Τρίκαλα Θεσσαλίας: Ο Τσιτσάνης, η «Συννεφιασμένη Κυριακή» και τα «Δυο Στενά»

Τα Τρίκαλα, πρωτεύουσα του νομού Τρικάλων, στη Θεσσαλία, χτισμένα πάνω στην αρχαία πόλη Τρίκκα ή Τρίκκη, η οποία ιδρύθηκε γύρω στην 3η χιλιετία π.Χ., ονομάστηκε έτσι από τη νύμφη Τρίκκη, κόρη του Πηνειού, ή κατ’ άλλους, του Ασωπού ποταμού.

Η πόλη υπήρξε σημαντικό κέντρο της αρχαιότητας, καθώς εδώ έζησε και έδρασε ο Ασκληπιός, που σήμερα αποτελεί έμβλημα του Δήμου Τρικκαίων, και μάλιστα ήταν και βασιλιάς της πόλης.

Η πόλη φέρεται επίσης, με βάση τον «Κατάλογο Νηών» στην Ιλιάδα του Ομήρου να συμμετέχει στον Τρωικό πόλεμο στην πλευρά των Ελλήνων, με 30 πλοία και αρχηγούς τους γιατρούς γιους του Ασκληπιού, Μαχάωνα και Ποδαλείριο. Υπήρξε πρωτεύουσα βασιλείου κατά τη μυκηναϊκή εποχή και αργότερα αποτέλεσε κέντρο του κράτους της Εστιαιώτιδας που καταλάμβανε περίπου τη σημερινή έκταση του νομού Τρικάλων και περιγράφεται από το γεωγράφο Στράβωνα.

Στην πόλη των Τρικάλων θα περπατήσετε στο κέντρο του, εκεί όπου ο Ληθαίος ποταμός διαχωρίζει το εμπορικό κέντρο στα δύο, θα περιηγηθείτε στην Παλιά πόλη με τις παραδοσιακές της γειτονιές, θα επισκεφτείτε τα μουσεία, τους αρχαιολογικούς χώρους, θα γευτείτε τοπικές λιχουδιές, θα διασκεδάσετε.

Ο Ληθαίος ποταμός, ο οποίος αποτελεί το στολίδι των Τρικάλων, πρόκειται για τον μοναδικό τέτοιας έκτασης και μήκους ποταμό που διέρχεται από το κέντρο ελληνικής πόλης. Δεδομένου ότι χωρίζει την πόλη στα δύο, οι όχθες του συνδέονται με δεκατρείς γέφυρες, μισές από τις οποίες χρησιμοποιούνται αποκλειστικά από πεζούς.

Σ’ ότι αφορά την Κεντρική Γέφυρα που ενώνει την κεντρική πλατεία με τον πεζόδρομο της Ασκληπιού, κατασκευάστηκε το 1888 από Γάλλους μηχανικούς. Χαρακτηριστικό είναι και το άγαλμα του Ασκληπιού πάνω στην ομώνυμη γέφυρα του Ληθαίου.

Και μην ξεχνάτε, ότι βρίσκεστε σε μια πόλη «έξυπνη», με αυτοματοποιημένα κέντρα εξυπηρέτησης πολιτών, σύστημα έξυπνου φωτισμού, έξυπνης στάθμευσης, εφαρμογή για κινητές συσκευές αλλά και ασύρματη κάλυψη στο εμπορικό της κέντρο.

Παλιά Πόλη

Η παλιά πόλη των Τρικάλων αποτελείται από τις συνοικίες Βαρούσι που βρίσκεται στις παρυφές του Φρουρίου, και τα Παλιά Μανάβικα. Το Βαρούσι, επί τουρκοκρατίας ήταν χριστιανική συνοικία, μέχρι τη δεκαετία του 1930 υπήρξε η αρχοντογειτονιά των Τρικάλων ενώ στις μέρες μας στο σύνολο της είναι διατηρητέα. Διακρίνεται για τα όμορφα αρχοντικά με τους περίτεχνους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και τις μακριές μαρκίζες ενώ στη συγκεκριμένη συνοικία βρίσκονται οι παλαιότερες εκκλησίες της πόλης, χτισμένες πολύ κοντά η μία στην άλλη.

Συνέχεια του διατηρητέου οικισμού Βαρούσι αποτελούν τα Παλιά Μανάβικα, περιοχή όπου στο παρελθόν φιλοξενήθηκαν τα χαλκουργεία καθώς και η λαχαναγορά. Σήμερα, πλήρως ανακαινισμένα, στο μεγαλύτερο βαθμό, τα καταστήματα έχουν μετατραπεί σε παραδοσιακές ταβέρνες, εστιατόρια και μπαράκια, διατηρώντας την παραδοσιακή τους μορφή. Εκεί, θα δείτε και την τοιχογραφία που καταλαμβάνει επιφάνεια 150 τ.μ.., αποδίδοντας με ρεαλιστικό τρόπο, την αναπαράσταση της καθημερινότητάς μας. Εικόνες από τα μπαλκόνια των σπιτιών, η ταβέρνα και το μουσικό της πρόγραμμα, οι τραγουδοποιοί στα μπαλκόνια, η λαϊκή αγορά με τις νοικοκυρές να κάνουν τα ψώνια τους, τα παιδιά ανέμελα στο παιχνίδι της γειτονιάς.

Στην περιοχή του Βαρουσίου, το Ασκληπιείο, είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος της πόλης, ο οποίος εκτός από ιερός χώρος αφιερωμένος στον Θεό της Ιατρικής Ασκληπιό, ήταν και χώρος θεραπείας των πιστών (σ.σ. ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννόησης με την Εφορία Αρχαιοτήτων Τρικάλων στο τηλ. 24310 76647).

Μουσείο Τσιτσάνη

Γεννημένος στα Τρίκαλα (18 Ιανουαρίου 1915) από γονείς Ηπειρώτες, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο μεγαλύτερος Ελληνας δημιουργός του λαϊκού τραγουδιού, με την «Αρχόντισσα», το «Μπαξέ Τσιφλίκι», τις «Νύχτες μαγικές», τα «Καβουράκια», «Τα Τρίκαλα τα δυο στενά», την «Ομορφη Θεσσαλονίκη», τη «Συννεφιασμένη Κυριακή» και πόσα ακόμα γνωστά του τραγούδια, που ακόμη και στις μέρες μας, λίγο πολύ, όλοι, τραγουδάμε!

«Κέντρο Ερευνας-Βασίλης Τσιτσάνης», το «Μουσείο Τσιτσάνη» που από το 2017 στεγάζεται στις παλιές φυλακές των Τρικάλων, σ’ έναν χώρο με διαχρονικότητα και πολυπολιτισμικότητα. Στο μουσείο θα περιηγηθείτε στις τέσσερις αίθουσες όπου θα δείτε πληροφορίες σχετικά με το χρονολόγιο ζωής και μουσικό του Βασίλη Τσιτσάνη, στοιχεία για τις κυριότερες συνεργασίες, σπάνιους δίσκους 78 και 45 στροφών, σύγχρονο τζουκ μποξ, εξώφυλλα δίσκων, σπάνιο υλικό από την έκθεση του Κώστα Χατζηδουλή κτλ.

Στην αίθουσα των φυλακών γίνεται αναφορά και σύνδεση του έργου με τον εγκλεισμό, τον μύθο του Σακαφλιά, τη σχέση φυλακής – τραγουδιού, υπάρχουν τηλέφωνα των φυλακών με μουσική – έκπληξη, αναφέρονται και άλλοι Τρικαλινοί δημιουργοί κτλ.  

Κατά την επίσκεψή σας στο μουσείο Τσιτσάνη (σ.σ. απεβίωσε 18 Ιανουαρίου 1984), θα δείτε και το δίδυμο οθωμανικό λουτρό όπου συντηρήθηκαν στοιχεία της παλαιάς τοιχοδομίας και του τρόπου μεταφοράς του ζεστού νερού, ενώ υπάρχει και εικονική αναπαράσταση στοιχείων των οθωμανικών χαμάμ. Ωρες λειτουργίας μουσείο καθημερινά 09.00 – 15.00, με ελεύθερη είσοδο (τηλ. 24310 77977, www.mouseiotsitsani.gr).

Κουρσούμ Τζαμί

Κοντά στο Μουσείο Τσιτσάνη βρίσκεται το τέμενος του Οσμάν Σαχ ή Κουρσούμ τζαμί (Μολυβένιο τζαμί), το μόνο σωζόμενο από τα πολλά οθωμανικά τζαμιά που υπήρχαν κάποτε στην πόλη των Τρικάλων. Ιδρυτής του ήταν ο Οσμάν Σαχ, υιός του Μουσταφά Πασά που παντρεύτηκε την κόρη του σουλτάνου Σελίμ Α΄(1512-20).

Η ακριβής χρονολογία ανέγερσης του τζαμιού είναι άγνωστη, αφού δεν διασώθηκε κάποια ιδρυτική επιγραφή. Πιθανολογείται όμως ότι χτίστηκε δέκα χρόνια περίπου πριν από το θάνατο του Οσμάν Σαχ, ο οποίος τάφηκε στον γειτονικό τουρμπέ (μαυσωλείο) το 1567/8. Χτισμένο στις όχθες του ποταμού Ληθαίου περιβαλλόταν από τα άλλα ιδρύματα που έχτισε ο Οσμάν Σαχ, όπως το πτωχοκομείο, το σχολείο, ο μεντρεσές, το χάνι κ. ά. Από τα κτίσματα αυτά σήμερα σώζεται μόνο το τέμενος και το μαυσωλείο. Το τέμενος, μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO, αποτελείται από μια τετράγωνη αίθουσα προσευχής που καλύπτεται με πελώριο ημισφαιρικό θόλο. Ωρες επίσκεψης, καθημερινά 09.00 – 15.00.

*

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΑΣΤΡΟ, κατασκευάστηκε από τον Ιουστινιανό πάνω στην αρχαία Ακρόπολη της Τρίκκης κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα, με τριπλό τείχος. Ανακατασκευάστηκε αργότερα από τους Οθωμανούς, οι οποίοι το 17ο αιώνα τοποθέτησαν και ένα τεράστιο ρολόι πάνω σε πύργο, που συνοδευόταν από μια  καμπάνα βάρους 650 κιλών. Το 1936 τοποθετήθηκε άλλο ρολόι από τον δήμαρχο Θεοδοσόπουλο και παραμένει ως σήμερα το σήμα κατατεθέν της πόλης -ο Πύργος του Ωρολογίου ή το Ρολόι του Φρουρίου κατά τους Τρικαλινούς. Στο Φρούριο λειτουργεί και καφέ εστιατόριο μέχρι αργά το βράδυ, με θέα την πόλη. Το Βυζαντινό κάστρο είναι επισκέψιμο καθημερινά, με ελεύθερη είσοδο 08.30 – 15.30.

Info

-Πώς θα πάτε: Από Αθήνα ακολουθείτε την εθνική οδό για Θεσσαλονίκη και στο ύψος της Λαμίας, βγαίνετε για Καρδίτσα-Τρίκαλα, συνεχίζοντας στην περιφερειακή οδό Καρδίτσας με προορισμό τα Τρίκαλα. Συνολικά, θα διανύσετε 326 χλμ. Από Θεσσαλονίκη θα διανύσετε 220 χλμ.

-Τουριστικές Πληροφορίες: Στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων λειτουργεί το infopoint, Δευτέρα - Παρασκευή 09.00 – 20.00, Σάββατο 09.00 – 15.00, Κυριακή 09.30 – 13.30 (τηλ. 24310 23700). Πληροφορίες για την πόλη και στο  www.trikalacity.gr.

Tips

-Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού «Κλιάφα»: Στεγάζεται στα παλαιά Ψυγεία-Παγοποιεία Κλιάφα και λειτουργεί ως μουσείο της εταιρίας, αλλά και ως μουσείο της πόλης των Τρικάλων. Ενότητες σχετικά με την ιστορία της πόλης και της βιομηχανίας αναψυκτικών της εταιρείας, παραδοσιακό τυπογραφείο, παλιό φαρμακείο, παραδοσιακό καφενείο, έκθεση συσκευασίας αεριούχων ποτών, παιδική και εφηβική βιβλιοθήκη με 6.000 τίτλους κ.ά. συμπεριλαμβάνονται στα εκθέματα του Κέντρου. Ωρες επίσκεψης Δευτέρα – Παρασκευή 11.00 – 13.00 (τηλ. 24310 27313,4, www.kliafa.gr).

-Μουσείο Δημήτρη και Λέγκως Κατσικογιάννη: Στεγάζεται στο ειδικά διαμορφωμένο κτήριο επί της οδού Τρικάλων – Πύλης (πρώην ψυγεία ΑΓΡΕΞ) και η συλλογή αριθμεί 1236 έργα ζωγραφικής και 114 γλυπτά, καθώς και σχέδια πρώτης έμπνευσης. Επίσκεψη κατόπιν συνεννόησης στο Τμήμα Πολιτισμού και Αθλητισμού Δήμου Τρικκαίων (τηλ. 24313 53569).

-Δημοτικό Ιστορικό Αθλητικό Μουσείο: Η έκθεση, αντλώντας στοιχεία από ένα σημαντικό φωτογραφικό αρχείο και μια πλούσια συλλογή τεκμηρίων, αναπτύσσεται στους δυο ορόφους του μουσείου. Η δομή της είναι θεματική, με αντικείμενα που με τη φυσική τους παρουσία ιστορούν τη λαμπρή διαδρομή του τρικαλινού αθλητισμού από το 1896 έως και σήμερα. Στεγάζεται στο Καστρακίδειο Ιδρυμα, ώρες επίσκεψης Δευτέρα – Παρασκευή 09.00 – 14.00 (τηλ. 24313 53518).

-Δωροθέα Σχολή: Ιστορικό κτίριο, κτίστηκε το 1875 με δωρεά 1500 χρυσών λιρών του ευεργέτη Δωρόθεου Σχολάριου. Λειτούργησε αρχικά σαν ιερατική σχολή, ενώ από το 1897 ως σχολείο. Σήμερα στεγάζεται η Δημοτική Φιλαρμονική Τρικάλων με ιστορία 113 και πλέον χρόνων και παρουσιάζει στο κοινό τη «Συλλογή αντικειμένων, εντύπων, αρχείων και πάσης φύσεως ντοκουμέντων της Δημοτικής Φιλαρμονικής».

-Κτίριο Σιδηροδρομικού Σταθμού: Την κατασκευή του κτιρίου την ανέλαβε το 1886 η γαλλική κατασκευαστική εταιρεία του δικτύου των σιδηροδρόμων την εποχή της κυβέρνησης του Χαρίλαου Τρικούπη. Βρίσκεται στο τέρμα της οδού Ασκληπιού. Σιδηροδρομική σύνδεση υπάρχει από το σταθμό του Παλαιοφάρσαλου.

-Μύλος Ματσόπουλου: Ιστορικό διατηρητέο βιομηχανικό κτίριο του 1884 και πολιτιστικό κέντρο, στις μέρες μας στεγάζει τον δημοτικό κινηματογράφο, το δημοτικό θέατρο και την Πειραματική του Σκηνή, το δημοτικό εργαστήρι Ζωγραφικής, τη νέα θεατρική σκηνή «Μηχανουργείο», την Κινηματογραφική Λέσχη Τρικάλων, το Σύλλογο Ορειβασίας Χιονοδρομίας Νομού Τρικάλων, το σινέ καφέ και, βεβαίως τον «Μύλο των Ξωτικών» (www.mylosmatsopoulou.gr).

-Τοπικά προϊόντα/γεύσεις: Χωριάτικα τρικαλινά λουκάνικα, γαλακτοκομικά (κασέρι, φέτα, γαλοτύρι, γιαούρτι κ.ά.), κρεατικά, μανιτάρια, ζυμαρικά, τουρσί, πίτες (τραχανόπιτα, τυρόπιτα, χορτόπιτα κ.ά.), χαλβάς, κρασί, τσίπουρο, αναψυκτικά, γλυκά κουταλιού, μέλι, αρωματικά βότανα κτλ.