Απείρανθος Νάξου: Το πετρόκτιστο χωριό της ποίησης και της μελωδίας

Η ΑΠΕΙΡΑΝΘΟΣ,  ή τ’ Απεράθου όπως την ονομάζουν στην τοπική διάλεκτο, σε απόσταση 28 χλμ. από την Χώρα της Νάξου, καλωσορίζει χιλιάδες επισκέπτες κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 600 περίπου μέτρων, στην ενδοχώρα της Νάξου, στις ανατολικές υπώρειες του όρους Φανάρι, και περηφανεύεται για την αρχιτεκτονική της, τις παραδόσεις της, τα ήθη και τα έθιμα, την ιστορία της.

Είναι το χωριό του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Μανώλη Γλέζου και η γενέτειρα του άλλοτε πρωθυπουργού Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, πατέρα του μετέπειτα επίσης πολιτικού, Αριστείδη Πρωτοπαπαδάκη, όπως και του Μίκη Πρωτοπαπαδάκη.

Στην είσοδο της Απειράνθου είναι ο εντυπωσιακός πύργος Ζευγώλη (Zevgolis) του 17ου αιώνα, χτισμένος πάνω σε βράχο, ο οποίος αποτελεί και το σημείο εκκίνησης για την περιήγηση στα ενδότερα του χωριού, χαρακτηρισμένου ως παραδοσιακός οικισμός από το 1978.

Περί τους 550 είναι οι μόνιμοι κάτοικοι τ’ Απεράθου, και 120 στους παραλιακούς οικισμούς Μουτσούνα, Λιγαρίδια, Κανάκη, Κλειδός, Πάνερμος. Πολλοί έχουν την ικανότητα να «μιλούν» με στίχους -τ' Απεράθου είναι «το χωριό που στιχουργεί»-, κάνοντας, μεταξύ άλλων, τον τόπο ξεχωριστό.

Επισκεφτήκαμε το αρχαιολογικό μουσείο, ωστόσο τα υπόλοιπα τέσσερα μουσεία που υπάρχουν στο χωριό – το Γεωλογικό, των Εικαστικών Τεχνών στο ισόγειο του κτιρίου του Πολιτιστικού Κέντρου, το λαογραφικό και το μουσείο Φυσικής Ιστορίας- μέχρι τη στιγμή του ρεπορτάζ μας, δεν λειτουργούσαν.

Σύμφωνα με πληροφορίες του «ΕτΚ» τα τέσσερα μουσεία βρίσκονται στη διαδικασία αλλαγής καταστατικού και μόλις ξεμπλοκάρει από την ελληνική γραφειοκρατία, θα ξεκινήσουν τη λειτουργία τους και θα είναι επισκέψιμα στο κοινό.

Επίσης, από το 1964, υπάρχει και η βιβλιοθήκη του Νίκου Ν. Γλέζου, η μεγαλύτερη στις Κυκλάδες και από τις μεγαλύτερες της Ελλάδας, αφιερωμένη στη μνήμη του Νίκου Γλέζου (σ.σ. αδελφού του Μανώλη Γλέζου) που εκτελέστηκε από τους Ναζί στις 10 Μαΐου 1944.

Συνεταιρισμός παραδοσιακής τέχνης

Απεραθίτικα υφαντά δουλεμένα με μεράκι και αγάπη, με σεβασμό στην παράδοση, υφαίνουν ακόμη και σήμερα οι 19 κυρίες του Συνεταιρισμού Παραδοσιακής Τέχνης Γυναικών Απεράθου, το εκθετήριο του οποίου βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, απέναντι από την Παναγία την Απεραθίτισσα.

Ο συνεταιρισμός ιδρύθηκε το 1987 με πρωτοβουλία του τότε κοινοτάρχη Μανώλη Γλέζου, και σκοπός του, ακόμη και στις μέρες μας, είναι να γίνουν γνωστά στους πολυάριθμους επισκέπτες του χωριού, όλα τα προϊόντα της Απεραθίτικης τέχνης, όπως τα χειροποίητα υφαντά που φτιάχνονται στην κρεβαταριά –τον αργαλειό όπως τον λένε στ’ Απεράθου- με τον παραδοσιακό τρόπο.

Κουρτίνες και τραπεζομάντηλα, μαξιλαροθήκες, τσάντες, πετσετοθήκες, χράμια κ.ά. υφαίνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα οι γυναίκες στο εργαστήρι τους, που βρίσκεται σε παραδοσιακό σπίτι, στο μέσο του χωριού, τα οποία και πουλάνε στο εκθετήριο του συνεταιρισμού (τηλ. 22850 61436).

Βυζαντινός πλούτος

Στο βυζαντινό πλούτο, μεταξύ άλλων, της περιοχής, εστιάζει ο πρόεδρος της Απειράνθου Γιώργος Μπάκαλος, ο οποίος όπως αναφέρει στο «Εθνος της Κυριακής», η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Κυριακής – ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της Νάξου-, πήρε το 1^ο βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς στα Ευρωπαϊκά Βραβεία 2018 (Europa Nostra Awards), στην κατηγορία «Διαφύλαξης».

Ο κ. Μπάκαλος συμπληρώνει ότι στην ευρύτερη περιοχή της Απειράνθου εντοπίζονται περί τις 50 βυζαντινές εκκλησίες, με τον Αγιο Ιωάννη το Θεολόγο να βρίσκεται στο στάδιο της αναστήλωσης και της αποκατάστασης του μνημείου.

Σ’ ότι αφορά την εκκλησία της Αγίας Κυριακής, η οποία βρίσκεται στη θέση Καλλονή (περίπου 3 χλμ. από την Απείρανθο), κοντά στα σμυριδορυχεία, χρονολογείται στην περίοδο της Εικονομαχίας, περίπου τον 9ο αιώνα, είναι ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία στα Βαλκάνια, και έχει πλήθος τοιχογραφιών με πιο χαρακτηριστική την απεικόνιση πτηνών με κορδέλες στο λαιμό, που βρίσκεται στην αψίδα του ιερού.

Στην εκκλησία μπορείτε να πάτε με τα πόδια από μονοπάτι μήκους 3 χλμ. που ξεκινάει από την είσοδο του οικισμού της Απειράνθου. Η διαδρομή διαρκεί περίπου μια ώρα ενώ το ίδιο μονοπάτι συνεχίζει μετά την εκκλησία και φθάνει μέχρι τα σμυριδορυχεία.

Tips

-Αρχαιολογικό μουσείο: Στο μέσο περίπου του χωριού, στον κεντρικό πεζόδρομο, το αρχαιολογικό μουσείο παρουσιάζει ευρήματα της Πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Τα σπουδαιότερα εκθέματα, λόγω της σπανιότητας τους, θεωρούνται οι δέκα λίθινες πλάκες με βραχογραφήματα σκηνών της καθημερινότητας, που βρέθηκαν στην Κορφή τ’ Αρωνιού, έναν παραλιακό λόφο στα ανατολικά της Νάξου. Ωρες λειτουργίας 08.30 – 16.00, εκτός Τρίτης (τηλ. 22850 61725, 29221).

-Παναγία Αργοκοιλιώτισσα: Κοντά στην Κόρωνο, στον οικισμό Αργοκοίλι, είναι το μοναστήρι της Παναγίας Αργοκοιλιώτισσας με τη θαυματουργή εικόνα. Η μονή γιορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής και γίνεται το μεγαλύτερο προσκύνημα της Νάξου, όπου συρρέουν εκατοντάδες πιστοί από όλα τα μέρη του νησιού.

-Σμύριδα Νάξου: Η σμύριδα (σ.σ. στην αρχαία ελληνική σμύρις, στην τοπική διάλεκτο σμυρίγλι και ασμυρίγλι), είναι ορυκτό πέτρωμα που απαντάται στο νησί, στις πλαγιές του όρους Αμόμαξη ανάμεσα στους οικισμούς Κόρωνο και Απείρανθο, και χρησιμοποιείται ως αποξεστικό και λειαντικό, για μέταλλα, γυαλί, ξύλα ή πετρώματα, αλλά και ως αντιολισθητικό σε δάπεδα και δρόμους.

-Μουτσούνα: Επίνειο της Απειράνθου (9 χλμ.), φυσικό λιμάνι, απ’ όπου γινόταν η μεταφορά της σμύριδας. Ακόμη υπάρχουν οι παλιές εγκαταστάσεις του εναέριου σιδηρόδρομου που κατασκευάστηκε το 1925 για τη μεταφορά της σμύριδας, από τα ορυχεία της Κορώνου. Σήμερα η Μουτσούνα είναι ένας γραφικός παραθαλάσσιος οικισμός με ενοικιαζόμενα δωμάτια και ψαροταβέρνες.

-Πάνερμος: Νότια από τη Μουτσούνα ξεκινάει ο παραλιακός δρόμος που οδηγεί στους μικρότερους οικισμούς Ληγαρίδια, Κανάκι και Κλειδός και στις πανέμορφες παραλίες τους, καταλήγοντας στο απάνεμο λιμάνι του Πανέρμου. Στο λόφο πάνω από τον όρμο, βρίσκονται τα λείψανα της προϊστορικής Aκρόπολης των Αμυγδαλιών, που είναι ο αρχαιότερος οικισμός της περιοχής της Απειράνθου.

-Τοπικά προϊόντα/γεύσεις Νάξου: Τυροκομικά (γραβιέρα Νάξου προϊόν ΠΟΠ, αρσενικό ή κεφαλοτύρι, μυζήθρα, κοπανιστή, λαδοτύρι κ.ά.), θυμαρίσιο μέλι, λάδι και ελιές, ντόπια κρέατα, κίτρο Νάξου, πατάτα, γλυκά κουταλιού, ρόστο (μπούτι χοιρινό με σκόρδο, ντομάτα, καρυκεύματα), κρασί, μπύρα Νάξου (ξανθιά και μαύρη), αμυγδαλωτά, κολοκυθοπαστίτσα, μανούρα με αυγά, σεφουκλωτή (πίτα με σέφουκλα – σέσκουλα), πάτουδο (κατσίκι ή αρνί γεμιστό με χόρτα και ρύζι), πατάτες πενταράτες (με κρεμμύδια σε ροδέλες στο τηγάνι), μελαχρινό (γλυκό), γαλακτομπούρεκο κ.ά.