Μετά 67 χρόνια από το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης οι Τούρκοι φθάνουν προ των πυλών – Εθνική ταπείνωση το 1897

Δεν είχαν περάσει καλά καλά 67 χρόνια από τη χρονιά που η Ελλάδα έγινε αυτόνομο κράτος και οι Τούρκοι επέστρεφαν. Ο σκοτεινός Πόλεμος του 1897 γύρισε τον τόπο χρόνια πίσω!
«Έρχονται οι Τούρκοι! Έρχονται οι Τούρκοι!». Ήταν η κραυγή πανικού που αντηχούσε στην Αθήνα και έσπερνε τον τρόμο. Στους δρόμους ξεχύνονταν τα πλήθη, στις πλατείες μαζεύονταν αγανακτισμένοι πατριώτες έτοιμοι να διαδηλώσουν με απειλητικές διαθέσεις.

Μανάδες, που οι γιοι τους βρίσκονταν στο μέτωπο, μοιρολογούσαν σπαρακτικά. Ολόκληρη η πρωτεύουσα είχε κυριευθεί από αλλοφροσύνη. Αυτή ήταν η ζοφερή εικόνα της Ελλάδας το πρωινό της 7ης Μαΐου του 1897, όταν έφτασε η είδηση για την ήττα στη Μάχη του Δομοκού. Ακόμα μια επονείδιστη ήττα που ερχόταν να προστεθεί στις άλλες που εδώ και ένα μήνα μετρούσαν αδιάκοπα οι ελληνικές δυνάμεις.

Ήταν ο πόλεμος των 30 ημερών, το Μαύρο ’97, όπως έμεινε στην Ιστορία.

Ο καταστρεπτικός πόλεμος με τους τούρκους που γύρισε την Ελλάδα χρόνια πίσω είχε αρχίσει μια μέρα σαν σήμερα 3 Απριλίου του 1897, όταν δύναμη στρατιωτών φυλακίου της ελληνοτουρκικής μεθορίου στη Θεσσαλία, μπήκε σε τουρκικό έδαφος και κατέλαβε το ύψωμα Ανάληψη, που βρισκόταν σε ουδέτερο έδαφος· το γεγονός αυτό ήταν η αφορμή για να ξαναπάρουν Έλληνες και Τούρκοι τα όπλα και να βγουν στο πεδίο της μάχης.

Η έκβαση του πολέμου ήταν για την Ελλάδα καταστρεπτική. Η κραυγή «προδοσία» ακουγόταν παντού, έπειτα από 4 εβδομάδες εχθροπραξιών η καθολική εντύπωση στο λαό ήταν ότι πίσω από εκείνη την απίστευτη εθνική συμφορά κρυβόταν μία από τις πιο σκοτεινές προδοσίες που είχε υποστεί μέχρι τότε η Ελλάδα.

Πραγματικά κάποιες σκοτεινές δυνάμεις είχαν παρακινήσει τεχνηέντως την Ελλάδα να επιτεθεί κατά της Τουρκίας με τη βεβαιότητα ότι θα μας συνέτριβε. Πίσω από τον πόλεμο εκείνο υπήρχε ολόκληρη δολοπλοκία η οποία απέβλεπε όχι μόνο σε μια στρατιωτική ήττα αλλά και στη γενικότερη εθνική εξουθένωση.
Το σύνθημα «θάνατος στους προδότες» κυριαρχούσε στους δρόμους της Αθήνας και στα ανάκτορα του Γεωργίου Α’, ο πανικός δεν ήταν μικρότερος από αυτόν που είχε κυριεύσει τις χιλιάδες των Αθηναίων γιατί ο βασιλιάς φοβόταν, όχι πια τον «Τούρκο που ερχόταν», αλλά τον ίδιο τον λαό!

Η Ελλάδα θα μετρούσε σε εκείνο τον πόλεμο πάνω από 600 νεκρούς περισσότερους από 2.500 τραυματίες ενώ 253 «αγνοούμενοι» είχαν πέσει σίγουρα στα χέρια των Τούρκων.
Ανάμεσα στις σοβαρές αιτίες του πολέμου ήταν το Κρητικό Ζήτημα, στο οποίο η πλειοψηφία επιθυμούσε την ένωση με την Ελλάδα. Το 1897 ήταν η πρώτη πολεμική δοκιμασία του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού της Ελλάδας μετά την επανάσταση του 1821 και την πτώχευση του 1893.

Ήττες σε όλα τα Μέτωπα

Ο πόλεμος άρχισε επίσημα μεν, χωρίς να κηρυχθεί δε, στις 6 Απριλίου και τελείωσε με την παρέμβαση - ξανά - των Μεγάλων Δυνάμεων στις 7 Μαΐου με ανακωχή αφού οι Τούρκοι είχαν καταστείλει κάθε εχθροπραξία στη Θεσσαλία.
Η πρώτη εβδομάδα των πολεμικών επιχειρήσεων (6-11 Απριλίου) αναλώθηκε σε μάχη χαρακωμάτων κατά μήκος των Θεσσαλικών συνόρων. Στις 11 Απριλίου, ο Ετέμ Πασάς και οι άνδρες του εισήλθαν στο ελληνικό έδαφος από τα στενά της Μελούνας και διέσπασαν γρήγορα τις ελληνικές δυνάμεις στον Τύρναβο (12 Απριλίου). Οι έλληνες στρατιώτες υποχώρησαν άτακτα και συμπτύχθηκαν στα Φάρσαλα, όπου αντέταξαν νέα γραμμή άμυνας. Η Λάρισα αφέθηκε στην τύχη της και καταλήφθηκε από τους Τούρκους στις 13 Απριλίου, αφού προηγουμένως είχε εκκενωθεί από τους κατοίκους της. Την ίδια μέρα, τουρκική δύναμη κατευθύνθηκε στο Βελεστίνο, όπου αντιμετωπίστηκε από τον συνταγματάρχη Σμολένσκη και την ταξιαρχία του.

Με πεσμένο το ηθικό, οι Έλληνες υπέστησαν και νέα ήττα στα Φάρσαλα, στις 24 Απριλίου. Ο Σμολένσκης διατάχθηκε να εγκαταλείψει το Βελεστίνο και να μεταβεί με τις δυνάμεις του στον Δομοκό, όπου ο Έλληνες προετοίμαζαν νέα γραμμή άμυνας. Μάταια, όμως, αφού ο υπέρτερος τουρκικός στρατός πέτυχε μια ακόμη νίκη στις 5 Μαΐου, έχοντας πλέον ανοιχτό το δρόμο για την Αθήνα. Σε μια ύστατη προσπάθεια, ο Σμολένσκης, που αποδείχθηκε ο πιο αξιόπιστος στρατιωτικός, διατάχθηκε από τον διάδοχο Κωνσταντίνο να κρατήσει το πέρασμα στις Θερμοπύλες. Δεν χρειάστηκε, γιατί επενέβησαν οι Μεγάλες Δυνάμεις.

Μετά το αίμα και τα... γρόσια

Η Ελλάδα αναγκάστηκε να πληρώσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό ως πολεμικές αποζημιώσεις, καθώς και να παραχωρήσει ένα μικρό κομμάτι γης της Θεσσαλίας στην Τουρκία. Η ελληνική κυβέρνηση του Δημητρίου Ράλλη, για να πληρώσει το ποσό αυτό υποχρεώθηκε να παραχωρήσει στην Επιτροπή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου όλες τις θεωρούμενες επαρκείς προσόδους για αποζημίωση. Για την εξόφληση του δημόσιου χρέους εκχωρήθηκαν στην ΕΔΟΕ τα μονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων, παιγνιοχάρτων, τσιγαρόχαρτου, ναξίας σμύριδος (η ναξιακή σμύριδα υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά ορυκτά για μεγάλη περίοδο, καθώς η Νάξος αποτελεί τη μοναδική σμυριδοπαραγωγική περιοχή της Ευρώπης), ο φόρος κατανάλωσης καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιώς.

Η συνθηκολόγηση του 1897, ήταν σίγουρα ταπεινωτική για το ελληνικό έθνος, αφού απωλέσθηκαν προσωρινά - μέχρι το 1908 - κάποιες από τις ελευθερίες για τις οποίες αγωνίστηκαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.