Περαντζάδες σε κυκλαδίτικες καστροπολιτείες (pics)

Σίφνος

Στις Νοτιοδυτικές Κυκλάδες, ανάμεσα στη Σέριφο, την Κίμωλο και τη Μήλο, ταξιδεύουμε στη Σίφνο, στο νησί των ποιητών, των αγγειοπλαστών, του πολιτισμού, των γαστρονομικών αναζητήσεων (σ.σ. το 13^ο φεστιβάλ κυκλαδικής γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές» θα διεξαχθεί 5-7 Σεπτεμβρίου). Πρωτεύουσα είναι η Απολλωνία, το όνομα της οποίας προέρχεται από τη λατρεία του θεού Απόλλωνα στο νησί κατά την αρχαιότητα.

Ωστόσο, η παλιά πρωτεύουσα της Σίφνου, και ο πιο σημαντικός από τους οικισμούς του νησιού από αρχαιολογικής άποψης, είναι το Κάστρο (3,5 χλμ. από Απολλωνία). Στον οικισμό εισέρχεστε από τις έξι «λότζιες» -πύλες στοές-, οι οποίες κάποτε τον προστάτευαν σαν πολεμικοί πύργοι. Θα περιηγηθείτε ανάμεσα στα λευκά στενά σοκάκια, θα δείτε τα σπίτια κολλημένα το ένα πλάι στ’ άλλο, εκκλησάκια του 16ου και του 17ου αι. με τα διακοσμημένα δάπεδα, ενώ στο ψηλότερο σημείο του οικισμού βρίσκεται το κτήριο της καθολικής καθεδρικής εκκλησίας και εκεί κοντά σώζεται ως σήμερα η στήλη με την επιγραφή του Γιαννούλη Ντα Κορώνια από τον 14ο αιώνα.

Ανατολικά του Κάστρου ξεχωρίζει το γραφικό ξωκλήσι των «Εφταμάρτυρων» πάνω στο βράχο αλλά και η άπλετη θέα στο Αιγαίο πέλαγος!

Βορειότερα το αρχαίο μονοπάτι οδηγεί στην Παναγιά την Πουλάτη, χαρακτηρισμένο τοπίο «απείρου κάλλους» ενώ στα δυτικά, και κάτω από τους πρόποδες του λόφου του Κάστρου θα κολυμπήσετε στη μικρή βοτσαλωτή παραλία (σ.σ. ήταν το αρχαίο λιμάνι του νησιού) Γιαλός ή «Σεράλια» (ονομασία από τα σεράγια – τα παλάτια- που υπήρχαν παλιά στην περιοχή) αλλά και να γευματίσετε στα ταβερνάκια.

Στο Κάστρο λειτούργησε το πρώτο γνωστό σχολείο του νησιού (αρχές του 17ου αιώνα) καθώς και η φημισμένη Σχολή του Παναγίου Τάφου γνωστή και ως «Παιδευτήριο του Αρχιπελάγους», στη θέση που σήμερα βρίσκονται οι δίδυμες εκκλησίες Αγ. Στέφανος και Αγ. Γιάννης ο Καλυβίτης.

Οι μόνιμοι κάτοικοι στο Κάστρο υπολογίζονται περί τους 120, υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, καφέ ζαχαροπλαστεία, μπαράκια, μίνι μάρκετ. Πολύ ωραία είναι και η ανατολή του ηλίου από τον οικισμό!

*

Το Αρχαιολογικό μουσείο στεγάζεται σε διώροφο κτήριο στο εσωτερικό του Κάστρου και στις συλλογές του, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει επιτύμβια, αγάλματα, αρχιτεκτονικά μέλη από την αρχαϊκή μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή (6ος αιώνας π.Χ. - 1ος αιώνας π.Χ.), κεραμικά από το Κάστρο από τη γεωμετρική μέχρι και την ελληνιστική εποχή (8ος αιώνας π.Χ. - 2ος αιώνας π.Χ.), νομίσματα ενώ από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι η ανθεμωτή επίστεψη μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης, το κεφάλι από μαρμάρινο γυναικείο άγαλμα (4ος αι. π.Χ.), το κεφάλι κούρου από μάρμαρο (μέσα 6ου αι. π.Χ.), το μαρμάρινο ιωνικό κιονόκρανο, η μαρμάρινη επιτύμβια στήλη ελληνιστικών χρόνων. Ωρες λειτουργίας καθημερινά, εκτός Τρίτης, 08.30 – 16.00 (τηλ. 22840 31022).

Νάξος

Στη Νάξο, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, με έκταση 430 τ.χλμ., με το που φτάνετε στο λιμάνι, την προσοχή σας κλέβει αφενός η Πορτάρα -η τεράστια μαρμάρινη πύλη ενός εκατόμπεδου ναού-, στη βόρεια άκρη του λιμανιού, αφετέρου το ενετικό Κάστρο στο μέσο της ολόλευκης Χώρας, χτισμένο κατά τη διάρκεια της Δ’ Σταυροφορίας.

Η τοπική παράδοση αφηγείται ότι το Κάστρο το έκτισε ο Μάρκος Σανούδος Βενετός στρατιωτικός, πάνω στα ερείπια αρχαίας ακρόπολης, χρησιμοποιώντας υλικά από την αρχαία πόλη, η οποία είχε καταστραφεί από πειρατικές επιδρομές.

Το Κάστρο δεν επικοινωνούσε με τη θάλασσα, αλλά με το εσωτερικό του νησιού, για λόγους προστασίας. Είχε δε τρεις εισόδους, το «Παραπόρτι» η νότια πύλη, που είναι η βασική είσοδος, την περίφημη «Τρανή Πόρτα» η βόρεια είσοδος που σώζεται σήμερα η ξύλινη πόρτα, κι ακόμα μια νοτιοανατολική, το Πίσω Παραπόρτι, που σήμερα δεν σώζεται.

Από τους υποτιθέμενους δώδεκα πύργους του Κάστρου που το προστάτευαν σώζεται μόνον ένας, ο πύργος των Κρίσπι (ή Γλέζου), στον οποίο γίνονται εργασίες αναστήλωσης.

Τα στενά ανηφορικά δρομάκια οδηγούν στο ψηλότερο σημείο του Κάστρου, όπου βρίσκεται η Εμπορική Σχολή των Ιησουιτών, εκεί όπου φοίτησε για ένα χρόνο και ο Νίκος Καζαντζάκης. Σήμερα στο εν λόγω κτίριο στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, με πλούσια ευρήματα και μοναδικές συλλογές από τη νεολιθική εποχή μέχρι τα παλαιοχριστιανικά χρόνια. Στη δε ταράτσα του μουσείου, εντυπωσιακό είναι το ψηφιδωτό δάπεδο που απεικονίζει ημίγυμνη γυναικεία μορφή που ιππεύει θαλάσσιο τέρας. Οι ώρες λειτουργίας του μουσείου είναι 08.00 – 15.30, εκτός Τρίτης (τηλ. 22850 22725).

Δίπλα στο αρχαιολογικό μουσείο θα δείτε την Καπέλλα Καζάτζα, τη Σχολή των Ουρσουλινών, τα ερείπια του πύργου που η τοπική αφήγηση θέλει να είναι ο πύργος του Μάρκου Σανούδου, το Καθολικό Επισκοπικό Μέγαρο, το Πνευματικό Κέντρο της Καθολικής Εκκλησίας όπου φιλοξενούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις του Domus Festival (τηλ. 22850 22387, www.naxosfestival.com), τη Μητρόπολη των Καθολικών.

Αλλη μια μουσειακή λαογραφική συλλογή, ιδιωτική, του Βασίλη και της Κάθριν Κουτελιέρη, λειτουργεί στην παλαιά αγορά στην Χώρα της Νάξου, και στεγάζεται σε διαμορφωμένο μεσαιωνικό κτίσμα. Αποτελείται από αντικείμενα που έχουν συγκεντρώσει οι ιδρυτές της από το 1975 έως σήμερα. Ωρες λειτουργίας 10.00 – 14.00 & 19.00 – 22.00 (τηλ. 22850 25561).

*

Πορτάρα, το έμβλημα της Νάξου, στη βόρεια άκρη του λιμανιού, στο νησάκι «Παλάτια», ή «Νησί του Βάκχου. Πρόκειται για τη γιγαντιαία μαρμάρινη πύλη ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα, που κτίστηκε τον 6^ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση, εκεί, ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη κατά την επιστροφή του από την Κρήτη και στη συνέχεια την απήγαγε ο Διόνυσος με την ακολουθία του. Την κατασκευή του ναού, ξεκίνησε γύρω στο 530 π.Χ, ο τύραννος Λύγδαμις ο οποίος φιλοδοξούσε να δημιουργήσει έναν ναό παρόμοιο με εκείνον του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα. Το 524 π.Χ. ο Λύγδαμις αποκαθηλώθηκε από την εξουσία του από τους Λακεδαιμόνιους, τα έργα σταμάτησαν και ο ναός έμεινε ημιτελής. Αποτελείται από 4 κομμάτια μαρμάρου βάρους 20 τόνων.

Λήμνος

Στο όγδοο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας, τη Λήμνο, με έκταση 476 τετραγωνικά χιλιόμετρα, στο Βορειοανατολικό Αιγαίο, στο Θρακικό πέλαγος, ανάμεσα στο Αγιο Ορος, τη Σαμοθράκη και τη Λέσβο, στο νησί όπου σύμφωνα με τη μυθολογία γεννήθηκε ο θεός της φωτιάς και της μεταλλουργίας Ηφαιστος, γιος του Δία και της Ηρας, ξεχωρίζει, μεταξύ άλλων, η πρωτεύουσα η Μύρινα. Η οποία Μύρινα κατοικήθηκε πριν από την εποχή του χαλκού, όπως προκύπτει από αρχαιότητες που έχουν βρεθεί, το δε όνομά της το πήρε από τη Μύρινα, κόρη του βασιλιά της Ιωλκού Κρηθέα και συζύγου του πρώτου μυθικού βασιλιά της Λήμνου, Θόαντα. Η ίδρυσή της ανάγεται στο 12ο ή 13ο αιώνα π.Χ., εποχή που στη Λήμνο κυριαρχούσαν οι Μινύες και πιθανότατα τότε χτίστηκε και το πρώτο κάστρο.

Το επιβλητικό Κάστρο γαντζωμένο πάνω στο βράχο που χωρίζει την προκυμαία της Μύρινας από το Ρωμέικο Γιαλό - συνοικία των Ελλήνων στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας με νεοκλασικά αρχοντικά σπίτια, ταβερνάκια, καφετέριες, δωμάτια κτλ.- σας προ(σ)καλεί να το επισκεφτείτε, εκεί όπου θα φτάσετε είτε με όχημα είτε με τα πόδια μέσα από τα δρομάκια της Μύρινας. Που να το δείτε και τη νύχτα που φωτίζεται, εκεί από το λιμανάκι της Μύρινας, απολαμβάνοντας μεζεδάκια και κρασάκι στις ταβερνούλες, ή από την άλλη πλευρά, από τον Ρωμέικο!

Για την ιστορία, το Κάστρο, το οποίο καλύπτει έκταση 144 στρ., χτίστηκε το 1186 από τον Ανδρόνικο Α’ Κομνηνό. Επισκευάστηκε τα έτη 1207-1214 από το Φιλόκαλο Navigajoso, το 1361 από τον Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγο, το 1477 από τους Ενετούς και στα τέλη του 16ου αιώνα από τους Τούρκους. Στα 1780, έπειτα από τις επισκευές του Χασάν πασά Τζεζάερλι, ήταν εφοδιασμένο με 150 κανόνια. Σε όλες τις εποχές αποτελούσε το ισχυρότερο φρούριο της Λήμνου γι’ αυτό και η πόλη ονομαζόταν Κάστρο από τα ύστερα βυζαντινά χρόνια μέχρι και το 1955.

Θα εντυπωσιαστείτε από την πανοραμική θέα τόσο προς τη μεριά του Ρωμέικου όσο και από την πλευρά της Μύρινας, ενώ ευχάριστα θα σας εκπλήξουν τα ελάφια ντάμα ντάμα που κυκλοφορούν ελεύθερα.

Στο δε Ρωμέικο Γιαλό, αξίζει να επισκεφτείτε το αρχαιολογικό μουσείο με ευρήματα από την Πολιόχνη, τη Μαύρη Περίοδο, την Κυανή, την Πράσινη και την Κόκκινη. Μεταξύ των εκθεμάτων θα δείτε επιτύμβιες στήλες, αγάλματα, ανάγλυφα, ληκύθους με διάφορες παραστάσεις, ειδώλια των Σειρήνων, κύπελλα από το Ιερό των Καβείρων, ρωμαϊκά νομίσματα κ.ά. Ωρες λειτουργίας 08.30 – 16.00, εκτός Τρίτης (τηλ. 22540 22990). Να σημειώσουμε ότι τις ίδιες ώρες λειτουργούν όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι στο νησί.

*

Πολιτιστικές εκδηλώσεις 2019, με παιδική παράσταση – Μια χαρούμενη τρελοπαρέα, έως και την Τετάρτη 28/8, στις 20.30, στο δημοτικό θέατρο Ατσικής (είσοδος 5 ευρώ). Σήμερα, Δευτέρα 26/8, πανηγύρι Αγίου Φανουρίου από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Λύχνων Λήμνου, στην πλατεία του χωριού, στις 19.00. Την Τρίτη 3/9 συναυλία με τους Gadjo Dillo (συμμετέχει η παιδική χορωδία του δήμου Λήμνου) στο παλιό λιμάνι της Μύρινας, στις 21.00.

Σκιάθος

Στις Βόρειες Σποράδες, στο δυτικότερο νησί, τη Σκιάθο, η οποία  συνορεύει δυτικά με τις ακτές της Μαγνησίας και ανατολικά με τη Σκόπελο, έκτασης 61 τ. χλμ., στο βορειοδυτικό της τμήμα βρίσκεται το Κάστρο με την εντυπωσιακή του θέα. Στο νησί, που σύμφωνα με τον Ελληνα λογοτέχνη Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, πήρε το όνομά του από την πολύ σκιά που σχημάτιζαν τα δέντρα, εκτός από τις δελεαστικές παραλίες με τα γαλαζοπράσινα νερά, και τον λευκό οικισμό της Χώρας, αξίζει να επισκεφτείτε μια  από τις πιο αξιόλογες τοποθεσίες του νησιού, το Κάστρο (8 χλμ. από Χώρα, παρκάρετε και συνεχίζετε για λίγο στο μονοπάτι, ή τρεις ώρες με τα πόδια. Αλλη επιλογή είναι με καραβάκι, που κάνει ημερήσιες εκδρομές – εφόσον έχει ευνοϊκό καιρό-, και σταματάει στην παραλία του Κάστρου, όπου λειτουργεί και ταβερνάκι).

Ηταν στα μέσα του 14ου αιώνα, όταν λόγω των συνεχών πειρατικών επιδρομών, οι Σκιαθίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την αρχαία πόλη Σκίαθο και να ιδρύσουν την πόλη τους στο Κάστρο, μια χερσόνησο στο βόρειο τμήμα του νησιού, η οποία ήταν ένα φυσικό φρούριο. Για να ενισχύσουν το φυσικό αυτό φρούριο, το έκλεισαν με τείχη διάσπαρτα με πολεμίστρες και κανόνια, τα οποία κυρίως προς την ξηρά, ήταν ισχυρότατα και πανύψηλα. Η επικοινωνία του φρουρίου με την ξηρά γινόταν με μια ξύλινη κινητή γέφυρα, η οποία ένωνε την πύλη του φρουρίου με το απέναντι ύψωμα. Πάνω από την πύλη υπήρχε μια ταράτσα με την απαραίτητη ζεματίστρα.

Από την ίδρυσή του ως το 1453 το Κάστρο το εξουσίαζαν οι Βυζαντινοί, στη συνέχεια ως το 1538 οι Ενετοί και ως το 1821 οι Τούρκοι. Για ένα μικρό διάστημα γύρω στο 1660, το Κάστρο πέρασε και πάλι στα χέρια των Ενετών.

Τα σπίτια ήταν χτισμένα το ένα πλάι στ' άλλο, ήταν μικρά και σκοτεινά. Εξαίρεση αποτελούσε το τρίγωνο που σχηματιζόταν «εις την χαμηλή πτυχήν του εδάφους, ανάμεσα εις τον Χριστό, την Παναγίαν την Πρέκλαν και τον Αϊ Νικόλαν, όπου ήσαν όλα τα αρχοντόσπιτα του Κάστρου» όπως γράφει ο Παπαδιαμάντης στο διήγημα «Τα μαύρα κούτσουρα».

Οι λιγοστοί κάτοικοι εγκατέλειψαν το Κάστρο το 1829 και κατέβηκαν στο λιμάνι. Τα σπίτια και τα εκκλησάκια καταστράφηκαν, τα τείχη έπεσαν και η γέφυρα εξαφανίστηκε. Στις μέρες μας σώζεται η εκκλησία Γεννήσεως του Χριστού η οποία ήταν και η μητρόπολη του Κάστρου, κτίσμα του 17ου αιώνα, με αξιόλογες τοιχογραφίες στο εσωτερικό της, μερικές από τις οποίες διατηρούνται σε καλή κατάσταση, και ωραίο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι με χρονολογία 1695 (σ.σ. Είναι η εκκλησία την οποία ύμνησε ο Παπαδιαμάντης στα Χριστουγεννιάτικα διηγήματά του), της Αγ. Μαρίνας κάτω από το ύψωμα Μπαρμεράκι στο οποίο υπάρχει και το κανόνι της Αναγκιάς, του Αγ. Βασιλείου, του Αγ. Νικολάου. Σώζονται και τρία σπίτια (κελιά) ενώ όρθιο σώζεται ακόμη το τζαμί πλάι στο ερειπωμένο τουρκικό διοικητήριο και δυο δεξαμενές νερού.

*

Μονή Ευαγγελίστριας, ή Βαγγελίστρας όπως το λένε οι Σκιαθίτες (5 χλμ. από Χώρα), κτισμένη στην τοποθεσία Αγαλιανού, κάτω από την ψηλότερη κορυφή του νησιού, την Καραφλυτζανάκα. Στη μονή λειτουργούν τέσσερα μουσεία, των Ιερών Κειμηλίων, των Μουσικών Οργάνων του Κόσμου, ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Μονιέ Δεληγιάννη, το Αρχείο Βαλκανικών Πολέμων της οικογένειας Ποταμιάνου και το Λαογραφικό (σ.σ. εκτίθεται η σημαία αντίγραφο όπου το Σεπτέμβριο του 1807 δόθηκε όρκος ελευθερίας και σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη Ελληνική σημαία με το λευκό σταυρό στη μέση σε γαλανό φόντο). Υπάρχει και πωλητήριο με προϊόντα που παράγουν οι μοναχοί όπως ο περίφημος Αλυπιακός Οίνος, ελαιόλαδο, μέλι κ.ά. (τηλ. 24270 22012).