Γιάννης Μπεχράκης: Ένας χρόνος χωρίς τα μοναδικά κλικ του πολυβραβευμένου φωτορεπόρτερ

«Φωτογραφίζω τον πόνο και τη βία αλλά και την ελπίδα. Γιατί πάντα μέσα από αυτές τις φωτογραφίες και από αυτά τα θέματα που κάνω δε πεθαίνει ποτέ η ελπίδα. Πάντα υπάρχει κάποιος άνθρωπος ο οποίος βοηθάει, προσπαθεί, θυσιάζεται και αυτό κρατάει την ελπίδα ζωντανή». Αυτά ήταν τα λόγια του σπουδαιότερου φωτορεπόρτερ της γενιάς του, Γιάννη Μπεχράκη, ο οποίος έφυγε μια μέρα σαν και αυτή πριν ένα χρόνο για το ταξίδι στην αιωνιότητα, νικημένος από τον καρκίνο.

Γεννήθηκε το 1960 στην Αθήνα. Σπούδασε φωτογραφία στο Athens School of Arts and Technology και στο Πανεπιστήμιο Μίντλσεξ (Middlesex University) στο Λονδίνο. Εργάστηκε ως φωτογράφος στην Αθήνα τη διετία 1985-86. Το 1988 ξεκίνησε να δουλεύει για το Reuters στην Αθήνα. Η πρώτη του δουλειά στο εξωτερικό ήταν η κάλυψη της κρίσης στη Λιβύη τον Ιανουάριο του 1989.

Κατάφερε με τον φακό του,να αποτυπώσει πολλά σημαντικά γεγονότα, με τελευταίο το προσφυγικό δράμα στο Αιγαίο. Για τον λόγο αυτό, η εφημερίδα Guardian τον βράβευσε με τον τίτλο «Φωτογράφος της χρονιάς», γιατί κατάφερε να αποτυπώσει το Μεταναστευτικό στην πραγματική του διάσταση. 

Όταν «ξεγέλασε» τον θάνατο στη Σιέρα Λεόνε

Μία από τις σημαντικότερες στιγμές της καριέρας του ήταν το 2000 όταν και κάλυπτε με τον φακό του, τον εμφύλιο πόλεμο στη Σιέρα Λεόνε. Συγκεκριμένα ταξιδεύοντας με κομβόι κυβερνητικών στρατιωτών στη ζούγκλα μαζί με τους συναδέλφους από το πρακτορείο ειδήσεων Reuters, Κερτ Σορκ και Μαρκ Τσίζχολμ, αλλά και τον κάμεραμαν του AP Μιγκέλ Χιλ Μορένο ντε Μόρα, δέχτηκε ένοπλη επίθεση από αντάρτες. 

Το ημερολόγιο έδειχνε 24 Μαΐου και ο 40χρονος τότε Γιάννης Μπεχράκης, , μαζί με τους συναδέλφους του ξεκίνησαν να συναντήσουν μια μονάδα παραστρατιωτικών, που θα επιχειρούσαν να ανακαταλάβουν μια πόλη περίπου 70 χιλιόμετρα βόρεια της Φρι Τάουν, στις περιοχές με τα αδαμαντωρυχεία. Το μέρος ήταν εκτός της εποπτείας του ΟΗΕ, που δεν απομακρυνόταν από τη Φρι Τάουν. Τα μέλη της αποστολής είχαν μοιραστεί σε δυο αυτοκίνητα. Το δικό τους, μια λευκή Mercedes, ήταν μπροστά και ακολουθούσαν ένα τζιπ. στο οποίο επέβαινε ο Μιγκέλ Χιλ του Associated Press.

Προχώρησαν στο μοναδικό δρόμο της περιοχής, όταν ξαφνικά ο Έλληνας φωτορεπόρτερ είδε τους αντάρτες. Βγήκαν πίσω από τα δέντρα της ζούγκλας, όπου ήταν κρυμμένοι, και άρχισαν να τους πυροβολούν. Το αυτοκίνητο αρχίζει και διαλύεται. Οι σφαίρες σφυρίζουν παντού. Κομμάτια από αίμα, από ανθρώπινες σάρκες, από μεταλλικά αντικείμενα και από γυαλιά τον χτυπούν από παντού. Εκείνη την ώρα περίμενε τη σφαίρα που θα φάει αυτός. Εκείνη την ώρα αρχίζει να κάνει κάποιες σκέψεις. Ο χρόνος έχει σταματήσει. Εκείνη την ώρα, ελπίζει να φάει μία σφαίρα στο κεφάλι και να πεθάνει. Να μη φάει μία σφαίρα στο πόδι ή στο στομάχι και να υποφέρει. 

Κατά την αιφνιδιαστική επίθεση των ανταρτών, έχασαν τη ζωή τους ο Κερτ Σορκ, ο Μιγκέλ Χιλ Μορένο ντε Μόρα και τέσσερις εκ των δέκα στρατιωτών της δυτικοαφρικανικής χώρας που συνόδευαν την ομάδα των δημοσιογράφων. Ο Γιάννης Μπεχράκης κατάφερε να διαφύγει και να κρυφτεί μέσα στη ζούγκλα καλυμμένος με λάσπη για ώρες. Όλες οι αισθήσεις του είναι στο έπακρο. Νιώθει το κάθε δευτερόλεπτο. Αισθάνεται την κάθε του αναπνοή και σκέψη.

Ακούει ανθρώπους να τρέχουν, να ουρλιάζουν και να πυροβολούν. Η κατάσταση είναι χαοτική. Θέλει να κλάψει, αλλά δεν τον αφήνει το πείσμα του. Σκέφτεται ότι πρέπει να κάνει κάτι για να επιβιώσει. Σχηματίζει έναν χάρτη για να δει που βρίσκεται και πως μπορεί να ξεφύγει από εκεί. Στη συνέχεια, όταν κατάλαβε ότι πιθανότατα είχε γλιτώσει, σήκωσε την κάμερά του και έβγαλε φωτογραφία τον εαυτό του. Μάλιστα το 2013, μιλώντας στο TEDX είχε περιγράψει πως γλύτωσε από τον θάνατο.

Η ιστορία πίσω από τη διάσημη φωτογραφία με τον πατέρα-ήρωα  

Είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές φωτογραφίες του προσφυγικού - μεταναστευτικού. Πρωταγωνιστής ένας Σύρος πατέρας που κρατά στην αγκαλιά το παιδί του και περπατάει στην γέφυρα της Ειδομένης, διασχίζοντας τα σύνορα Ελλάδας - Σκοπίων, τον Σεπτέμβριο του 2015. Βρέχει και το μόνο που τον καλύπτει είναι μια πλαστική σακούλα σκουπιδιών, που κρέμεται στους ώμους του σαν κάπα. Δεν κουβαλάει πράγματα. Έχει μόνο αγκαλιά το κοριτσάκι του και το φιλά προστατευτικά κοιτάζοντας προς την ελευθερία. Το συγκεκριμένο καρέ έμεινε στην ιστορία και χάρισε στον Μπεχράκη το βραβείο Πούλιτζερ.

Μιλώντας σε συνέντευξή του το 2017, στην Καθημερινή, για αυτό το καρέ είχε πει πως «υπήρξαν πάρα πολλές στιγμές που με συγκίνησαν, που με έκαναν να αισθανθώ κομμάτι του όλου πράγματος. Διότι υπάρχει επίσης κάτι άλλο που δεν ξεχνώ ποτέ. Εγώ, όπως και πάρα πολλοί άλλοι άνθρωποι, έχω μέσα μου αίμα προσφυγικό. Η γιαγιά μου ήταν πρόσφυγας από τη Σμύρνη και μου διηγούνταν τι είχε ζήσει η οικογένειά της. Οπότε καταλαβαίνω πολύ καλά τι περνούν σήμερα οι πρόσφυγες. Μια τέτοια στιγμή, λοιπόν, ήταν στην Ειδομένη τον χειμώνα του 2015, όταν είδα αυτόν τον πατέρα που κουβαλούσε μέσα στη βροχή, για πολλά χιλιόμετρα, την κόρη του. Φορούσε μια αυτοσχέδια κάπα από σκουπιδοσακούλες για να προστατεύεται από τη βροχή. Και κάποια στιγμή, πηγαίνοντας προς αυτό που πίστευε ότι ήταν η ελευθερία και η λύτρωση, έσφιξε την κόρη του δυνατά στην αγκαλιά του και τη φίλησε. 

«Θα ήθελα να ήμουν αυτός ο πατέρας, νομίζω κάθε παιδί θα ήθελε έναν τέτοιο πατέρα. Αυτή η φωτογραφία αποδεικνύει ότι υπάρχουν σούπερ ήρωες. Δεν φοράει κόκκινη κάπα, αλλά μια μαύρη από πλαστική σακούλα σκουπιδιών. Για 'μενα αντιπροσωπεύει τον οικουμενικό πατέρα και την άνευ όρων αγάπη του πατέρα για την κόρη του», είχε πει σε άλλη του συνέντευξη ο Μπεχράκης.

Όσο για το πώς τραβήχτηκε η φωτογραφία, ο συνεργάτης του Γιάννη Μπεχράκη, Βασίλης Τριανταφύλλου, που ήταν στο πλευρό του επί 30 χρόνια, περιγράφει: «Εκείνο το πρωί φύγαμε από το ξενοδοχείο και ο Γιάννης παραπονιόταν γιατί έβρεχε. Στον δρόμο μας για τα σύνορα είδαμε μια ομάδα προσφύγων και αρχίσαμε να φωτογραφίζουμε. Μετά από κάποια ώρα, του λέω "εντάξει, πάμε". Μου είπε "όχι, όχι, περίμενε, δεν έχω τη φωτογραφία". Περίμενα στο αυτοκίνητο όταν κάποια στιγμή επέστρεψε και μου λέει "οκ, έχω την φωτογραφία". Την έψαχνε αυτή την φωτογραφία».

Οι διακρίσεις του Γιάννη Μπεχράκη

Ο Γιάννης Μπεχράκης διακρίθηκε στην καριέρα του με πολλά βραβεία μεταξύ των οποίων τον τίτλο του «Έλληνα φωτορεπόρτερ της χρονιάς» 7 φορές από την Fuji. Το 1999, το 2002 και το 2003 αναγορεύτηκε κορυφαίος Ευρωπαίος φωτορεπόρτερ της χρονιάς από την Fuji στο Λονδίνο, την Βαρκελώνη και τη Ρώμη αντίστοιχα. Το 2000 στο Άμστερνταμ του απενεμήθη το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Ειδήσεις» στον παγκόσμιο φωτογραφικό διαγωνισμό WORLD PRESS PHOTO ανάμεσα σε 4.000 φωτογράφους από 122 χώρες και 40.000 φωτογραφίες, είναι η πιο σημαντική παγκόσμια διάκριση στο χώρο της φωτογραφίας.

Την ίδια χρονιά βραβεύτηκε από το OVERSEAS PRESS CLUB of AMERICA στη Νέα Υόρκη για το καλύτερο ξένο ρεπορτάζ στις ΗΠΑ, που αποτελεί το πιο σημαντικό βραβείο για ξένους ανταποκριτές στην Αμερική. Το 2000 του απενεμήθη το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στις 14 Οκτωβρίου 2002 κέρδισε το βραβείο Bayeux για τους πολεμικούς ανταποκριτές, στον ετήσιο παγκόσμιο διαγωνισμό για την βράβευση των δημοσιογράφων που καλύπτουν πολεμικές συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο. Το 2015 η Guardian τον ανέδειξε ως τον φωτογράφο της χρονιάς.

Τη μνήμη του σπουδαίου Γιάννη Μπεχράκη τίμησε με ανάρτηση στο Facebook ο βετεράνος φωτορεπόρτερ του Associated Press Αριστοτέλης Σαρρηκώστας. «Πέρασε ήδη ένας ολόκληρος χρόνος χωρίς τον αγαπητό μας φίλο και συνάδελφο Γιάννη Μπεχράκη και η ανάμνηση μου πάει στην τελευταία του ομιλία στο στάδιο Ταε Κβο Ντό στο Φάληρο, όταν εκείνο το βράδυ με είχε αποκαλεση "Μέντορά " του και εγώ του απάντησα ότι απλώς σου έδωσα μερικές 'Συναδελφικές Συμβουλές" κι ας ήσουν σε αντίπαλο Ειδησεογραφικό Πρακτορείο, Αυτό ο Γιάννης το εκτίμησε πολύ και δεν δίσταζε να το λέει. 2 φωτο από εκείνη τη βραδιά» έγραψε χαρακτηριστικά ο κ. Σαρρηκώστας.

Παράλληλα και η πολιτιστική διοργάνωση επικεντρωμένη στο φωτορεπορτάζ και τους πρωταγωνιστές του, Athens Photo World, τίμησε με ανάρτηση στο Facebook τη μνήμη του Γιάννη Μπεχράκη. «Μία δύσκολη επέτειος... πάντα στις σκέψεις μας και στις καρδιές μας» ανέφερε το μήνυμα.

Αντί επιλόγου και μιας και η προσφυγική κρίση βρίσκεται ξανά στην κορυφή της ατζέντας ας θυμηθούμε μια από τις πιο σημαντικές του φράσεις που δεν είναι άλλη από την παρακάτω: «Θέλω να δείξω σε όλο τον κόσμο τι γίνεται με τους πρόσφυγες, ώστε κανένας να μη μπορεί να πει "δεν ήξερα"».