Παγκόσμια Ημέρα κατά του HIV/AIDS: Σειρές που μιλούν για τη ζωή, την απώλεια και την ελπίδα

Η 1η Δεκεμβρίου είναι κάτι παραπάνω από μια ημερομηνία στο ημερολόγιο. Είναι μια στιγμή για σκέψη και ενσυναίσθηση, μια πρόσκληση να στρέψουμε την προσοχή μας σ' έναν αγώνα που συνεχίζεται, σε μια μάχη που ξεκίνησε πριν δεκαετίες και παραμένει επίκαιρη. Είναι μια ημέρα αφιερωμένη σε ανθρώπους με όνειρα, ελπίδα και φόβους. Κάθε διάγνωση, κάθε θεραπεία, κάθε απώλεια και κάθε νίκη ενάντια στον HIV είναι ένα κομμάτι μιας ιστορίας που μας αφορά όλους.

Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα που ανακοίνωσε ο ΕΟΔΥ, τους πρώτους δέκα μήνες του 2024 καταγράφηκαν 550 νέα περιστατικά HIV λοίμωξης στη χώρα μας, αριθμός που αντιστοιχεί σε 5,3 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού. Αν και ο αριθμός αυτός είναι παρόμοιος με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2023, τα στοιχεία υπογραμμίζουν την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση και δράση.

Μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2024, είχαν καταγραφεί συνολικά 21.199 περιστατικά HIV λοίμωξης στην Ελλάδα, εκ των οποίων 4.746 άτομα έχουν εμφανίσει AIDS, ενώ 3.574 έχουν χάσει τη ζωή τους από την ασθένεια. Στο ίδιο διάστημα, 11.329 άτομα έλαβαν αντιρετροϊκή θεραπεία, στοιχείο που αναδεικνύει τη σημασία της πρόσβασης στη θεραπεία ως κρίσιμο παράγοντα για τη διαχείριση του HIV.

Ένα από τα πιο ανησυχητικά στοιχεία που προκύπτουν από την επιδημιολογική παρακολούθηση είναι το υψηλό ποσοστό καθυστερημένης διάγνωσης. Πάνω από τα μισά περιστατικά (55%) που καταγράφηκαν το πρώτο δεκάμηνο του 2024 διαγνώστηκαν καθυστερημένα. Τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης παρατηρούνται σε ετεροφυλόφιλα άτομα (62,5%), χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών (66,7%) και άτομα ηλικίας 40-49 ετών (60,3%) και άνω των 50 ετών (68,6%). Αντίθετα, τα χαμηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης σημειώνονται στους άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (41,9%) και στους νέους ηλικίας 25-29 ετών (41,9%).

Αυτή η καθυστερημένη διάγνωση συνδέεται με μειωμένες πιθανότητες επιτυχίας της θεραπείας και μεγαλύτερη επιβάρυνση της υγείας των ασθενών, ενώ αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού. Η κατάσταση υπογραμμίζει την ανάγκη για ευρύτερη ενημέρωση, συχνότερους διαγνωστικούς ελέγχους και καλύτερη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.

Η σημασία της πρόληψης και της ενημέρωσης

Παρά την πρόοδο στη θεραπεία και την καλύτερη κατανόηση του HIV, η πρόληψη παραμένει ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης. Η χρήση προφυλακτικών, η ευρύτερη διάθεση της προφύλαξης πριν την έκθεση (PrEP) και η τακτική εξέταση για HIV είναι ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της εξάπλωσης.

Σημαντική είναι και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας γύρω από τον HIV. Ο στιγματισμός και οι προκαταλήψεις εξακολουθούν ν' αποτελούν σοβαρό εμπόδιο στη διάγνωση και τη θεραπεία. Χρειάζεται μια συλλογική προσπάθεια για ν' αλλάξει αυτή η νοοτροπία και να διασφαλιστεί ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού ή κοινωνικής τάξης, θα έχουν πρόσβαση σε φροντίδα και στήριξη. 

Ο HIV στη μικρή οθόνη

Η τέχνη, και ιδιαίτερα η τηλεόραση, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση γύρω από τον HIV. Για παράδειγμα, η μίνι σειρά «It’s a Sin» (2021), σε σενάριο του Russell T Davies, είναι ένα από τα πιο συγκινητικά πορτρέτα της επιδημίας του HIV κατά τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Μέσα από τις ζωές μιας παρέας νεαρών στο Λονδίνο, η σειρά μας μεταφέρει στις ημέρες που ο HIV αντιμετωπιζόταν ως «κατάρα» και το στιγματισμό που βίωναν όσοι νοσούσαν. Οι χαρακτήρες δεν είναι μόνο θύματα, είναι άνθρωποι γεμάτοι ζωή, όνειρα και πάθος. Το «It’s a Sin» δεν είναι μόνο μια ιστορική αφήγηση, είναι ένας καθρέφτης που μας καλεί να αναλογιστούμε πόσο έχει αλλάξει – ή όχι – η κοινωνία μας.

Επίσης, η σειρά «Pose» (2018–2021) αγγίζει τις ζωές των ΛΟΑΤΚΙ+ κοινοτήτων, κυρίως Αφροαμερικανών και Λατίνων, κατά τη δεκαετία του 1980 και 1990. Εστιάζοντας στην κουλτούρα του ballroom, όπου η αυτοέκφραση και η αλληλεγγύη είναι κυρίαρχες αξίες, η σειρά δεν αποφεύγει να θίξει τον αντίκτυπο του HIV στις ζωές των χαρακτήρων. Με ήρωες που παλεύουν για την αποδοχή και την αξιοπρέπεια, το Pose είναι ένας ύμνος στην ανθεκτικότητα και την αγάπη.

Μία ακόμα ενδιαφέρουσα σειρά είναι το «How to Get Away with Murder» (2014–2020), με την παρουσία ενός θετικού στον HIV χαρακτήρα, του Oliver Hampton, ο οποίος έδωσε μια φρέσκια ματιά στο πώς ο ιός αντιμετωπίζεται στη σύγχρονη κοινωνία. Μέσα από την αφήγηση της σχέσης του με τον Connor Walsh, η σειρά θίγει ζητήματα όπως η χρήση αντιρετροϊκής θεραπείας, η πρόληψη και η καθημερινότητα ενός οροθετικού ατόμου χωρίς να καταφεύγει σε υπερβολές ή κλισέ. Ο Oliver είναι ένα παράδειγμα του πώς η ζωή με τον HIV μπορεί να είναι γεμάτη αγάπη και ελπίδα, αρκεί να υπάρχει αποδοχή και ενημέρωση.

Το θεατρικό έργο «Angels in America», που μεταφέρθηκε και στη μικρή οθόνη το 2003, είναι μια από τις πιο εμβληματικές απεικονίσεις του HIV/AIDS. Στην καρδιά της κρίσης του 1980, το έργο του Tony Kushner εξετάζει τη ζωή και το θάνατο, τη θρησκεία, την πολιτική και την ελπίδα. Οι χαρακτήρες παλεύουν με την ασθένεια, την ομοφοβία και τις δικές τους εσωτερικές αντιφάσεις. Το έργο δεν είναι απλώς μια ιστορία για τον HIV, είναι μια βαθιά υπαρξιακή εξερεύνηση του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του HIV/AIDS δεν είναι απλώς μια μέρα για να μιλήσουμε για στατιστικά. Είναι μια μέρα για να υπενθυμίσουμε σε όλους ότι ο αγώνας συνεχίζεται – για περισσότερη ενημέρωση, λιγότερο στιγματισμό και περισσότερη αγάπη προς όσους ζουν με τον ιό.