Θα κάνουμε και έρωτα με ChatGPΤ…;

Σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, όταν θα θέλω να πάω, αλλά δε θα μπορώ, σε συναυλία της Μποφίλιου θα φοράω τα γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας και θα μεταφέρομαι αυτόματα στον συναυλιακό χώρο ή σε κάτι που θα μοιάζει με χώρο συναυλίας. Σε αυτό το μέλλον, οι συναντήσεις με τους φίλους μου θα γίνονται στην εικονική καφετέρια ή στο σπίτι που θα επιλέγουμε ψηφιακά. Και σε αυτό το μέλλον, ακόμη και έρωτα θα μπορούμε να κάνουμε μέσα από συστήματα επαυξημένης ή εικονικής πραγματικότητας, δημιουργώντας μία επίφαση ανθρώπινης επαφής (digisexual) , ενώ επίσης θα μπορούμε να συνομιλούμε εικονικά με αγαπημένα μας πρόσωπα που έχουν φύγει από τη ζωή. Ο τρόπος που θα ζούμε θα αλλάξει ριζικά. Όπως θα είναι «σαν» να είμαστε εκεί, θα είναι «σαν» να ζούμε σύμφωνα με τη φύση μας και την ανάγκη μας για επαφή, διάδραση και συνύπαρξη. 

Εκτός από τον τρόπο διαβίωσης, σχεδόν όλες οι πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας θα καθορίζονται από αποφάσεις που θα λαμβάνουν συστήματα ΤΝ: το αυτοκίνητο μου θα είναι πιο έξυπνο από τον μέσο άνθρωπο και θα λαμβάνει όλες τις οδηγικές αποφάσεις για λογαριασμό μου. Θα παίρνει άραγε και την ευθύνη για αυτές; Οι δικαστές θα είναι κι αυτοί συστήματα ΤΝ ή θα χρησιμοποιούν αλγορίθμους για να λάβουν αποφάσεις. Τι θα συμβαίνει, όμως, όταν το πρόβλημα του «μαύρου κουτιού», η αδιαφάνεια δηλαδή ως προς τον τρόπο λειτουργίας των αλγορίθμων αυτών συγκρουστεί με το δικαίωμα του κατηγορουμένου στη «δίκαιη δίκη»; Ήδη στις Η.Π.Α. υπάρχουν σημαντικά παραδείγματα παταγώδους αποτυχίας τέτοιων συστημάτων.  Οι αιτήσεις δανείων θα εγκρίνονται κι αυτές από συστήματα ΤΝ, τα οποία θα συνυπολογίζουν χωρίς να είναι σαφές πώς, πολλά και φαινομενικά άσχετα δεδομένα, όπως το ιατρικό ιστορικό και ο αριθμός των κλήσεων για παράνομη στάθμευση που έχει λάβει ο αιτών. Και εδώ έχουμε τα πρώτα δείγματα στις Η.Π.Α.

Η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει στην απώλεια πάρα πολλών θέσεων εργασίας.  Ήδη το ChatGPT, παρά το γεγονός ότι αρχικά προκάλεσε ενθουσιασμό με τις δυνατότητες που προσφέρει ως προς τη δημιουργία περιεχομένου και της σχεδόν άρτιας απάντησης στα ερωτήματα που του τίθενται, έχει ήδη αρχίσει να δημιουργεί έντονο άγχος στους εργαζομένους στον τομέα της διαφήμισης, της δημοσιογραφίας και της δημιουργίας ψηφιακού περιεχομένου, διότι κατήργησε τον ρόλο τους εν μία νυκτί. Παράλληλα, το ChatGPT εγείρει πολλά ερωτήματα ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει πλέον να λειτουργεί ο χώρος της παιδείας, όταν όλες οι εργασίες των μαθητών μπορούν να διεκπεραιωθούν με τη χρήση του ChatGPT, ακόμα και η συγγραφή των εκθέσεων. Οι συγκεκριμένοι τομείς δεν είναι οι μόνοι που θα πληγούν. Ό,τι αγγίξει η μηχανική μάθηση θα το επηρεάσει σε εργασιακό και κοινωνικό επίπεδο.

Η ιδιωτικότητα θα είναι ένα άλλο «θύμα» της ευρείας χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης. Τα δεδομένα είναι ο νέος χρυσός και η διαρκής συλλογή κάθε είδους δεδομένων που μας αφορά ακόμα και από φαινομενικά «αθώα» συστήματα ΤΝ, όπως π.χ. οι ψηφιακοί βοηθοί που μας δίνουν πληροφορίες, μας κάνουν προτάσεις και κανονίζουν το πρόγραμμα μας, καθιστά πιο πιθανή μία κυβερνοεπίθεση. Η διαρροή του τεράστιου όγκου προσωπικών δεδομένων που θα υπάρχουν διαθέσιμα μπορεί να προκαλέσει τεράστια ζημία στα φυσικά πρόσωπα και να θέσει σε σημαντικό κίνδυνο τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους, ακόμα και να τα καταστήσει επιρρεπή σε οποιουδήποτε είδους προπαγάνδα. 

Τα όρια της πραγματικότητας θα είναι θολά. Το 2021 ανακηρύχθηκε η χρονιά της παραπληροφόρησης, δηλαδή των fake news. Τα πράγματα προβλέπεται να γίνουν πολύ χειρότερα. Πλέον η δυνατότητα δημιουργίας deepfake περιεχομένου, δηλαδή η δημιουργία βίντεο, ηχητικού ή οπτικού υλικού το οποίο μοιάζει αλλά δεν είναι αληθινό μπορεί να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, από το να δυσφημίσει ανθρώπους έως να ανατρέψει κυβερνήσεις.

Ταυτόχρονα, η απώλεια θέσεων εργασίας σε συνδυασμό με την ενίσχυση των κοινωνικών και φυλετικών προκαταλήψεων λόγω της χρήσης μη αντιπροσωπευτικών δεδομένων από τα συστήματα ΤΝ θα οδηγήσει στην ενίσχυση της κοινωνικοοικονομικής ανισότητας. Όταν, δηλαδή, τα συστήματα εκπαιδεύονται με «κακά» δεδομένα θα δίνουν και άδικα αποτελέσματα, τα οποία θα έχουν μεγάλο εύρος επιρροής εξαιτίας της ευρείας χρήσης τους. Το αποτέλεσμα θα είναι οι φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι και οι κοινωνικές εξεγέρσεις όλο και πιο συχνές, ακόμα και στο δυτικό κόσμο. Η κοινωνική αστάθεια θα οδηγήσει μοιραία και σε αστάθεια στην αγορά, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα θεμέλια του καπιταλισμού.

Τέλος, η εξουσία θα συγκεντρωθεί στα χέρια αυτών που ελέγχουν την τεχνολογία. Έχει ήδη ξεκινήσει ατύπως ένας αγώνας δρόμου ως προς το ποιος θα αναπτύξει τα ισχυρότερα στρατιωτικά έξυπνα συστήματα, ούτως ώστε να αναδειχθεί νικητής σε έναν πιθανό κυβερνοπόλεμο. Τα θύματα ενός πολέμου θα είναι πλέον έμμεσα αλλά περισσότερα. Οι κυβερνοεπιθέσεις στις βασικές υποδομές των έξυπνων πόλεων θα έχουν ως αποτέλεσμα την διακοπή της πρόσβασης σε νερό, ενέργεια και την εφοδιαστική αλυσίδα και ως εκ τούτου θα μπορούν να πληγούν ταυτόχρονα δισεκατομμύρια άνθρωποι με το πρόβλημα να λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. 

Ποια θα μπορούσε να είναι η λύση για να αποφύγουμε αυτό το δυστοπικό μέλλον; Η νομοθετική ρύθμιση της τεχνολογίας δείχνει μία καλή αρχή, αλλά εάν δεν είναι συνολική για όλον τον πλανήτη, τουλάχιστον επί της αρχής, δεν αναμένεται να έχει σημαντικά αποτελέσματα. Η ηθική, από την άλλη μεριά, είναι μία παράμετρος η οποία έως τώρα έχει τεθεί σε δεύτερη μοίρα. Το ζήτημα είναι πρωτίστως φιλοσοφικό: θα πρέπει το ανθρώπινο γένος να αναρωτηθεί και να αποφασίσει πώς θέλει να εξελιχθεί, να διαχωρίσει την ευκολία που παρέχουν οι τεχνολογικές δυνατότητες από την αλλοίωση της φύσης του εξαιτίας των τεχνολογικών δυνατοτήτων και να καταπολεμήσει την απληστία του. Μόνο έτσι θα μπορέσει να υπάρξει αύριο για τα παιδιά μας.     

*Ο Ανδρέας Παπαμιμίκος είναι δικηγόρος