Αποτσίγαρα και άλλα πλαστικά «πνίγουν» και τις ελληνικές παραλίες

Αμεσες δράσεις για να μπει φρένο στη θαλάσσια ρύπανση και κυρίως στην πλαστική ρύπανση ζητεί απεγνωσμένα το περιβάλλον καθώς η κατάσταση φαίνεται να χειροτερεύει χρόνο με το χρόνο.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι από τους 27 εκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων που παράγονται κάθε χρόνο στην Ευρώπη, μόνο το ένα τρίτο ανακυκλώνεται, ενώ το μεγαλύτερο μέρος όταν δεν ανακυκλώνεται καταλήγει στο φυσικό περιβάλλον, οδηγείται σε χωματερές ή καίγεται σε αποτεφρωτές.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με παλαιότερη έκθεση του WWF Ελλάς για την πλαστική ρύπανση, παράγονται περίπου 700.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων ετησίως ή 68 κιλά πλαστικών κατά κεφαλήν. Η εισροή τουριστών στις παραθαλάσσιες περιοχές αυξάνει την παραγωγή απορριμμάτων έως και 26% κατά την περίοδο αιχμής. Μόνο το 8% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται, εξαιτίας των χαμηλών ποσοστών διαλογής, των δυσκολιών ανάκτησης των πλαστικών από μικτά ρεύματα απορριμμάτων και των περιορισμένων υποδομών ανακύκλωσης.

Το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων (84%) καταλήγει σε χωματερές. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο διαρρέουν στο περιβάλλον σχεδόν 40.000 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων με τους 11.500 εξ αυτών να καταλήγουν στη Μεσόγειο. Σχεδόν το 70% αυτών των πλαστικών απορριμμάτων ρυπαίνει κάθε χρόνο τις ελληνικές ακτές. Η ελληνική οικονομία υπολογίζεται χάνει περίπου 26 εκατ. ευρώ ετησίως εξαιτίας της πλαστικής ρύπανσης, καθώς αυτή επηρεάζει την τουριστική, τη ναυτιλιακή αλλά και την αλιευτική οικονομία.

Ευθεία απειλή για τη θαλάσσια ζωή

Την ίδια στιγμή τα πλαστικά απειλούν πλέον ευθέως τη θαλάσσια ζωή και κατ΄επέκταση κάθε άλλη μορφή ζωής. Παγκοσμίως – όπως αναφέρει η περιβαλλοντική οργάνωση - 344 είδη έχουν βρεθεί παγιδευμένα σε πλαστικά. Στη Μεσόγειο, τα βασικά θύματα είναι πουλιά (35%), ψάρια (27%), ασπόνδυλα (20%), θαλάσσια θηλαστικά (13%) και θαλάσσιες χελώνες. Στη Μεσόγειο, 134 είδη πέφτουν θύματα της κατάποσης πλαστικών.

Σήμερα το 90% των θαλασσοπουλιών έχουν κάποιο μικρό κομμάτι πλαστικού στο στομάχι τους (το 1960 το ποσοστό αυτό ήταν 5%), ενώ μέχρι το 2050 αυτό το ποσοστό μπορεί να έχει αγγίξει το 99% αν δε ληφθεί δράση για τη μείωση των πλαστικών στη θάλασσα. Όλα τα είδη χελωνών που ζουν στη Μεσόγειο έχουν καταπιεί πλαστικά. Μία δεκαετής έρευνα σε χελώνες καρέτα κατέδειξε ότι το 35% των δειγμάτων που έχουν αναλυθεί έχουν καταπιεί σκουπίδια, τα περισσότερα από τα οποία είναι πλαστικά. Σε κάποια δείγματα έχουν βρεθεί μέχρι και 150 πλαστικά κομματάκια. Επίσης, το 18% των τόνων και των ξιφίων έχουν πλαστικά σκουπίδια στο στομάχι τους - κυρίως σελοφάν και PET- όπως και το 17% του είδους γαλέου Galeus melastomus στα νησιά των Βαλεαρίδων.

Πλαστικές ίνες και μικροπλαστικά έχουν βρεθεί μέσα σε μύδια και στρείδια, ενώ πακέτα με τσιπς και τσιγάρα έχουν βρεθεί στα στομάχια μεγάλων πελαγικών ψαριών. Μία από τις χειρότερες περιπτώσεις ήταν όταν 9 μέτρα πετονιάς, 4,5 μέτρα εύκαμπτου σωλήνα, 2 γλάστρες κι άλλες πλαστικές παγίδες βρέθηκαν στο στομάχι ενός εκβρασμένου φυσητήρα.

Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία»

Εκτιμώντας ότι η πλαστική ρύπανση αποτελεί μια από τις κυριότερες απειλές για το θαλάσσιο οικοσύστημα και με στόχο τη συλλογή σχετικών στοιχείων ώστε το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί, το WWF Ελλάς ξεκίνησε τον Μάιο του 2021 την υλοποίηση του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία».

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα πανελλαδικής εμβέλειας, στο οποίο οι πολίτες καλούνται να «υιοθετήσουν» παραλίες ή περιοχές του παράκτιου χώρου, για τη συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών στοιχείων για την παράκτια και πλαστική ρύπανση, με απώτερο στόχο την καταπολέμησή της. Δεν αποτελεί ένα απλό πρόγραμμα μεμονωμένων καθαρισμών παραλίας, αλλά ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της παράκτιας ρύπανσης, σύμφωνα με έγκριτα επιστημονικά πρωτόκολλα και παράλληλη καταγραφή δεδομένων, ενώ συμβάλλει παράλληλα και στην ευαισθητοποίηση των πολιτών αναφορικά με το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης.

Με την πολύτιμη συμβολή εθελοντικών ομάδων, στόχος του προγράμματος είναι η δημιουργία μίας ολοκληρωμένης πανελλαδικής πλατφόρμας καταγραφής της παράκτιας ρύπανσης της χώρας μας και η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με λεπτομερή στοιχεία για την κάθε παραλία. Στο πλαίσιο του προγράμματος, κάθε ομάδα υιοθετεί μία συγκεκριμένη παραλία και εκπαιδεύεται από στελέχη του WWF Ελλάς στη διαδικασία παρακολούθησης και καταγραφής των απορριμμάτων. Η δράση επαναλαμβάνεται περιοδικά 2 με 4 φορές τον χρόνο για τη δημιουργία “χρονοσειρών” και τα δεδομένα από τις καταγραφές καταχωρούνται στην ιστοσελίδα του προγράμματος adoptabeach.wwf.gr, ώστε να είναι δημόσια διαθέσιμα προς όλους.

Το πρόγραμμα μέσα σε έναν μόλις χρόνο γνώρισε θερμή ανταπόκριση και κινητοποίηση από πολίτες και ομάδες απ’ όλη την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, την περίοδο Μάιος 2021- Απρίλιος 2022, συνολικά 97 εθελοντικές ομάδες υιοθέτησαν 110 παραλίες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, αναλαμβάνοντας την καταγραφή, αλλά και τον καθαρισμό των πλαστικών απορριμμάτων που υπήρχαν σε αυτές. Την περίοδο αυτή, καταγράφηκαν από τις εθελοντικές ομάδες συνολικά 126.410 απορρίμματα (αντικείμενα μεγέθους άνω των 2,5 εκ.), τα οποία ανασύρθηκαν από περίπου 11.000 μ. ακτογραμμής.

Από τις καταγραφές προέκυψε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ευρημάτων στις ελληνικές παραλίες (περίπου 84%) είναι τα πλαστικά (τεχνητά πολυμερή υλικά), ενώ πάνω από το 50% των συνολικών απορριμμάτων που καταγράφηκαν αποτελούν μόλις 4 συγκεκριμένα αντικείμενα: τα αποτσίγαρα- φίλτρα, κομμάτια πλαστικών (από 2,5 έως 50cm), τα πλαστικά καπάκια ποτών και νερού, καθώς και τα καλαμάκια. Μάλιστα, τα προαναφερθέντα υλικά, μαζί με τα μικρά κομμάτια διογκωμένης πολυστερίνης (φελιζόλ) αποτελούν τα πέντε πιο συχνά ευρήματα στις «υιοθετημένες» παραλίες εντός της χώρας.

Ειδικά για τα αποτσίγαρα, συνολικά καταμετρήθηκαν σε όλες τις παραλίες και καταγραφές 28.140, ποσότητα που ισοδυναμεί με 1.407 πακέτα τσιγάρων. Αποτελούν σχεδόν το 1/3 των συνολικών απορριμμάτων που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των δράσεων παρακολούθησης παράκτιας ρύπανσης.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος δόθηκε η δυνατότητα στις ομάδες να προσθέσουν ευρήματα που δεν ανήκουν στις κατηγορίες που ορίζει το πρωτόκολλο. Ορισμένα από αυτά ήταν: προφυλακτήρες αυτοκινήτων , έπιπλα, σωλήνες άρδευσης, υπολείμματα συσκευασιών φυτοφαρμάκων (σακιά και βαρέλια), τηλεκοντρόλ, ακουστικά και καλώδια ακουστικών, παιδικά καθίσματα και δίχτυα ελαιοσυλλογής.

Οπως ήταν αναμενόμενο από τις καταγραφές δεν έλειψαν και τα απορρίμματα της πανδημίας. Ετσι, καταγράφηκαν συνολικά 199 μάσκες προστασίας και 249 γάντια. Τα γάντια εντοπίστηκαν σε 37 παραλίες, με τα περισσότερα να εμφανίζονται στην παραλία Ραψάνης στην Καβάλα (24 γάντια συνολικά), ενώ ακολουθούν οι παραλίες Λαμπαγιαννά Φούρνων (23 γάντια) και η παραλία Καλαμίτσι στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης (22 γάντια).

Οι μάσκες εντοπίστηκαν σε 32 παραλίες, με τις περισσότερες να εμφανίζονται στην παραλία Αλίμου (65 μάσκες συνολικά).

Σύμφωνα με τις έως τώρα συνολικές μετρήσεις, στην παραλία όπου καταγράφηκαν τα περισσότερα απορρίμματα, ο αριθμός των ευρημάτων ανά 100 μέτρα ακτογραμμής ήταν 248 φορές μεγαλύτερος από όσο ορίζει η ελάχιστη τιμή των 20 απορριμμάτων/100 μέτρα της Οδηγίας Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική ως ανώτατη οριακή τιμή για τον αριθμό των παράκτιων απορριμμάτων προκειμένου να θεωρείται μια ακτή καθαρή. Ακόμα όμως και στην παραλία όπου καταγράφηκαν τα λιγότερα απορρίμματα, ο αριθμός των ευρημάτων ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος από το ελάχιστο αυτό όριο (σχεδόν διπλάσιος), κάτι που αποδεικνύει το μέγεθος της πλαστικής ρύπανσης στις ελληνικές ακτές.

«Η πλαστική ρύπανση συνεχώς διογκώνεται και δεν πρόκειται να εξαλειφθεί, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα. Ο περιορισμός της πλαστικής ρύπανσης πρέπει να καταστεί προτεραιότητα, όχι μόνο σε ατομικό, αλλά και σε συλλογικό επίπεδο, με τον καθένα από εμάς να συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση», δήλωσε ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, υπεύθυνος του προγράμματος “Υιοθέτησε μια παραλία”.

Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία» συνεχίζεται και όποιος επιθυμεί να δηλώσει συμμετοχή, μπορεί να επικοινωνήσει στο adoptabeach@wwf.gr. Υλοποιείται με τη χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου και την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών.

Το Σώμα Ελλήνων Προσκόπων είναι στρατηγικός εταίρος του «Υιοθέτησε μια παραλία», ενώ το μουσικό συγκρότημα ONIRAMA είναι επίσημοι πρεσβευτές του προγράμματος.