. Μιλάμε για ένα νέο παιδί. Είναι από τους πρώτους που ρωτάω να μου πει τη γνώμη του. Αν και το έργο είναι πολυσύνθετο για να μπορέσει κανείς να έχει μια εμπεριστατωμένη άποψη από την πρώτη ματιά, αλλά επειδή ο Αρης ήταν από την αρχή στην ανάλυση των κειμένων και των ιδεών και παράλληλα έχει μια σύγχρονη ματιά στο πώς βλέπει το θέατρο και τον κόσμο, μου είναι ένας πραγματικά πολύτιμος συνεργάτης. Επίσης, αγαπάει αρκετά τη μουσική και με βοηθάει στους τρόπους να σκεφτώ καινούργια μουσικά σχήματα. Είναι μια αναζωογονητική συνεργασία. Θέλω να είναι χρήσιμη και για τον ίδιο, γιατί σημασία έχει να αγαπήσει το αληθινό και ουσιαστικό θέατρο και αυτή είναι η ελπίδα που έχω γι’ αυτόν». Τον ρωτάω αν ο Αρης του θύμισε κάτι από τα πρώτα χρόνια που σκηνοθετούσε: «Μου θύμισε την έκπληξη όταν συμβαίνουν στην πρόβα πράγματα που δεν τα περιμένεις να συμβούν και με τα χρόνια η επαγγελματική διαστροφή που έχει ένας έμπειρος σκηνοθέτης τα περιμένει, ενώ ένας άπειρος νέος σκηνοθέτης εκπλήσσεται και γοητεύεται σαν να είναι μια πρώτη φορά. Αυτή η πρώτη φορά που δεν έχω πια» περιγράφει. Παράλληλα, τονίζει πως δεν του έχει δώσει καμία συμβουλή μέχρι στιγμής και δεν έχει σκοπό να το κάνει ούτε στο μέλλον: «Να βλέπει, να ακούει, να καταλαβαίνει και να κάνει αυτό που θέλει. Η συμβουλή είναι μια φασιστική διαδικασία που ποτέ δεν δέχτηκα και ποτέ δεν θα περάσω στον άλλον».

Ο κόσμος σήμερα έχει συγκεντρώσει τεράστια δύναμη και όμως νιώθει πόνο, φόβο και απόγνωση. Οι επιπτώσεις του Covid-19 στη ζωή μας και στην οικονομία είναι ήδη ορατές. «Εγώ όλη αυτή την κατάσταση την αντιλαμβάνομαι ως ένα παιχνίδι ισορροπιών. Ο,τι είναι να πεθάνει θα πεθάνει. Ο,τι είναι να γεννηθεί θα γεννηθεί. Τα πράγματα που σβήνουν είναι γιατί δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Τα πράγματα που γεννιούνται έχουν την αναγκαιότητα να φέρουν έναν καινούργιο τρόπο σκέψης και ζωής. Εκείνο, όμως, που είναι βασικό μέλημα, πέρα από όλα αυτά τα ωραία που λέμε για την υπαρξιακή μας αναζήτηση, είναι ότι μια σταθερή σκέψη οφείλει να είναι μια οικολογική σκέψη. Πρέπει να προστατέψουμε τον πλανήτη μας γιατί το έχουμε παρακάνει. Ο άνθρωπος αρχίζει και γίνεται επικίνδυνος. Αυτό παραμένει και θα παραμείνει ένας στόχος μακροπρόθεσμος και αν δεν συνειδητοποιήσουμε τι πράξεις κάνουμε, είτε οι κυβερνήσεις είτε οι πολίτες, το μέλλον μας θα είναι καταστροφικό. Συνεπώς ελπίζουμε σε νέες ισορροπίες και να γεννηθούν νέες αναζωογονητικές ιδέες. Να αναπτύξουμε μια νέα ισχυρή οικολογική συνείδηση γιατί ο πλανήτης μας καταστρέφεται» επισημαίνει.

Βιωματική εμπειρία

Το κίνημα «Black Lives Matter» εξαπλώνεται σε όλο τον πλανήτη και οι άνθρωποι συνεχίζουν να διαδηλώνουν απαιτώντας δικαιοσύνη και την εξάλειψη του ρατσισμού, με αφορμή την πρόσφατη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό: «Εχω ζήσει πέντε χρόνια στο Λονδίνο. Οπότε έχω και μια βιωματική εμπειρία για την έννοια ρατσισμός. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ποταπό από το να ξεχωρίζει κανείς τους ανθρώπους από τα χρώματα, τα κιλά ή τις σεξουαλικές τους επιθυμίες. Είναι μια έκφραση μίσους, η οποία είναι ζωικού βασιλείου. Οποιος ασκεί ρατσισμό, κατά την άποψή μου, δεν ανήκει στο ανθρώπινο είδος. Είμαι τόσο κάθετος σε αυτό και επειδή έχω αρκετούς φίλους που δέχονται ρατσιστικές επιθέσεις, είτε είναι λεκτικές είτε είναι σωματικές, είμαι επιθετικά εναντίον κάθε ρατσιστικής σκέψης».

Πριν από λίγο καιρό η Χάρις Αλεξίου ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από το τραγούδι. Αναρωτιέμαι ποιος θα ήταν ο λόγος που θα έκανε τον ίδιο να εγκαταλείψει το θέατρο: «Η σκηνοθεσία είναι μια σχέση ωριμότητας. Δεν είναι μια νεανική τέχνη. Εχω υπάρξει βοηθός του Γιώργου Σεβαστινού, ο οποίος σκηνοθετούσε μέχρι τα 80 του. Το μόνο που θα με εμπόδιζε είναι η μη ικανότητα να αναλύω, να εμπνέομαι και να δημιουργώ από άποψης μυαλού και μια ανημποριά σωματική που δεν θα με βοηθούσε να χαίρομαι τη διαδικασία της πρόβας. Στη ζωή τα πράγματα δεν έχουν ημερομηνίες και χρόνους. Ο καθένας έχει τη δική του “ημερομηνία λήξης”. Χαίρομαι που η Χάρις Αλεξίου αποφάσισε να κρατηθεί στο καλλιτεχνικό ύψος που πάντα είχε, γιατί αυτό δηλώνει και μια πολύ μεγάλη ευθύνη απέναντι στο έργο της και απέναντι στους ανθρώπους που την αγαπάνε. Αν νιώθει κανείς πως αυτό που παράγει δεν είναι ίσο με την αξιοσύνη του, τότε είναι ένας πολύ δυνατός λόγος να αποσυρθεί. Και αυτός θα είναι και ο δικός μου».

Η θεατρική παράσταση «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ, σε σκηνοθεσία Γιάννη και Αρη Κακλέα, με πρωταγωνιστές τους Σπύρο Παπαδόπουλο, Θανάση Παπαγεωργίου, Αρη Σερβετάλη, Ορφέα Αυγουστίδη και Αγγελική Τρομπούκη, θα κάνει πρεμιέρα στις 15 Ιουλίου στο Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη».