Τα κακά νέα: Μία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης είναι θέμα χρόνου – Τα καλά; Ο χρόνος στη γεωλογία μετράει πολύ διαφορετικά

Μεγάλο αφιέρωμα στη Σαντορίνη κάνει το CNN, το οποίο, μάλιστα, χαρακτηρίζει «θέμα χρόνου» μία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου στο κυκλαδίτικο νησί.  

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα, «όπου κι αν γυρίσετε το βλέμμα σας στη Σαντορίνη - στα σεληνιακά τοπία, τις μαύρες και κόκκινες παραλίες, ή τα βότσαλα από στερεοποιημένη λάβα -, θυμάστε ότι βρίσκεστε σε ένα ηφαίστειο. Η συγκλονιστική ομορφιά του ελληνικού νησιού είναι αποτέλεσμα της βίαιης ηφαιστειακής ιστορίας της περιοχής.

Η Σαντορίνη είναι διάσημη για την εκπληκτική καλντέρα της σε σχήμα ημισελήνου. Η μισή από αυτήν είναι βυθισμένη - καθιστώντας την τη μοναδική βυθισμένη καλντέρα στον κόσμο. Δημιουργήθηκε πριν από περίπου 3.600 χρόνια, κατά τη διάρκεια μίας από τις μεγαλύτερες γνωστές ηφαιστειακές εκρήξεις. Ήταν μία έκρηξη τόσο ισχυρή, που κατέστρεψε την αρχαία πόλη της Σαντορίνης, το Ακρωτήρι, και επέφερε θανάσιμο πλήγμα στον ναυτικό Μινωικό πολιτισμό που, εκείνη την εποχή, ανέπτυσσε δραστηριότητα στο νησί.

Σήμερα, η Σαντορίνη -γνωστή και ως Θήρα- είναι ένας από τους δημοφιλέστερους νησιωτικούς προορισμούς της Ελλάδας, με πολυτελείς βίλες και θέρετρα για τους A-listers επισκέπτες, καθώς και ονειρικά σκηνικά για πολυτελείς γάμους και φωτογραφήσεις. Δεν είναι περίεργο που είναι μια από τις πιο πολυφωτογραφημένες τοποθεσίες στον πλανήτη. Κάθε βράδυ, η ζωή στο νησί κάνει παύση για το παγκοσμίου φήμης ηλιοβασίλεμα. Καθώς η “χρυσή” ώρα πλησιάζει, το γαλανόλευκο θολωτό χωριό της Οίας γεμίζει ασφυκτικά. Όσο ο ήλιος βυθίζεται πίσω από τους βράχους της καλντέρας, ο ουρανός αλλάζει μεταξύ κόκκινων, πορτοκαλί και ροζ αποχρώσεων. Λίγοι συνειδητοποιούν ότι κάτω από το υπνωτιστικό καλειδοσκόπιο των χρωμάτων βρίσκεται ένα ενεργό ηφαίστειο.

Πάνω από 100 εκρήξεις τα τελευταία 400.000 χρόνια

Όπως σημειώνει, το νησί αποτελεί μέρος ενός από τα σημαντικότερα ηφαιστειακά πεδία στην Ευρώπη, του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου. Αυτό, τα τελευταία 400.000 χρόνια έχει δει πάνω από 100 εκρήξεις. Μέρος του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος αποτελεί το Κολούμπο, το πιο ενεργό υποθαλάσσιο, και δυνητικά επικίνδυνο, ηφαίστειο της Ανατολικής Μεσογείου. Βρίσκεται περίπου 9 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σαντορίνης και αποτελεί μέρος του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος.

Το Κολούμπο, βυθισμένο Αιγαίο Πέλαγος, είναι ήσυχο εδώ και σχεδόν 400 χρόνια. Αλλά δε «κοιμάται». Την τελευταία φορά που εξερράγη, το 1650, σκότωσε 70 ανθρώπους και προκάλεσε τσουνάμι ύψους 40 μέτρων. Ισχυροί σεισμοί και μετασεισμοί σημειώθηκαν, ενώ απελευθερώθηκαν τοξικά αέρια και καπνοί. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι, μία πιθανή έκρηξη του Κολούμπο θα μπορούσε να προκαλέσει όλεθρο. Το ηφαίστειο έχουν επισκεφθεί μερικές από τις μεγαλύτερες ωκεανογραφικές αποστολές του κόσμου ενώ, τα τελευταία 20 χρόνια, έχει αυξηθεί η παρακολούθησή του.  Ένα από τα μεγαλύτερα αμερικανικά ερευνητικά σκάφη, το πλοίο βαθιάς γεώτρησης JOIDES Resolution, ταξίδεψε στη Σαντορίνη για την πρώτη του αποστολή στη Μεσόγειο μεταξύ Δεκεμβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023. Όπως λέει ο ηφαιστειολόγος και συν-αρχηγός της αποστολής Tim Druitt, το πλοίο έφερε στην περιοχή “ένα ολόκληρο πλωτό εργοστάσιο”. Ικανό να κάνει υποθαλάσσιες γεωτρήσεις βάθους άνω των 8.000 μέτρων, οι ερευνητές συνέλεξαν ιζήματα που δεν είχαν φτάσει μέχρι σήμερα για να προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν την ιστορία της ηφαιστειότητας στην περιοχή.

Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας αναμένονται αργότερα μέσα στο 2023. Συνολικά, θα βοηθήσουν τους επιστήμονες, όχι μόνο να προβλέψουν πιθανές μελλοντικές εκρήξεις, αλλά και να αποκωδικοποιήσουν τη συμπεριφορά και άλλων ενεργών ηφαιστείων στον κόσμο, τα οποία μπορεί να είναι επικίνδυνα για τις κοινότητες των ανθρώπων που ζουν κοντά τους. Αντικείμενο της έρευνας είναι και οι σχέσεις μεταξύ ηφαιστείων και σεισμών».

Στο μέσο μίλησε και η γεωλόγος ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εύη Νομικού, η οποία έχει λάβει μέρος σε κάθε αποστολή που έχει πραγματοποιηθεί στο νησί την τελευταία 20ετία. «Σταδιακά φτιάχνουμε ένα γεωλογικό παζλ που δείχνει ποια μέρη ήταν αρχικά στεριά και ποια μέρη ήταν νερό. Εάν μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις προηγούμενες εκρήξεις και τον αντίκτυπό τους, έχουμε έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων», τόνισε.

«Θέμα χρόνου»

Οι ειδικοί που παρακολουθούν τη δραστηριότητα του Κολούμπο προειδοποιούν ότι είναι μόνο θέμα χρόνου μία μεγάλη έκρηξη. Η έννοια του χρόνου, όμως, στη γεωλογία, είναι εντελώς διαφορετικός με την πραγματική ζωή. Όπως σημειώνει κτηματομεσίτης που διαχειρίζεται ακίνητα στη Σαντορίνη, «η ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν μπαίνει ποτέ στη συζήτηση» κατά τις αγοραπωλησίες.

Όταν εκραγεί, το Κολούμπο μπορεί να δημιουργήσει πίδακα λάβας δεκάδων χιλιομέτρων σε ύψος ενώ εξίσου πιθανή είναι και η πρόκληση τσουνάμι. Πριν από περίπου 10 χρόνια, όταν και παρατηρήθηκε αυξημένη δραστηριότητα, προκλήθηκαν ανησυχίες οι οποίες, ωστόσο, έκτοτε υποχώρησαν. «Στην περίπτωση που παρατηρήσουμε αυξημένη δραστηριότητα στο Κολούμπο, θα πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή. Τα καλά νέα είναι ότι τα ηφαίστεια δίνουν πολλές προειδοποιήσεις», επισημαίνει ο Druitt.