Τήνος: Γενική κωδωνοκρουσία στο ολόλευκο κυκλαδονήσι

Η ΤΗΝΟΣ, ολόλευκη, καταμεσής στο Αιγαίο πέλαγος, ανήκει στις Κυκλάδες και είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος, μετά τη Νάξο και την Ανδρο. Η αρχιτεκτονική καθώς και αρκετά στοιχεία του νησιού, είναι ιδιαίτερα επηρεασμένα από την διάρκεια της Ενετοκρατίας. Η Τήνος ήταν ίσως το τελευταίο μέρος της Ελληνικής επικράτειας που υπέκυψε στους Τούρκους, μετά από αλλεπάλληλες αποτυχημένες προσπάθειες. Στο τέλος του 1823 βρέθηκε η Εικόνα της Παναγίας που θεωρήθηκε το σημαντικότερο ιερό μήνυμα του Ελληνορθόδοξου Χριστιανισμού, για το δίκαιο της Επανάστασης. Στο νησί είχαν καταφθάσει σημαντικά πρόσωπα της Επανάστασης για να προσκυνήσουν, ανάμεσά τους οι Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Νικηταράς και Μακρυγιάννης. Ενας ακόμη σημαντικός σταθμός στην Τήνο, είναι ο τορπιλισμός της «Ελλης» τον Δεκαπενταύγουστο του 1940 στο λιμάνι της Τήνου και η έναρξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου στην Ελλάδα.

Η εύρεση της θαυματουργής εικόνας

Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας (Παναγία της Τήνου) χτίστηκε στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (με θαυματουργό τρόπο), το 1823, μετά από όραμα της Μοναχής Πελαγίας. Κατά το έτος 1821, η Θεοτόκος είχε χαρίσει την πρώτη φανέρωση της θέλησής Της με την εμφάνισή της στο όνειρο ενός απλού γέροντα κηπουρού, του μπάρμπα Μιχάλη Πολυζώη καθοδηγώντας τον να πάει στο χωράφι του Αντωνίου Δοξαρά, να σκάψει και να βρει το εικόνισμά της. Η προσπάθεια έμεινε άκαρπη, ωστόσο δύο χρόνια αργότερα η Μοναχή Πελαγία για τρεις συνεχόμενες εβδομάδες (Κυριακή 9,16,23/07/1822), έβλεπε στον ύπνο της την Παναγία να της ζητά να οργανώσει ανασκαφές για να ξεθάψουν και να ανακαινίσουν το ναό Της. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν στις αρχές Σεπτεμβρίου 1822, από τις οποίες αποκαλύφθηκαν τα ερείπια παλαιού ναού του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, όχι όμως και η εικόνα. Ηταν 30/1/1823 όταν η αξίνα του Δημ. Βλάσση εθελοντή εργάτη από το χωριό Φαλατάδος προσκρούει στο θαυματουργό εικόνισμα του Ευαγγελισμού χωρίζοντάς το στα δύο, μεταξύ της εικονιζόμενης Θεοτόκου και του Αρχαγγέλου.

Ο ναός της Ευαγγελίστριας

Την εύρεση της Θείας Εικόνας ακολούθησε η οικοδόμηση του ιερού ναού της Ευαγγελίστριας, όπου μέχρι τα μέσα του 1832 είχε ανεγερθεί η ανατολική πτέρυγα του συγκροτήματος, το τμήμα ανατολικά του καμπαναριού και το τμήμα ανατολικά της κεντρικής εισόδου. Το σύνολο των εργασιών ανέγερσης ολοκληρώθηκε το 1880. Ο επιβλητικός ναός της Παναγίας της Τήνου χτισμένος στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, σύμφωνα με το όραμα της Αγίας Πελαγίας,  βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην Χώρα της Τήνου. Ο ρυθμός της εκκλησίας είναι τρίκλιτη Βασιλική με τρούλο από την Αγία Τράπεζα, το δε καμπαναριό ύψους 29 μ. δεσπόζει από κάθε σημείο.

ΤΑ ΤΗΓΑΝΙΤΖΙΔΙΚΑ

Τις ημέρες του Ευαγγελισμού, κατά τον 19^ο αιώνα, υπήρχε αυξητική τάση προσκυνητών στο νησί. Ηδη από τις 22 Μαρτίου, η Χώρα ήταν εορτάζουσα και κάθε λίγο κατέπλεαν στο λιμάνι ατμόπλοια γεμάτα προσκυνητές.

Σύμφωνα με τον οδηγό της Ελλάδας, το 1875, στην Τήνο υπήρχαν 13 καφενεία, 4 ξενοδοχεία και 15 οινοπωλεία, που όλα την περίοδο των πανηγυριών μετατρέπονταν σε μαγειρεία. Ωστόσο, δεν αρκούσαν για να εξυπηρετήσουν τα πλήθη των προσκυνητών, και τότε παρατηρείται το φαινόμενο της αλλαγής χρήσης των καταστημάτων τις εορταστικές περιόδους και τη μετατροπή τους σε μαγειρεία και κυρίως τηγανιτζίδικα.

«Πολλοί συμπατριώτες μου τα έχουν προλάβει μέχρι και τη δεκαετία του’60» αναφέρει στο «ΕτΚ» ο Νίκος Γκύζης, επιμελητής της βιβλιοθήκης του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελίστριας Τήνου, αναφέροντας το παλιό κουρείο του μπάρμπα Βαγγέλη του Σαρρή και του μπάρμπα Γιακουμή του Κάγκα στην οδό Ευαγγελίστριας.

Υπαίθριοι πάγκοι πώλησης φαγητού και υπαίθρια μαγειρεία – τα τηγανιτζίδικα- ξεφύτρωναν, το ένα μετά το άλλο, για να εξυπηρετήσουν τους προσκυνητές, τα οποία εξοπλίζονταν με μεταλλική ή πήλινη φουφού με κάρβουνα.

Τα προσφερόμενα είδη ήταν συνήθως μπακαλιάρος, κεφτέδες, ρεβυθοκεφτέδες, μαραθοκεφτέδες και τηγανιτές πατάτες. Τα τηγάνια έπαιρναν ‘φωτιά’, αμέσως μετά τη θεία λειτουργία, ώστε η μυρωδιά να προσελκύει τους πεινασμένους προσκυνητές. Το πρώτο σουβλατζίδικο, όπως λέει ο κ. Γκύζης, άνοιξε στην Τήνο τη δεκαετία του ’60, παίρνοντας τη σκυτάλη από τα τηγανιτζίδικα, κυρίως εκείνων που ήταν υπαίθρια, ενώ τα επίσημα όπως του μπάρμπα Γιώργη του Λιανού, του μπάρμπα Χρίστου, τα Μπακαλιαράκια και του Φύσα επιβίωσαν για αρκετά χρόνια ακόμη.

*

ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ 25^Ης ΜΑΡΤΙΟΥ, παραμονή του Εορτασμού του Ευαγγελισμού, στις 19.00 τέλεση Μεγάλου Αρχιερατικού Εσπερινού στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Τήνου και στις 23.00 ακολουθεί τέλεση Ιεράς Αγρυπνίας. Ανήμερα της εορτής, 25^η Μαρτίου, στις 07.00 τέλεση όρθρου Ιεράς Πανηγύρεως, γενική κωδωνοκρουσία όλων των ναών, έπαρση της σημαίας στην πλατεία Παντάνασσα, στις 09.00 τέλεση Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας, στις 10.30 π.μ. τέλεση Πανηγυρικής Δοξολογίας, Λιτάνευση της Πανσέπτου Εικόνας της Μεγαλόχαρης στην πόλη της Τήνου, δέηση από την εξέδρα της πλατείας Παντανάσσης και εκφώνηση του πανηγυρικού (www.panagiatinou.gr).

Info

-Απόσταση: Στην Τήνο φτάνετε ακτοπλοϊκώς είτε από το λιμάνι της Ραφήνας είτε από το λιμάνι του Πειραιά.  Από Ραφήνα το ταξίδι διαρκεί 1 ώρα και 40 λεπτά (με το ταχύπλοο) ή 4 ώρες (με το συμβατικό πλοίο) και από Πειραιά 2,5 ώρες ή 5 αντίστοιχα. Εναλλακτικά, από Μύκονο που διαθέτει και αεροδρόμιο, ή Σύρο.

-Διαμονή: Στην Χώρα θα βρείτε ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα, πολλά από τα οποία ξεκινούν αυτές τις μέρες τη λειτουργία τους για τη φετινή σεζόν (www.tinos.gr).

Tips

-Γιορτή του Ευαγγελισμού: Η γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, αποτελούσε το κύριο πανηγύρι της Παναγίας της Τήνου, τουλάχιστον μέχρι το πρώτο τέταρτο του 20^ου αιώνα (σ.σ. τέσσερα είναι τα μεγάλα πανηγύρια -30/1 επέτειος εύρεσης της θαυματουργής εικόνας, 25/3 Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, 23/7 επέτειος του οράματος της Αγίας Πελαγίας, 15/8 εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου). Στις μέρες μας, δεν έχει την αίγλη του παρελθόντος, ωστόσο, στο νησί φτάνουν περί τις 3.000 – 4.000 κόσμος.

-Χωριά: Πάνω από 45 χωριά υπάρχουν στην Τήνο, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως καμάρες, μαρμάρινες βρύσες, σκαλιστά υπέρθυρα, λουλουδιασμένες αυλές με πεζούλια, κατώγια, φούρνοι, πηγάδια με πλύστρες κτλ., μεταξύ των οποίων Πάνορμος – επίνειο του Πύργου-, Υστέρνια χτισμένο αμφιθεατρικά με υπέροχη θέα, Καρδιανή από τα ομορφότερα χωριά, Αγάπη, Αετοφωλιά, Αρνάδος κοντά στο μοναστήρι της Αγ. Πελαγίας, Βωλάξ με πελώριους ογκόλιθους, Δυο Χωριά, Καλλονή, Κάμπος, Κτικάδος, Κώμη, Μέση, Μυρσίνη, Μπερδεμιάρος, Μουντάδος, Τριπόταμος, Τριαντάρος, Ταραμπάδος, Φαλατάδος κ.ά.

-Περιστεριώνες: Δείγματα μοναδικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, κτισμένοι κυρίως σε πλαγιές, με προσανατολισμό προς το νερό. Υπολογίζονται 800 – 1300 περιστεριώνες στο νησί, με τους περισσότερους να βρίσκονται στον Ταραμπάδο, αλλά και στις κοιλάδες της Αγάπης, της Ποταμιάς, της Λειβάδας, της Καρδιανής.

-Πύργος: Το μεγαλύτερο χωριό της Τήνου (25 χλμ. από Χώρα), γενέτειρα του Χαλεπά, του Νικηφόρου Λύτρα, του Γιάννη Γαΐτη, λειτουργεί Σχολή Καλή Τεχνών για μαρμαρογλυπτική, και επίσης είναι το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών, το σπίτι – μουσείο Γιαννούλη Χαλεπά (τηλ. 22830 31262) και το μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, ώρες λειτουργίας 10.00 – 18.00, εκτός Τρίτης (τηλ. 22830 31290).

-Ξώμπουργο: Επιβλητικός ο γρανιτένιος βράχος ύψους 641 μ. του Ξώμπουργου ή Εξώμβουργου.

-Μουσεία/ Μονές: Αρχαιολογικό μουσείο, ανοιχτά 08.00 – 15.00, εκτός Τρίτης (τηλ. 22830 29063), Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού με μόνιμη έκθεση του Γιαννούλη Χαλεπά και περιοδικές εκθέσεις (τηλ. 22830 29070), Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών, Μαυσωλείο ΕΛΛΗΣ, Μουσείο Αντωνίου Σώχου με γλυπτά εντός του Ιερού Ιδρύματος της Παναγίας Τήνου, Μονή Ουρσουλίνων και Μονή Ιησουιτών με το Αγροτικό μουσείο στα Λουτρά, Μονή Κεχροβουνίου και μουσείο με παλιές εικόνες, εκκλησιαστικά αντικείμενα κ.ά.

-Τοπικά προϊόντα/γεύσεις: λούζα, τηνιακό λουκάνικο με σκόρδο, σύγκλινο (μικρά κομμάτια χοιρινού κρέατος), τυροκομικά (πέτρωμα – το παραδοσιακό φρέσκο μαλακό τυρί της Τήνου-, γραβιέρα, μυζήθρα, κοπανιστή, καρίκι – το τηνιακό ‘μπλε’ τυρί που ωριμάζει μέσα σε κολοκύθα-), αγκινάρες, πιτσούνια (μικρά περιστέρια), θυμαρίσιο μέλι, κάπαρη, λιαστές ντομάτες, σύκα, φρουτάλια (ομελέτα με πατάτες και ντόπια λουκάνικα), ξεροτήγανα, αμυγδαλωτά, παστέλι σε φύλλο λεμονιάς, πορτοκαλόπιτα, ψάρια, τοπική μπύρα κ.ά. (σ.σ. κάθε Μάιο, από το 2015, πραγματοποιείται στο νησί το φεστιβάλ γαστρονομίας «Tinos Food Paths»).