Μια απίθανη ιστορία: Πώς μια παρτίδα σκάκι έσωσε τη ζωή ενός ανθρώπου στις μέρες της Ρωσικής Επανάστασης

Η ζωή παίζει σκληρά παιχνίδια σε περιόδους δύσκολες και ταραχώδεις. Ρωσική Επανάσταση κι ένας άνθρωπος παίζει τη ζωή του σε μια παρτίδα σκάκι!
Κι όλα αυτά το 1917, σαράντα χρόνια πριν εμπνευστεί ο μέγας σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν τη σκηνή με τον Χάρο να παίζει μια παρτίδα σκάκι με έναν ιππότη στη μυθική «7η Σφραγίδα» του. Άλλωστε τι να μας πουν τα σενάρια, όταν η ζωή ανταριάζει;

Το σκάκι είναι ένα από εκείνα τα παιχνίδια, που χάνεται η ιστορία τους στην ομίχλη των χρόνων… Κάποιοι λένε ότι το σκάκι γεννήθηκε στα βάθη της Ινδίας τον 6ο αιώνα. Κι από τότε, το παιχνίδι με τον βασιλιά, τη βασίλισσα, τα άλογα, τους αξιωματικούς, τους πύργους και τα πιόνια, έχει αποκτήσει χιλιάδες θαυμαστές, που γοητεύονται από την άσκηση ευφυΐας που προσφέρει, την στρατηγική που απαιτεί και την ικανότητα του να σκέφτεσαι ένα βήμα πιο μπροστά από τον αντίπαλο...

Ενώ πολλοί σκακιστές έχουν αναγάγει το παιχνίδι σε τρόπο ζωής και ακόμα περισσότεροι ερασιτέχνες, απολαμβάνουν να περνούν τις ώρες παίζοντας, λίγοι είναι εκείνοι που θα έλεγαν ότι το σκάκι κατάφερε να τους σώσει τη ζωή.

Οι μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο...

Όμως ο Ρώσος γκρανμάστερ του σκακιού Όσιπ Μπερνστάιν (Ossip Bernstein), θα μπορούσε να ισχυριστεί κάτι τέτοιο και ιστορώντας την περιπέτειά του να γοητεύσει τον ακροατή του: «Ναι, το σκάκι μου έσωσε τη ζωή»!
Το 1917, μια μέρα σαν τη σημερινή - 25 Οκτωβρίου - άρχισε η Επανάσταση των Μπολσεβίκων· η Ρωσία ένιωσε τις σεισμικές δονήσεις μιας μεγάλης πολιτικής έκρηξης - επανάστασης που έμεινε στην Ιστορία ως Οκτωβριανή Επανάσταση. Η κυρίαρχη αριστοκρατία ανατράπηκε από τους Μπολσεβίκους και ιδρύθηκε η Σοβιετική Ρωσία. Ο τσάρος Νικόλαος Β’ Ρομανόφ και η οικογένειά του σφαγιάστηκαν και ο κομμουνισμός απλώθηκε στις αχανείς εκτάσεις της Ρωσίας.

Μέσα από μια σειρά πολιτικών και στρατιωτικών συγκρούσεων, ο Βλαντιμίρ Λένιν, ηγέτης των Μπολσεβίκων, ήρθε στην εξουσία και άρχισε μια σειρά μεταρρυθμίσεων στη χώρα. Η περιουσία των αστών (που δεν πρόλαβαν ή δεν κατάλαβαν να διαφύγουν) κρατικοποιήθηκε, τα κεφάλαια των Τραπεζών κατασχέθηκαν και τα ιδρύματα κρατικοποιήθηκαν, τα εργοστάσια πέρασαν στα χέρια του κράτους. Αυτά με λίγα λόγια…

Η ολοκληρωτική μεταμόρφωση της Ρωσίας, ήταν μια μακρά και αιματηρή ιστορία, που οδήγησε στο θάνατο εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε βάθος χρόνων που φθάνουν μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα.
Η πολιτική του Λένιν μπορεί να ήταν ευεργετική για τους εργάτες, αλλά υπήρχαν και εκείνοι που τις βιώσαν ως απειλή.
Μια απόπειρα δολοφονίας, όμως, οδήγησε τον Βλαντιμίρ Λένιν να δημιουργήσει την Τσέκα, μια οιονεί μυστική αστυνομία (πρώτη υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας του σοβιετικού καθεστώτος) της οποίας ο ρόλος ήταν να ήταν να μειώσει στο ελάχιστο τις απειλές για το κράτος.

Στο μάτι των Πραιτωριανών

Αυτή η «αστυνομία» θα σηματοδοτούσε τη διαβόητη εποχή γνωστή της Κόκκινης Τρομοκρατίας, στην οποία η Τσέκα θα εκτελούσε χιλιάδες ανθρώπους για να εξασφαλίσει την αδιάλειπτη κυριαρχία της Σοβιετικής Ρωσίας.
Ένας τέτοιος στόχος της Τσέκα δεν ήταν άλλος από τον γκρανμάστερ του σκακιού Όσιπ Μπερνστάιν. Ένας δικηγόρος με ειδίκευση στα οικονομικά, ο Μπερνστάιν ήταν ακριβώς το είδος του ανθρώπου, που οι κομμουνιστές πίστευαν ότι ήταν μέρος του προβλήματος με την προεπαναστατική δράση και ύπαρξή τους. Δεδομένου ότι, ο Μπερνστάιν εργαζόταν ως σύμβουλος σε Τράπεζες, οι οποίες θεωρούνταν εχθροί του λαού, ήταν πρωταρχικός στόχος για σύλληψη και εξόντωση.

Και ο Μπερνστάιν συνελήφθη. Η Τσέκα τον οδήγησε στη φυλακή και δόθηκε εντολή να σταθεί άμεσα μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα για εγκλήματά του κατά του κράτους. Καθώς περίμενε την εκτέλεσή του, ο Μπερνστάιν, βλέποντας τους άνδρες του αποσπάσματος να συγκεντρώνεται στη θέση τους, πέρναγαν από το νου του τα χρόνια που έζησε ως αστός στη χώρα των τσάρων, αλλά και της υψηλής διανόησης του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Πούσκιν· άκουγε τους ήχους της μουσικής του Τσαϊκόφσκι κι ένιωθε έτοιμος για τον κόσμο… Ένθα ουκ έστιν πόνος, ου λύπη, ου στεναγμός, αλλά ζωή ατελεύτητος… Έκλεισε τα μάτια και περίμενε. Αιώνες περάσανε τα δευτερόλεπτα πλάι του κι ακόμα ζούσε. Θυμήθηκε τα παιδικά του χρόνια στο Ζίτομιρ, τους πλούσιους Εβραίους γονείς του, που τον λάτρευαν, τα χρόνια τα φοιτητικά στη Χαϊδελβέργη, τους έρωτες της ζωής του… τότε που αναδείχτηκε Πρωταθλητής Μόσχας στο σκάκι…

Ματ ή πεθαίνεις!

Άνοιξε τα μάτια. Κι ήταν ακόμα ζωντανός. Οι άνδρες του αποσπάσματος είχαν πια τα όπλα παρά πόδα!
Τι είχε συμβεί; Ένας από τους αξιωματικούς του εκτελεστικού αποσπάσματος, παρατήρησε το όνομα του Μπερνστάιν στη λίστα. Ήταν μια έκπληξη για εκείνον που είδε το όνομα του ανθρώπου που είχε κερδίσει κάποτε το πρωτάθλημα σκακιού της Μόσχας. Ο αξιωματικός φάνηκε δύσπιστος και ρώτησε τον Μπερνστάιν αν ήταν πράγματι ο Γκρανμάστερ του σκακιού. Ο Μπερνστάιν, έσκυψε ταπεινά το κεφάλι επιβεβαιώνοντας την ταυτότητά του.

Ο αξιωματικός δεν πίστευε τον Μπερνστάιν και αντ' αυτού αποφάσισε να τον δοκιμάσει με ένα απλό στοίχημα γι’ αυτόν, με ένα στοίχημα ζωής για τον αντίπαλό του! Θα έπαιζαν ο ένας εναντίον του άλλου μια παρτίδα σκάκι. Αν ο Μπερνστάιν έχανε ή αν το παιχνίδι τέλειωνε ισόπαλο, ο ήχος των όπλων θα ήταν το τελευταίο που θα άκουγε ο Μπερνστάιν.

Αν όμως κέρδιζε το παιχνίδι, θα κέρδιζε και την ελευθερία του και θα του επιτρεπόταν να φύγει από τη χώρα.
Ο Μπερνστάιν, δέχτηκε χωρίς δεύτερη σκέψη. Το παιχνίδι θα ήταν αγχωτικό, αλλά ο έμπειρος σκακιστής συμφώνησε, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσε να κερδίσει και μάλιστα γρήγορα. Άλλωστε, ήταν ένας λαμπρός σκακιστής που είχε κερδίσει πολλά παιχνίδια παίζοντας απέναντι σε σπουδαίους αντιπάλους.
Και πραγματικά δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να κάνει ματ στον αξιωματικό, που κράτησε τον λόγο του και άφησε τον Μπέρνσταϊν να φύγει ζωντανός. Αυτή θα ήταν η πρώτη και τελευταία φορά που το σκάκι θα ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου για τον Όσιπ Μπερνστάιν.

Ο Μπερνστάιν θα έφευγε από τη Ρωσία σύντομα. Το συναπάντημά του με τον θάνατο, τον έπεισε ότι δεν ήταν πλέον ασφαλής στη χώρα του. Άλλωστε, το να τον προσκαλέσει η αστυνομία του καθεστώτος σε ακόμα μια παρτίδα σκάκι ζωτικής σημασίας, μάλλον ήταν πλέον απίθανο, οπότε… Έπρεπε να εξαφανιστεί από τα ρωσικά εδάφη. Έτσι, ο Μπερνστάιν, πήρε το δρόμο του προς τη Γαλλία, όπου διέμεινε μέχρι την εισβολή των Ναζί το 1940.

Ο Μπέρνσταϊν έχασε ολόκληρη την περιούσια του μετά την Επανάσταση των Μπολσεβίκων, την ξαναδημιούργησε στη Γαλλία, την έχασε και πάλι στη Μεγάλη Ύφεση, στάθηκε ξανά στα πόδια του μέχρι που μπήκαν οι Ναζί στο Παρίσι.
Το σκάκι ήταν πάντα ζωτικής σημασίας για τον Μπερνστάιν, που το 1950, τιμήθηκε με τον τίτλο του International Grandmaster

Κι όταν μια παρτίδα σκάκι τελειώσει - λένε - στρατιώτες, πύργοι, βασιλιάδες και βασίλισσες κι όλα τα πιόνια κλείνονται στο ίδιο κουτί. Κι ο Μπερνστάιν τι κι αν είχε παίξει σκάκι με τον θάνατο και τον είχε νικήσει; Αυτά γίνονται μια φορά… Ο Μπερνστάιν άφησε την τελευταία του ανάσα σε σανατόριο στον ίσκιο των γαλλικών Πυρηναίων το 1962 και, όπως είπε η νοσηλέυτρια που τον βρήκε νεκρό, κρατούσε σφιχτά ένα πιόνι στο χέρι του...

ΌΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• «Φραστικές επιθέσεις, σωματική βία, χυδαίες απειλές»: Η καθημερινή κόλαση που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί
• Δημόσια νοσοκομεία: Σε αυτές τις 3 περιπτώσεις θα πληρώνουν οι πολίτες - Τι ισχύει με τα απογευματινά χειρουργεία
• Fuel Pass 3: Απορρίπτει το ενδεχόμενο ο Σταϊκούρας - «Έχουμε δώσει περισσότερα από κάθε κράτος»
• Συντάξεις: Τι αύξηση κερδίζουν όσοι συνταξιοδοτηθούν το 2023 - Παραδείγματα
• Όλα όσα δεν πρέπει να πεις σε μια γυναίκα που νοσεί από τον καρκίνο του μαστού