Εγκλωβισμένοι στην νεκρή ζώνη Ελλάδας-Αλβανίας-Αυτοψία του ethnos.gr

Ρεπορτάζ: Τίμος Φακαλής

Τριάντα χρόνια μετά τo πέρασμα χιλιάδων Αλβανών οικονομικών μεταναστών από την Ιεροπηγή με προορισμό την Ελλάδα, το ακριτικό χωριό της Καστοριάς ξαναγίνεται πέρασμα για πρόσφυγες και μετανάστες. Αυτή την φορά όμως από την Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και την Αίγυπτο οι οποίοι ακολουθούν την αντίθετη διαδρομή και το δρόμο προς την κεντρική Ευρώπη.  Τρία χιλιόμετρα μακριά από το χωριό της Ιεροπηγής μέσα στα βουνά (Τρικλάριο όρος) που δόθηκαν λυσσαλέες μάχες το έπος του ‘40, έχουν κατασκηνώσει δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες που δεν μπορούν να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη, καθώς απωθούνται από δυνάμεις της Frontex που βρίσκονται εντός της αλβανικής ζώνης.

«Εδώ και δύο μήνες με σταματά η Frontex και με αναγκάζει να γυρίσω πίσω»

Στο αντλιοστάσιο της Ιεροπηγής που «ξεδιψούν» 300 στρέμματα φασόλια και πατάτες έχει δημιουργηθεί τα τελευταία τρία χρόνια μια μικρή Ειδομένη από εγκλωβισμένους πρόσφυγες και μετανάστες οι οποίοι κάνουν καθημερινά προσπάθειες για να περάσουν στην Αλβανία. «Αδερφέ σήμερα εγώ θα ξαναπροσπαθήσω το βράδυ να περάσω στην Αλβανία. Εδώ και δύο μήνες με σταματά η Frontex και με αναγκάζει να γυρίσω πίσω. Δεν θα το βάλω κάτω μέχρι να φτάσω στο Βέλγιο που είναι τα αδέρφια μου» είπε σε σπαστά αγγλικά ο Γιουσούφ από τη Συρία και αμέσως βγάζει το παπούτσι του για να μου δείξει τους κάλους στα πόδια του από τις ατέλειωτες ώρες πεζοπορίας που έκανε τους τελευταίες έξι μήνες μέχρι να φτάσει στην Ιεροπηγή.

Αυτοί που έχουν χρήματα περνούν. Όσοι δεν έχουν, επιστρέφουν στην νεκρή ζώνη και ξαναπροσπαθούν

Κρατώντας χάρτες και συμβουλεύοντας τα gps των κινητών τους αφού φτάσουν από τη Θεσσαλονίκη με λεωφορεία στην Καστοριά κατεβαίνουν από αυτά λίγο έξω από την πόλη και ακολουθούν μια διαδρομή 20 χιλιομέτρων με τα πόδια μέχρι να βγουν στην Ιεροπηγή. Εκεί, κάνουν στάση στο σούπερ μάρκετ του χωριού το οποίο έχει προσαρμοστεί και αυτό στις ανάγκες των προσφύγων. Πρόσφυγες και μετανάστες προμηθεύονται κουβέρτες, sleeping bag, μπότες και αδιάβροχα, κονσέρβες και κατασκηνώνουν στις βουνοπλαγιές που απέχουν τρία χιλιόμετρα από το χωριό και μόλις 300 μέτρα από την Αλβανία.  Πεταμένα ζευγάρια παπούτσια, σκισμένα ρούχα, αποφάγια, σκουπίδια και σπασμένα παιδικά καροτσάκια συναντά κανείς στη διαδρομή από στην Ιεροπηγή μέχρι τον άτυπο καταυλισμό που έχουν στήσει.

Καθημερινά το ραντεβού είναι στις 9 το βράδυ. Ομάδες περίπου είκοσι ατόμων αφού ξαποστάσουν στην Ιεροπηγή, προσπαθούν να περάσουν στην Αλβανία με την βοήθεια διακινητών. «Όσοι έχουν λεφτά καταφέρνουν να περάσουν σχετικά εύκολα, όσοι όμως έχουν ξεμείνει από ρευστό επιστρέφουν αρκετές φορές στα βουνά της Ιεροπηγής και ξαναπροσπαθούν την επομένη μέχρι τελικά να τα καταφέρουν όπως τόνισαν οι ίδιοι στο ethnos.gr. Τόσο η εκκλησία του Αγίου Νικολάου όσο και το παλιό στρατιωτικό φυλάκιο που υπήρχε στην περιοχή μέχρι το ‘80 όταν ακόμη οι σχέσεις με την Αλβανία ήταν δύσκολες έχουν μετατραπεί σε καταφύγιο για να προστατευθούν μωρά και οικογένειες από το κρύο. Η εκκλησία έχει καταστραφεί από τις φωτιές που άναβαν οι πρόσφυγες για να ζεσταθούν ενώ δεκάδες είναι οι αραβικές επιγραφές στους τοίχους. Το ρολόι της ΔΕΗ στο αντλιοστάσιο χρησιμοποιείται για την φόρτιση των κινητών τους τηλεφώνων.

Περιπολίες από τη Frontex-Απωθούν τους πρόσφυγες στην ελληνική πλευρά

Από την αλβανική πλευρά περιπολούν κατά μήκος της οριογραμμής συνολικού μήκους. 10 χιλιομέτρων δυνάμεις  της Frontex οι οποίες απωθούν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, στέλνοντάς τους πίσω. Όσοι καταφέρνουν να περάσουν κατευθύνονται προς την πρώτη αλβανική πόλη το Τρέστενικ. Εκεί συνήθως σύμφωνα με μαρτυρίες προσφύγων και μεταναστών τους περιμένουν ταξί και τους πηγαίνουν μέχρι την Κορυτσά. Από κει τους περιμένουν άλλοι διακινητές για να τους μεταφέρουν στα Τίρανα. Το ταξίδι συνεχίζεται προς το Κόσοβο και την Σερβία. Εκεί όταν φτάσουν έχουν δύο επιλογές είτε να προωθηθούν προς την Ευρώπη μέσω Ρουμανίας είτε μέσω Ουγγαρίας.

Θωμάς Λιάμης: Δεν δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα

Όπως τονίζουν οι κάτοικοι το χωριού στο ethnos.gr τα προηγούμενα δύο χρόνια από τη διέλευση των μεταναστών είχαν δημιουργηθεί μικροπροβλήματα. Πρόσφυγες και μετανάστες είχαν σπάσει τα τζάμια του κλειστού σχολείου και μπήκαν μέσα για να κοιμηθούν και να προστατευθούν από το κρύο. Καταφύγιο βρήκαν παλιότερα και στα τρία ξωκλήσια του χωριού, καταστρέφοντας τα αλλά και σε κάποια ακατοίκητα σπίτια. «Ξέρουν ότι μετά την Ιεροπηγή υπάρχει καταυλισμός. Τους βολεύει το σημείο γιατί απέχει μόλις 300 μέτρα από την Αλβανία. Έρχονται, ψωνίζουν στο χωριό και φεύγουν.  Μπορεί να περιμένουν στο βουνό από 15 μέχρι 30 μέρες μέχρι να περάσουν. Η φτώχεια, η πείνα σε φέρνουν σε δύσκολη θέση. Είναι άνθρωποι. Τα περισσότερα είναι παιδιά. Φτώχεια καταραμένη. Δεν μας έχουν κάνει ζημιές. Πρέπει όμως να γίνει κάτι για αυτούς τους ανθρώπους» είπε στο ethnos.gr o βοσκός Θωμάς Λιάμης. Η στάνη του βρίσκεται στην άκρη του χωριού και καθημερινά βλέπει πρόσφυγες και μετανάστες να περνούν. «Παλιότερα είχαμε τους Αλβανούς. Τώρα έχουμε τους Αφγανούς και τους Σύριους. Δεν θα ησυχάσουμε ποτέ».

Θανάσης Τράσιος: Έχει δημιουργηθεί μια σύγχρονη Ειδομένη στα σύνορα

Παρά τις μεταναστευτικές ροές οι κάτοικοι της Ιεροπηγής δεν δείχνουν να φοβούνται. «Δεν φοβόμαστε κάτι. Δεν είναι θέμα φόβου. Ο άλλος έχει βάλει ένα στρέμμα πατάτες και φασόλια και του παίρνουν την παραγωγή. Γιατί και οι πρόσφυγες πρέπει κάτι να φάνε. Δεν νοιάζεται κανείς. Ζούμε ένα καθημερινό δράμα με μάνες και παιδάκια να περνούν καθημερινά. Είναι αθώες ψυχές που τις εκμεταλλεύονται μέσα στο κρύο και την βροχή. Λυγίζουμε όταν βλέπουμε παιδάκια 2-3 ετών να παγώνουν μέσα στο κρύο. Όταν υπάρχει ουμανισμός και θέλουν να σταματήσουν το δουλεμπόριο, το σταματάνε αλλά ποιος να το σταματήσει;  αναρωτιέται ο Θανάσης Τράσιας, κάτοικος της Ιεροπηγής.  Όπως εξηγεί ο κ. Τράσιας έχει δημιουργηθεί «μια σύγχρονη Ειδομένη στα σύνορα με την Αλβανία Αυτό που γίνεται είναι ένα σύγχρονο δουλοπάζαρο που εκμεταλλεύονται αθώες ψυχές».

Ταρίφ Μαρσάλ: Μου τέλειωσαν τα λεφτά,  για αυτό δυσκολεύομαι να περάσω τα σύνορα

Φτάνοντας στον άτυπο καταυλισμό πρόσφυγες και μετανάστες σηκώνονται να μας χαιρετίσουν και να μας ρωτήσουν τί θέλουμε. «Αλι μπαμπά, κλέφτες, μάφια» φωνάζει και κουνά τα χέρια πάνω κάτω  για να τον δούμε ο Ταρίφ Μαρσάλ, επιπλοποιός από τη Συρία αναφερόμενος για τους διακινητές που συνάντησε μέχρι σήμερα για να φτάσει μέχρι την Ιεροπηγή. Η ταρίφα αγγίζει τα 1.500 ευρώ για Αλβανία σύμφωνα με τον ίδιο. «Μου τέλειωσαν τα λεφτά για αυτό και δυσκολεύομαι να περάσω τα σύνορα». Έφτασε στην Ιεροπηγή με τον γαμπρό του και την αδερφή του. Μέσα στο πρώην στρατιωτικό φυλάκιο βρίσκεται η αδερφή του ξαπλωμένη σε ένα σκισμένο στρώμα με το λίγων μηνών μωρό της.  «Το φαγητό μας τελείωσε, νερό δεν έχουμε, ούτε γάλα για το μωρό και έχουμε ξεμείνει από χρήματα» προσθέτει ο γαμπρός του Αρίφ Μαμούτ. Προορισμός και των τριών η Γερμανία. Ο Ταρίφ θέλει να δουλέψει σε εργοστάσιο με έπιπλα και ο γαμπρός του  να μπορέσει να ξανανοίξει κάποια στιγμή το δικό του μαγαζί με κοσμήματα όπως είχε και στη Συρία.

Ιμεντίν Αλί: Είμαι πάνω από ένα μήνα εγκλωβισμένος στο βουνό

Πάνω από ένα μήνα έχει στρατοπεδεύσει ο δικηγόρος Ιμεντίν Αλί έξω από την Ιεροπηγή. Για να φτάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία πλήρωσε συνολικά 4.000 ευρώ. «Μέχρι και σήμερα δεν μπόρεσα να περάσω Αλβανία. Προσπαθώ κάθε βράδυ άλλα με γυρνάν πίσω ενώ και οι δυνάμεις μου με έχουν προδώσει». Η οικογένειά του βρίσκεται ακόμη στο Ιντλίμπ της Συρίας. «Έφυγα γιατί υπάρχει πόλεμος και μόλις φτάσω θα πάρω και την οικογένειά μου αλλά ακόμη δεν έχω αποφασίσει σε ποια χώρα θα πάω».

Αλέχ Σουρίν: Δεν θέλουμε να μείνουμε στην Ελλάδα γιατί οι οικογένειές μας είναι στην κεντρική Ευρώπη

Στον πόλεμο έχασε τους γονείς του ο 18χρονος φοιτητής ξένων γλωσσών Αλέχ Σουρίν από το Ινττλίμπ. «Έχω δυο αδερφούς και μια αδερφή στο Βέλγιο και αποφάσισα να πάω εκεί. Το μέλλον μας είναι στην Ευρώπη. Δεν υπάρχει ζωή στη Συρία. Κάθε λεπτό αισθανόμαστε ότι θα πεθάνουμε. Στην χώρα μας δεν έχουμε φάρμακα, ρεύμα, σχολεία, γιατρούς, νοσοκομεία, μέλλον. Ούτε όμως και στην Ελλάδα θέλουμε να μείνουμε γιατί οι συγγενείς μας δεν είναι εδώ. Θέλουμε να πάμε να τους βρούμε και να ζήσουμε μαζί».

Μαμούτ Φρατάου: Προσπαθούμε να περάσουμε κατά γκρουπ 20 ατόμων

Κρατώντας το κινητό στα χέρια ο 23χρονος ηλεκτρολόγος μηχανικός Μαμούτ Φρατάου μας δείχνει στο gps τους χάρτες και τη διαδρομή που θα ακολουθήσει μέχρι τη Γερμανία. «Λίγο έξω από την Καστοριά μπήκε στο λεωφορείο η Αστυνομία και μας έκανε έλεγχο. Μας πήραν τα κινητά  και μας άφησαν. Εμείς συνεχίσαμε το ταξίδι μας με τα πόδια». Όπως εξηγεί ο ίδιος  έφυγε από την Συρία γιατί δεν υπάρχει εκεί ζωή. «Τίποτα δεν αλλάζει, ούτε και η κατάσταση στην Τουρκία για να μείνει. Είμαι στο βουνό μία βδομάδα και δεν μπόρεσα να περάσω ακόμη. Είναι θέμα χρόνου όμως νομίζω. Κάθε βράδυ προσπαθούμε να μπούμε στην Αλβανία ένα γκρουπ περίπου 20 ατόμων».

«Μας περιμένει ταξί κάθε βράδυ στην Αλβανία»

Κάθε βράδυ μέχρι να φτάσουμε στην Ιεροπηγή περπατούσαμε πέντε ώρες είπε από την πλευρά του ο Μοχαμεντ Ματριντ. Το ταξίδι μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα διήρκησε έξι μήνες. «Υπάρχουν μέρες που δεν μπορούμε να κοιμηθούμε το βράδυ από το κρύο. Δύο άτομα από το γκρουπ μας πέθαναν στη διαδρομή, ο ένας στον Έβρο πνίγηκε και ο άλλος στα σύνορα με την Τουρκία από πυροβολισμούς». Εδώ και μια βδομάδα βρίσκεται στο ακριτικό χωριό της Καστοριάς και προσπαθεί να περάσει απέναντι. «Μας περιμένει ταξί από την άλλη μεριά για να μας πάει στα Τίρανα».  Όπως εξηγεί ο ίδιος, οι πιο νέοι δεν θέλουν να υπηρετήσουν στο συριακό στρατό όπου είναι υποχρεωτικός και ψάχνουν τρόπο για να φύγουν. «Δεν έχεις κάποιο δικαίωμα. Ακόμη και να πας στο πανεπιστήμιο για να πάρεις το πτυχίο σου πρώτα πρέπει να υπηρετήσεις στο στρατό. Έχεις δυο επιλογές, είτε να πολεμήσεις είτε να πεθάνεις για αυτό όλοι θέλουν να φύγουν». 

Το ταξίδι προς την Ευρώπη

Όπως ανέφεραν οι περισσότεροι πρόσφυγες το πρώτο μεγάλο εμπόδιο που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι το πέρασμα από την Συρία στην Τουρκία. Αν τους συλλάβει ο τουρκικός στρατός στο τείχος, τους κακομεταχειρίζεται όπως λένε. Φτάνουν με τη βοήθεια διακινητών στην Κωνσταντινούπολη και  μένουν εκεί 2-3 μέρες για να προετοιμαστούν. Επόμενος σταθμός είναι η Αδριανούπολη. Εκεί σύμφωνα με τους ίδιους πληρώνουν στους διακινητές από 2.000 ευρώ μέχρι 4.000 ευρώ για να μπουν στην Ελλάδα, διασχίζοντας τον ποταμό Έβρο. Το πέρασμα από την Τουρκία είναι το δεύτερο πιο δύσκολο κομμάτι της διαδρομής τους. Αν τα καταφέρουν και δεν γίνουν αντιληπτοί από τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις περπατούν για να φτάσουν στα χωριά του Έβρου και από κει προωθούνται μέσω της Εγνατίας οδού στη Θεσσαλονίκη. Με λεωφορεία ταξιδεύουν προς Καστοριά και λίγο έξω από την πόλη αποβιβάζονται. Περπατούν 20 χλμ μέχρι να φτάσουν στην Ιεροπηγή και αφού ξαποστάσουν λίγο έξω από το χωριό συνεχίζουν το ταξίδι τους για την Αλβανία.