Ιερισσός Χαλκιδικής: Ο καγκελευτός χορός και οι παραδόσεις

ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟ της Χαλκιδικής, την Ιερισσό, έδρα του δήμου Αριστοτέλη, αναβιώνει το έθιμο του Καγκελευτού χορού. Πρόκειται για μεικτό κυκλικό ιστορικό και αργόσυρτο χορό που χορεύεται τις ημέρες του Πάσχα, ιδιαίτερα την Τρίτη μέρα, στην περιοχή «Μαύρο Αλώνι».

Τότε, οι χορευτές, σε κοινό κύκλο με τους άντρες μπροστά και τις γυναίκες να ακολουθούν, πιασμένοι αγκαζέ θηλυκωτά, με εξαίρεση τους δυο πρώτους οι οποίοι πιάνονται με μαντήλι από τα χέρια, κινούνται σύμφωνα με τις επιταγές του τραγουδιού. Οι στίχοι προστάζουν τον πρωτοσυρτή και τον πρωτοκαγκιλευτή να «βιργουκαγκιλέψουν» τον χορό.

Ετσι σχηματίζουν με τα χέρια τους καμάρα, κάτω από την οποία περνούν όλοι οι χορευτές σχηματίζοντας πολλές σειρές σαν σπείρες (καγκέλι). Ο χορός τελειώνει όταν περάσουν όλοι οι χορευτές και ο χορός ξαναπάρει την αρχική του μορφή σε ανοιχτό κύκλο.

Το Μαύρο Αλώνι

«Μαύρο Αλώνι» ονομάζεται η τοποθεσία στην Ιερισσό, όπου το 1821, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης της Χαλκιδικής, το 1821, οι Τούρκοι κατά τη διαταγή του Σιντίκ Γιουσούφ Μπέη, έσφαξαν 400 Ιερισσιώτες. Με ύπουλο τρόπο, είχε υποσχεθεί γενική αμνηστία σ’ όλους όσους θα παραδινόταν. Αφού παραδόθηκαν 400 Ιερισσιώτες, τους ανάγκασε με την απειλή των όπλων να χορεύουν. Σε κάθε στροφή του χορού, τα σπαθιά των Τούρκων έσφαζαν και από έναν χορευτή.

Εκτοτε, για να τιμηθεί εκείνη η θυσία, κάθε χρόνο, την Τρίτη μέρα του Πάσχα, τελείται τρισάγιο και στη συνέχεια στήνεται χορός, με τη συμμετοχή ντόπιων και επισκεπτών. Πρόκειται για τον Καγκελευτό χορό που περιγράφουμε πιο πάνω, με το τραγούδι να συνοδεύεται από υπονοούμενα για την πολυπόθητη λευτεριά.

Στη μνήμη των Ιερισσιωτών

Η συμμετοχή της Ιερισσού στον Επαναστατικό Αγώνα του 1821 αποδεικνύεται από έγγραφα Ιερισσιωτών Αγωνιστών της περιόδου αυτής, που βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Η μνήμη αυτών των ηρωικών Ιερισσιωτών, αλλά και των Χαλκιδικιωτών αγωνιστών τιμάτε την Τρίτη μέρα του Πάσχα.

Το εύλογο ερώτημα που τίθεται, γιατί το μνημόσυνο γίνεται την Τρίτη ημέρα Πάσχα, ενώ τα σχετικά γεγονότα διαδραματίζονταν το Δεκέμβρη του 1821, φέρει απάντηση  στο θρησκευτικό έθιμο των ορθόδοξων κατοίκων των Βαλκανικών χωρών και του ελληνικού χώρου, να εορτάζουν την Ανάσταση στα μνήματα με την τέλεση τρισαγίων και παραπλήσια, αναστάσιμα  έθιμα (όπως π.χ. συμφαγία με τους νεκρούς) εκδοχή που ίσως αιτιολογεί γιατί παλαιότερα οι ντόπιοι, εκτός από τον συμβολικό Καγκελευτό Χορό, συνήθιζαν να παραμένουν όλη τη μέρα και να τρώνε στον χώρο του Μαύρου Αλωνιού.

*ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ, μετά τη Θεία λειτουργία στο ναό της Γέννησης της Θεοτόκου, ξεκινά η πομπή, όπου άντρες και γυναίκες κρατώντας εικόνες και εκκλησιαστικά λάβαρα (μπαριάκια), με την ελληνική σημαία να προπορεύεται, ξεκινούν τη διαδρομή για το Μαύρο Αλώνι. Η διαδρομή περνά από την περιοχή που ήταν χτισμένη η παλιά Ιερισσός, πριν τον καταστρεπτικό σεισμό του 1932, και που παλιότερα ήταν η αρχαία Ακανθος. Οταν φτάσουν στον χώρο του Αλωνιού ψάλλεται επιμνημόσυνη δέηση, προσφέρεται καφές -ο γνωστός ζωγραφίτικος (ελληνικός καφές αρκετά αραιωμένος) και κεράσματα. Ακολουθούν χοροί που χορεύονται από όλους και τελειώνουν πάντα με τον Καγκελευτό χορό. Με το που τελειώνει ο χορός όλοι μαζί, κατεβαίνουν με τις εικόνες και τα λάβαρα από διαφορετική διαδρομή.

Info

-Απόσταση: Από Αθήνα θα διανύσετε 612 χλμ. μέχρι την Ιερισσό, ακολουθώντας την εθνική οδό για Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια, τη διαδρομή για Πολύγυρο και τις σχετικές πινακίδες για Αγιον Ορος. Αλλη επιλογή είναι να φτάσετε Θεσσαλονίκη αεροπορικώς στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» και στη συνέχεια οδικώς. Επιλογές για πρόσβαση από Θεσσαλονίκη είναι και μέσω της Εγνατίας Οδού για Καβάλα, έξοδος για Σταυρό, Αγιον Ορος και στη συνέχεια τις πινακίδες. Η χιλιομετρική απόσταση είναι περίπου η ίδια, η διαδρομή διαφέρει. Από Θεσσαλονίκη τα χιλιόμετρα που θα διανύσετε είναι 112 χλμ.  

Tips

-Πολιτιστικό Κέντρο Ιερισσού: Η φημισμένη συλλογή των 28 έργων, του αείμνηστου δημιουργού Ευθύμιου Βαρλάμη, με τίτλο «ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ», εκτίθεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Ιερισσού, και περιέχει πίνακες ζωγραφικής μεγάλων διαστάσεων, γλυπτά και εγκαταστάσεις, τα οποία, όλα μαζί, σε συνδυασμό με τη μουσική, το φως και την αρχιτεκτονική, προσφέρουν στους επισκέπτες ένα μοναδικό βίωμα (σ.σ. τα εγκαίνια της έκθεσης πραγματοποιήθηκαν στις 13/4).

- Τρισδιάστατη προβολή: Στην ειδική αίθουσα τρισδιάστατων προβολών που διαθέτει ο Δήμος Αριστοτέλη, 75 θέσεων, προβάλλεται, η νέα στερεοσκοπική κινηματογραφική ταινία των  Δ.Καλαϊτζή- Π. Παπαγιάννη  με τίτλο "φως μοναχοίς άγγελοι", ένα οδοιπορικό στο Αγιο Ορος (τηλ. 23770 21130, 21121).     

-Αρχαίο Νεκροταφείο: Τα σημαντικότερα και πολυπληθέστερα στοιχεία που υπάρχουν για τους κατοίκους και την κοινωνική δομή της αρχαίας Ακάνθου, προέρχονται από τις ανασκαφές του νεκροταφείου, το οποίο εκτείνεται στον οικισμό της Ιερισσού καταλαμβάνοντας έκταση πάνω από 60 στρ.

-Ακανθος – Ερισσός – Ιερισσός: Η θέση της Ακάνθου τοποθετείται σε τρεις λόφους που βρίσκονται 600 περίπου μέτρα νοτιοανατολικά της Ιερισσού. Η Ακανθος αποικίστηκε στα μέσα του 17^ου αιώνα, από κατοίκους της Ανδρου.