Γιώργος Γκικαπέππας: «Η γενιά του ’30, παρά τις διαφορές της, αποτελεί ένα επαναστατικό καλλιτεχνικό φαινόμενο»

Μ' ένα επεισόδιο αφιερωμένο στον Στράτη Μυριβήλη ξεκίνησε η νέα δραματοποιημένη σειρά «Η Γενιά του '30» της Cosmote TV. Tο docudrama, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Γιώργου Γκικαπέππα, αποτελείται από δεκαπέντε αυτοτελή επεισόδια, αφιερωμένα στη γενιά - ορόσημο της νεοελληνικής λογοτεχνίας που αποτέλεσε αγωγό αφήγησης των σημαντικών ιστορικών γεγονότων της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Ο τηλεθεατής γνωρίζει καλύτερα τους Μ. Καραγάτση, Κοσμά Πολίτη, Ηλία Βενέζη, Γιώργο Σεφέρη, Γιώργο Θεοτοκά, Παντελή Πρεβελάκη, Γιάννη Ρίτσο, Νίκο Εγγονόπουλο, Άγγελο Τερζάκη και άλλους σημαντικούς πεζογράφους και ποιητές, που διαμόρφωσαν με το έργο τους μια νέα μοντέρνα ταυτότητα για τον νεοελληνικό πολιτισμό.

«Ψηλαφώντας την πνευματικότητα της εποχής που ζεις είναι σίγουρο ότι κάποια στιγμή θα γυρίσεις πίσω. Και γυρνώντας πίσω θα συναντηθείς με κάποια ορόσημα που σημάδεψαν όχι μόνο την πνευματική αλλά και την ιστορική μετάλλαξη της νεότερης Ελλάδας. Ένα από αυτά το ορόσημα είναι αναμφίβολα και η εκδοτική έκρηξη της Γενιάς του ’30. Και αναρωτιέσαι, πόσο γνωρίζουμε τελικά αυτήν την πολυδιαβασμένη Γενιά; Έτσι, άρχισα να δουλεύω ιδέες για το πώς μπορούμε να παρουσιάσουμε το έργο αυτής της γενιάς σήμερα στο σύγχρονο θεατή και ειδικά στον νεαρό θεατή, ο οποίος δε διαβάζει. Ένιωσα ότι έπρεπε να μιλήσουμε με μια πιο σύγχρονη γλώσσα για το θαύμα της δεκαετίας του ’30, ότι έπρεπε ν' ανοίξουμε την ντουλάπα με τη ναφθαλίνη και να ξαναζωντανέψουμε τη σκέψη και τη φαντασία των νεαρών τότε λογοτεχνών. Και να ζωντανέψουμε εκτός από τη μορφή των ίδιων των συγγραφέων και τους ήρωες των έργων τους, ώστε να δούμε και να ακούσουμε τα πρόσωπα να βγαίνουν από τις σελίδες για να αποκτήσουν μια καινούργια ζωή σήμερα, να μας ξανασυστηθούν» λέει, χαρακτηριστικα, ο κ. Γκικαπέππας στο ethnos.gr

Σε κάθε επεισόδιο συμμετέχουν κορυφαία ονόματα ηθοποιών, όπως οι Γιώργος Καραμίχος, Νίκος Ψαρράς, Σπύρος Σταμούλης, Όμηρος Πουλάκης, Αντίνοος Αλμπάνης, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Νεφέλη Κουρή, Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Βασιλική Τρουφάκου και αρκετοί ακόμα. «Οι ηθοποιοί που επιλέχθηκαν για να ενσαρκώσουν τις μορφές των πεζογράφων και των ποιητών, εκτός από την ποιότητά τους, έπρεπε να διαθέτουν και κάποιες σχετικές μορφικές ομοιότητες. Όχι ότι αυτό ήταν το μόνο ζητούμενο, αλλά δεν γινόταν να το παρακάμψω. Για τους ηθοποιούς που έπαιξαν τις σκηνές από τα έργα, η επιλογή έγινε με βάση τον τρόπο που φαντάστηκα αυτές τις σκηνές και με ποιους ηθοποιούς έχω μια γενικότερη καλλιτεχνική συγγένεια και σχέση» εξηγεί. Η σειρά μεταδίδεται κάθε Σάββατο στις 21:00 στο Cosmote History HD. 

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας από αυτούς που έχετε επιλέξει που εκτιμάτε περισσότερο;

Κάθε συγγραφέας έχει το δικό του αφηγηματικό σύμπαν και αν άρχιζα να μιλάω για το τι μου αρέσει στον καθέναν απ' αυτούς δεν θα τελειώναμε ποτέ. Εντυπωσιάστηκα, όμως, ομολογώ όταν προσέγγισα τον Παντελή Πρεβελάκη. Τον είχα διαβάσει μικρός και δεν ήμουν έτοιμος ν' αντιληφθώ το βάθος του έργου του. Νομίζω ότι είναι ένας «κρυμμένος» συγγραφέας, γιατί δεν του έχουν αποδοθεί όσα του αξίζουν. Είναι στην ουσία ένας στοχαστής που αναρωτιέται για τη θέση του σύγχρονου ανθρώπου μέσα στο δυτικό πολιτισμό (πολιτισμό τον οποίο υπηρετούσε και ο ίδιος ως δάσκαλος της Ιστορίας της Τέχνης), ένας στοχαστής που αναζητούσε πάντοτε έναν χαμένο θεό που γκρεμίστηκε από τον άνεμο της εξέλιξης. Το ίδιο μού συνέβη και με τους ποιητές Γιώργο Σαραντάρη και Δημήτρη Αντωνίου. Νιώθω ότι όλους εκείνους τους αγνοημένους λογοτέχνες αξίζει να τους ανακαλύψουμε.

Πώς θα κρίνατε τους σύγχρονους λογοτέχνες σε σχέση με αυτούς των προηγούμενων δεκαετιών;

Έχουμε εξαιρετικούς λογοτέχνες, που μερικές φορές νιώθω ότι δεν τιμώνται όσο τους αξίζει μέσα στην πληθώρα της εκδοτικής παραγωγής. Επίσης δεν μπορώ να γνωρίζω την αφηγηματική συμπεριφορά των σύγχρονων λογοτεχνών εάν ζούσαν την εποχή του μεσοπολέμου κι έπειτα. Θέλω να πω δηλαδή ότι ο καλλιτέχνης δεν είναι άσχετος με την εποχή του. Οι σύγχρονοι συγγραφείς και ποιητές δεν γνώρισαν τις ιστορικές δίνες του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, που σημάδεψαν αλλά και τροφοδότησαν ολόκληρη τη "Γενιά του ’30", ούτε σήμερα υπάρχει το αίτημα για ένα καινούργιο γλωσσικό ταξίδι, μια καινούργια Αργώ που θα μας οδηγήσει σε καινούργιους λογοτεχνικούς αλλά και πνευματικούς ορίζοντες. Οπότε, η οποιαδήποτε σύγκριση της Γενιάς με τους σύγχρονους λογοτέχνες θα ήταν ατόπημα.

Ποιος είναι ή ποιος πιστεύετε ότι θα έπρεπε να είναι ο ρόλος ενός συγγραφέα στη σημερινή κοινωνία;

Δε θεωρούσα και ούτε και θεωρώ ότι, όταν ένας συγγραφέας γράφει, πιστεύει μέσα του ότι έχει ένα ρόλο ή ότι επιτελεί μια αποστολή. Το κίνητρο της έκφρασης πηγάζει από την ανάγκη του να εκφράσει και να αναδημιουργήσει κόσμους μέσα στους οποίους θα χωρέσει η ματιά του και η ερμηνεία του και αυτά τα γεγονότα της σκέψης του τα μοιράζεται μαζί μας. Αν εμείς, ως αναγνώστες, θέλουμε να ντύσουμε με ένα ρόλο τους συγγραφείς είναι μια άλλη ιστορία, που συχνά δεν έχει να κάνει με τη λογοτεχνία. Ο συγγραφέας είναι μέρος της κοινωνίας και μοιραία εκφράζει ερωτήματα και δυναμικές, οπότε από τη στιγμή που στοχάζεται και δημοσιεύει το στοχασμό του, παίρνει μέρος στη ερωτηματική διαδικασία της ύπαρξης και της εποχής του.

Σε όλη τη διαδικασία του στησίματος και του γυρίσματος της σειράς, ποιες παράμετροι σας φάνηκαν πιο απαιτητικές;

Η πιο απαιτητική διαδικασία αρχικά ήταν η επιλογή των αποσπασμάτων, γιατί πάντα αναρωτιόμουν μαζί με τον μόνιμο συνεργάτη μου και φιλολογικό επιμελητή της σειράς, τον Γιάννη Μπασκόζο, εάν αυτά τα αποσπάσματα ήταν τα ενδεικτικότερα και αν καθρέφτιζαν ως ανθολόγηση το ύφος και τη γραφή του κάθε συγγραφέα ή ποιητή. Η δεύτερη πιο απαιτητική παράμετρος ήταν οι ιδέες δραματοποίησης για τους ποιητές, από τη στιγμή που η ποίηση δεν δραματοποιείται όπως ας πούμε οι σκηνές με διάλογο από τα μυθιστορήματα, που μπορούν κάλλιστα να μεταφερθούν στο θέατρο ή την τηλεόραση.

Είχατε αγωνία για το αποτέλεσμα; 

Αγωνία είχα και έχω πολλή. Και πολύ μεγάλο άγχος, γιατί δεν είναι μια δουλειά που έχει να κάνει με τη μυθοπλαστική φαντασία του σεναριογράφου και του σκηνοθέτη για μια δική τους πρωτότυπη ιστορία. Είναι μια δουλειά που μιλάει για το έργο των κορυφαίων λογοτεχνών της νεότερης Ελλάδας και είναι πολύ μεγάλο το βάρος της ευθύνης όταν μιλάς γι’ αυτό το έργο και κυρίως όταν το ζωντανεύεις. Αυτή η σειρά είναι μια προσπάθεια να δώσουμε κάποιες απαντήσεις στο ποιες συνθήκες δημιούργησαν αυτήν τη γενιά τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ποιο εκφραστικό αίτημα εκδήλωσε και πώς αυτή η γενιά άλλαξε τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, σε μια εποχή που τα ελληνικά γράμματα αναζητούσαν νέους δρόμους και νέες προοπτικές.

Τι θα θέλατε να αισθανθεί ο θεατής, βλέποντας τα επεισόδια; Είναι ο Έλληνας νοσταλγός του παρελθόντος;

Καμιά σχέση με τη νοσταλγία. Θα ήθελα ο σύγχρονος θεατής να δει καταρχάς πτυχές εκείνης της εποχής που αγνοεί. Να δει και να συνειδητοποιήσει ότι αυτή η γενιά για την οποία μιλάμε, αυτοί οι συγκεκριμένοι πεζογράφοι και ποιητές, όταν δημοσίευσαν τα πρώτα τους έργα, δεν είχαν κλείσει οι περισσότεροι τα 30 τους χρόνια. Και δεν επέλεξα τυχαία να ζωντανέψω τους περισσότερους απ’ αυτούς σε νεαρή ηλικία, γιατί πρέπει ο θεατής να αντιληφθεί ότι αυτοί οι δημιουργοί ήταν πολύ νέοι όταν άλλαξαν με το τολμηρό τους έργο τη νεότερη λογοτεχνία και ότι αυτό το έργο δεν προήλθε από ηλικιωμένους σοφούς που γνωρίζουμε από τις φωτογραφίες που τους έχουμε συνηθίσει. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτή η εκδοτική έκρηξη που άλλαξε τα ελληνικά γράμματα στον 20ο αιώνα προήλθε από νεαρούς συγγραφείς και ποιητές που έσπασαν κατεστημένα, έφεραν νέους γλωσσικούς δρόμους και κυρίως τόλμησαν μια νέα εκφραστική αφήγηση. Η γενιά του ’30, παρά τις διαφορές της, αποτελεί ένα επαναστατικό καλλιτεχνικό φαινόμενο.

Η «Γενιά του ‘30» ανήκει στην κατηγορία του docudrama. Πόση σχέση έχει σήμερα μια τηλεοπτική σειρά με το σινεμά;

Μια τηλεοπτική σειρά δεν είναι σινεμά, αλλά δανείζεται πολλές φορές την αισθητική και την αφήγηση του κινηματογράφου. Η μυθοπλασία εμπλέκεται με τη ρεαλιστική καταγραφή και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μαγευτικά ταξίδια χωρίς όρια. Τα όρια και οι ορισμοί άλλωστε δηλώνουν και ένα τέλος, και καλό θα ήταν να θέτουμε ερωτήματα και να πειραματιζόμαστε, γιατί μόνο τότε μπορούμε να ανακαλύψουμε την καρδιά ενός ρεαλιστικού συμβάντος, από τη στιγμή που η ερμηνεία και η αποτύπωσή του ως καλλιτεχνικού πλέον συμβάντος αναδημιουργεί το ίδιο το συμβάν με νέα μορφή.